Bài soạn Người mẹ vườn cau (Ngữ văn 8 - SGK Cánh diều) số 4

Người mẹ vườn cau
(Nguyễn Ngọc Tư)

* Nội dung chính: Văn bản nói về kí ức của tác giả về người bà nội – một người mẹ anh hùng giàu đức hy sinh và đáng thương. Qua đó, gửi gắm đến người đọc thông điệp về sự biết ơn và kính trọng những người đã hi sinh vì lí tưởng cách mạng, vì nền hòa bình độc lập và những người mẹ anh hùng.

1. Chuẩn bị.

* Yêu cầu.

• Đọc trước văn bản Người mẹ vườn cau, tìm hiểu thêm thông tin về nhà văn Nguyễn Ngọc Tư.
• Hãy nhớ lại một tác phẩm viết về người mẹ, người bà có chủ đề để gần với văn bản này để giới thiệu với các bạn.

Trả lời:

• Nhà văn Nguyễn Ngọc Tư: (sinh năm 1976 tại xã Tân Duyệt, huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau)
  • Cô là một nhà văn, thành viên Hội nhà văn Việt Nam. Năm 2018, cô được trao Giải thưởng Văn học Liberaturpreis 2018 do Litprom (Hiệp hội quảng bá văn học châu Á, châu Phi, Mỹ Latin ở Đức) bình chọn, dựa trên việc xem xét các bản dịch tiếng Đức tác phẩm nổi bật của các tác giả nữ đương đại tiêu biểu trong khu vực. Giải thưởng được trao hàng năm nhằm vinh danh các tác giả nữ đến từ châu Á, Phi, Mỹ Latin, Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) và vùng Caribe.
  • Cô âm thầm đến với Văn học và thật sự tỏa sáng sau khi nhận giải Nhất của cuộc thi Văn học tuổi 20 của Nhà xuất bản trẻ. Nguyễn Ngọc Tư được biết đến với tập truyện mang tên Cánh đồng bất tận. Tập truyện nhận giải thưởng của Hội nhà văn Việt Nam năm 2006 và truyện ngắn cùng tên đã được chuyển thể thành phim điện ảnh năm 2010.
  • Một số tác phẩm tiêu biểu: Cánh đồng bất tận, Giao thừa, Biển người mênh mông, Cái nhìn khắc khoải, Ngọn đèn không tắt, Yêu người ngóng núi, Gáy người thì lạnh, Khói trời lộng lẫy, Biển của mỗi người,…

• Tác phẩm viết về người mẹ, người bà có chủ đề để gần với văn bản này: tác phẩm Trong lòng mẹ (Nguyên Hồng), đoạn trích kể lại một cách chân thực và cảm động những cay đắng và tủi cực cùng tình yêu thương cháy bỏng của nhà văn thời thơ ấu đối với người mẹ bất hạnh, đáng thương của mình.

2. Đọc hiểu.

* Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu 1. Chú ý tình huống khơi gợi cho nhân vật “tôi” về hình ảnh “người mẹ vườn cau”.

Trả lời:

• Tình huống khơi gợi cho nhân vật “tôi” về hình ảnh “người mẹ vườn cau”: cô giáo giao đề bài làm văn về “người mẹ”.

Câu 2. Nhận biết các từ là trợ từ, thán từ trong văn bản.

Trả lời:

• Trợ từ: cả, đến, chỉ
• Thán từ: tiên tổ mầy, nghen, hở, ừ

Câu 3. Chú ý những lời thoại tái hiện hoàn cảnh của “người mẹ vườn cau”.

Trả lời:

• Những lời thoại tái hiện hoàn cảnh của “người mẹ vườn cau”: là lời của ba và nhân vật “tôi” khi nói về “bà mẹ anh hùng”.

Câu 4. Chú ý lời thoại của nhân vật chú Biểu.

Trả lời:

• Lời thoại của nhân vật chú Biểu: gần gũi, chứa đầy tình cảm khi nói về má nhưng cũng không quên trách người em không dành thời gian quan tâm má.

Câu 5. Phần (3) đã gợi mở những vấn đề gì?

Trả lời:

• Phần (3) đã gợi mở ra bài học về sự biết ơn, kính trọng đến những người mẹ. Những điều về người mẹ dù có nói bao nhiêu cũng không nói hết được sự hi sinh thầm lặng, yêu thương quan tâm, chăm sóc và luôn dành mọi điều tốt đẹp nhất cho chúng ta.

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1. Truyện ngắn trên viết về đề tài gì? Giải thích nhan đề Người mẹ vườn cau.

Trả lời:

• Truyện ngắn trên viết về đề tài: thể hiện sự biết ơn và kính trọng trong cuộc sống.
• Nhan đề Người mẹ vườn cau: ngắn gọn, đầy súc tích khi nói về hình ảnh người mẹ già ở nơi quê nhà có những đứa con hiên ngang, anh dũng đã ra đi bảo vệ Tổ quốc.

Câu 2. Theo em, chủ đề của truyện ngắn Người mẹ vườn cau là gì?

Trả lời:

Theo em, chủ đề của truyện ngắn Người mẹ vườn cau nói về những con người giàu đức hi sinh, anh dũng vì lí tưởng cách mạng lớn lao, đánh đổi lại một nền hòa bình cho Tổ quốc ta.

Câu 3. Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? Ngôi kể ấy có tác dụng như thế nào?

Trả lời:

• Truyện được kể theo ngôi kể thứ nhất, nhân vật xưng “tôi”.
• Tác dụng: thể hiện được những cảm xúc, cách nhìn cùng tiếng nói nội tâm của nhân vật tôi khi bày tỏ nỗi niềm về người bà của mình.

Câu 4. Cốt truyện của văn bản Người mẹ vườn cau có gì đáng chú ý?

Trả lời:

• Cốt truyện của văn bản Người mẹ vườn cau được xây dựng gần gũi, dễ dàng truyền tải nội dung đến các độc giả về hình ảnh người bà thông qua các chi tiết miêu tả, cuộc đối thoại của các nhân vật trong văn bản. Qua đó, văn bản đã khắc họa được tâm tư, tình cảm của nhân vật “tôi” dành cho người ba của mình.

Câu 5. Hình ảnh “người mẹ vườn cau” đã được tái hiện với những chi tiết tiêu biểu nào? Em ấn tượng với chi tiết nào nhất? Vì sao?

Trả lời:

Hình ảnh “người mẹ vườn cau” đã được tái hiện với những chi tiết tiêu biểu:

• Ba kể hồi trước, ba cùng hai chú ở trên bàn thờ là đồng chí của nhau, các chú ấy hiên ngang và anh dũng lắm, ba bảo bà nội là một bà mẹ anh hùng.
• Nội bán ve chai.
• Nội gánh giỏ đi đầu làng cuối xóm. Nội đưa thư cho ba. Nội mang thức ăn, tin tức.
• Giá mà các chú ấy còn sống, bây giờ nội đã có cháu, đâu phải sống một mình.
• Tôi nghe gai gai người, nhớ cái dáng còm cõi, nụ cười phúc hậu, đôi mắt già nua nheo nheo.

Em ấn tượng với chi tiết khi người ba nói rằng bà nội là một bà mẹ anh hùng. Nhắc tới đây, em vô cùng xúc động và càng biết ơn về sự hi sinh thầm lặng đó. Bà là hậu phương vững chắc cho những đứa con của mình đi chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Và khái niệm về anh hùng đã không còn dập khuôn như suy nghĩ ban đầu của nhân vật “tôi”. Qua đó, em càng thấy biết ơn và trân trọng cuộc sống này hơn vì những con người thế hệ trước đã anh dũng, sẵn sàng đánh đổi tất cả để đem lại hòa bình đất nước cho ngày hôm nay.

Câu 6. Có người cho rằng, qua truyện ngắn này, tác giả muốn gửi đến người đọc thông điệp về truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc. Ý kiến của em như thế nào? (Trình bày thành đoạn văn khoảng 8 – 10 dòng).

Bài làm:

Sau khi đọc xong truyện Người mẹ vườn cau, tác giả Nguyễn Ngọc Tư đã đem tới chúng ta thông điệp vô cùng sâu sắc và ý nghĩa về truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc. Nhờ có công lao to lớn của những thế hệ đi trước, không ngại gian khổ, hiểm nguy đến tính mạng, mà chúng ta có được cuộc sống như ngày hôm nay, một cuộc sống không có chiến tranh, bom đạn, đau thương và mất mát. Từ đó, văn bản dăn dạy chúng ta cần có lòng biết ơn đến những anh hùng đã hi sinh cho nền độc lập nước nhà, đồng thời cần tích cực rèn luyện bản thân để góp phần xây dựng đất nước giàu mạnh, vững chắc.