Cơm nhà quê
Sinh ra ở dải đất có hai mùa mưa nắng, nắng ong cả đầu, mưa "thúi trời thúi đất". Nhà nghèo, con đông, chỉ đợi rỗi tay là các bà, các dì lo làm món tương để dự trữ khi mưa đến.
Kệ mưa gió, kệ bão bùng, có gạo đầy bồ có tương trong thạp, mưa gió có sá chi.
Tương được làm từ bánh dầu, nghĩa là đậu phộng đã ép lấy dầu còn lại xác, ép thành bánh. Bánh dầu được mang ra nong, phơi nắng đến khô giòn. Mùa rảnh rỗi các má, các dì dùng dao cắt ra rồi giã nhỏ, cho lên rây, lấy phần mịn.
Chọn nếp ngon, nấu thành xôi, khi xôi còn âm ấp, phần bánh dầu đã được chế biến xong sẽ được trộn cùng với chút muối hầm, xíu đường.
Tất cả được cho vào cối để giã, làm ít thì giã vào cối nhỏ, làm nhiều thì cho vào cối gỗ giã bằng chày to (gọi là quết). Công đoạn sau cùng, là cho thành phẩm vào thạp đậy kín nắp, ủ vài hôm, vậy là đã có món tương màu vàng cánh gián, thơm nức, dự trữ cho ngày đông giá rét.
Mưa dầm, nấu nồi cơm to. Ra sau vườn vơ mớ rau muống rửa sạch, cắt khúc. Nấu nồi nước sôi, thả rau vào. Tương được làm sẵn, hòa vào nước để nêm canh. (tùy người ăn mặn nhạt mà thêm tí muối).
Cà pháo muối chua mà chấm tương thì chỉ có xuýt xoa, đưa cơm vô kể.
Hôm nào bán được giồng khoai. Bữa cơm được cải thiện hơn, miếng thịt mỡ cắt thành những đoạn nhỏ như đầu mút đũa (con đông đỡ hao). Cho chút tương hòa tí nước vào, kho riu riu lửa. Đến khi tương và thịt keo lại. Nghe mùi đã nức mũi.
Cơm nhà quê chỉ vậy mà chan chứa tình. Mâm cơm tối có đủ anh em cha mẹ, con cái, có câu những chuyện không đầu không cuối. Có tiếng cười giòn tan của cậu em út, có nếp nhăn khắc khổ của Má, có lẫn tiếng thở dài của Ba. Có những chiếc bóng của cả nhà, đổ loang lổ trên vách tường đất.
Có bếp lửa đầy khói vì củi mót từ thân mía đốt, không kịp khô.
Vị khói bếp, vị tương má làm, vị chua chua từ quả cà muối, vị ngọt từ mớ rau Ba trồng theo ta suốt kiếp.
Không nhớ quê được sao?
Không yêu quê được sao?
Đi khắp các thị thành, đâu đâu cũng có hàng quán 'CƠM MẸ NẤU'. Dẫu vậy, không đâu bằng cơm nhà mình.
Ai đi xa xứ, ai lâu rồi chưa có dịp về quê. Hãy sắp xếp cho mình chuyến hồi hương cùng bữa cơm quê, kẻo muộn!
Ta đi, ta nhớ quê nhà
Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương!
Tâm Phạm
