Bài tham khảo số 3
Tế Hanh (1921 – 2009), tên thật là Trần Tế Hanh; là một nhà thơ Việt Nam thời kháng chiến. Ông quê ở tỉnh Quảng Ngãi. Ông sáng tác thơ từ rất sớm, năm 17 tuổi ông viết bài thơ đầu tiên: Những ngày nghỉ học. Sau đó, ông tiếp tục sáng tác, rồi tập hợp thành tập thơ Nghẹn ngào. Năm 1939, tập thơ này được giải khuyến khích của Tự Lực văn đoàn.
Bài thơ Nhớ con sông quê hương là sự ca ngợi về vẻ đẹp của con sông quê vô cùng bình dị và chân thật. Con sông quê hương đối với nhà thơ Tế Hanh là con sông của tâm hồn, của tấm lòng mình. Bài thơ thể hiện tình yêu quê hương tha thiết của nhà thơ.
Quê hương là một đề tài bất tận trong thơ ca, là nguồn cảm hứng để các nhà thơ, nhà văn viết nên những áng thơ da diết và xúc động nhất. Nhớ con sông quê hương của nhà thơ Tế Hanh là một bài thơ như thế. Với những lời thơ mộc mạc mà hồn nhiên, trong veo mà chân chất làm cho bao lòng người xao xuyến khi đọc và thưởng thức.
Hình ảnh con sông quê hương xuất hiện trong bài thơ của Tế Hanh là một hình ảnh con sông vô cùng mộc mạc:
Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre
Hình ảnh con sông quê xanh biếc, với nước trong vắt có thể soi bóng những hàng tre. Con sông quê hương nơi vùng quê, nơi sinh ra nhà thơ là một dòng sông thật yên bình, thật đẹp. Nhà thơ sử dụng tính từ “tóc” để chỉ những cành tre vô cùng đặc sắc. Bằng tình yêu và nỗi nhớ dào dạt, nhà thơ miêu tả về hình ảnh một con sông thơ mộng, hình ảnh con sông thật đẹp.
Tâm hồn tôi là buổi trưa hè
Tỏa sáng dưới dòng sông láp loáng
Qua hình ảnh của dòng sông, nhà thơ hồi tưởng về những kỉ niệm, nỗi nhớ con sông quê hưng. Đó là một tình yêu quê hương hết sức mãnh liệt, hình ảnh quê hương thân thiết. Và cũng thật tự nhiên khi những hồi tưởng của tác giả lại có sức lay động thật mãnh liệt đến độc giả. Khi không gian kỷ niệm hiện lên trong ngần, tỏa nắng và mát rượi, đó cũng là lúc quê hương hiện hữu gần gũi, quyện hòa với hồn người.
Hỡi con sông đã tắm cả đời tôi!
Tôi giữ mãi mối tình mới mẻ
Sông của quê hương, sông của tuổi trẻ
Sông của miền Nam nước Việt thân yêu
Những câu thơ thể hiện sự gắn bó tha thiết của con sông đối với cuộc đời Tế Hanh. Đó là hình ảnh con sông “tắm cả đời tôi”. Tác giả dùng phép chuyển nghĩa và lối cường điệu để nhấn mạnh ý nghĩa quan trọng của dòng sông với cuộc đời mình.
Phép nhân hóa giữa dòng sông và con người, càng làm cho hình ảnh dòng sông thêm gần gũi và thân thiết hơn. Con sông “quê hương” “sông tuổi trẻ” thể hiện tình yêu quê hương tha thiết. Xa quê đã lâu, nên nỗi nhớ càng trở nên da diếc và thành thiêng liêng. Nỗi nhớ ấy luôn ở trong sâu thẳm trái tim tác giả:
Khi bờ tre ríu rít tiếng chim kêu
Khi mặt nước chập chờn con cá nhảy
Bạn bè tôi tụm năm tụm bảy
Bầy chim non bơi lội trên sông
Tôi giơ tay ôm nước vào lòng
Sông mở nước ôm tôi vào dạ
Chúng tôi lớn lên mỗi người mỗi ngả
Hình ảnh dòng sông xuất hiện vô cùng chân thật và mộc mạc đó là có tiếng chim kêu, có con “cá nhảy” có bạn bè cùng tắm sông, có bầy chim non… Những hình ảnh của một con sông làng quê vô cùng quen thuộc. Con sông chính là cuộc đời là nơi gắn bó của nhà thơ đối với người dân nơi đây.
Tôi cầm súng xa nhà đi kháng chiến
Nhưng lòng tôi như mưa nguồn, gió biển
Vẫn trở về lưu luyến bên sông
Hình ảnh cô em đôi má ửng hồng..
Những câu thơ thể hiện nỗi nhớ của nhà thơ, đó là khi tham gia kháng chiến nhưng vẫn luôn lưu luyến về dòng sông. Hình ảnh dòng sông còn được nhân hóa với hình ảnh “cô em đôi má ửng hồng”.
Tôi hôm nay sống trong lòng miền Bắc
Sờ lên ngực nghe trái tim thầm nhắc
Hai tiếng thiêng liêng, hai tiếng “miền Nam”
Tôi nhớ không nguôi ánh sáng màu vàng
Tôi quên sao được sắc trời xanh biếc
Tôi nhớ cả những người không quen biết…
Xa quê đã lâu, chính vì vậy nỗi nhớ càng trở nên da diếc và thành thiêng liêng. Nỗi nhớ ấy luôn ở trong sâu thẳm trái tim tác giả.
Hình ảnh con sông quê mát rượi
Lai láng chảy, lòng tôi như suối tưới
Quê hương ơi! lòng tôi cũng như sông
Nhớ quê hương, nhà thơ nhớ từ những cái quen thuộc hình thường: nhớ ánh nắng, nhớ sắc trời, nhớ cả những người không quen biết… của quê hương. Một nỗi nhớ khôn nguôi, quên sao được.
Tôi sẽ lại nơi tôi hằng mơ ước
Tôi sẽ về sông nước của quê hương
Tôi sẽ về sông nước của tình thương
Sự nhớ nhung tha thiết của tác giả đối với dòng sông quê hương. Đó là tác giả sẽ về với dòng sông, về với vùng quê nơi mình sinh ra. Với giọng thơ tha thiết, cảm xúc được dồn nén qua dòng hồi tưởng và kỉ niệm tạo nên một hình ảnh dòng sông thật trong veo và nhẹ nhàng.
