Bài tham khảo số 8
"Nói với con" là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất trong sự nghiệp sáng tác của nhà thơ Y Phương. Mượn lời của người cha nói với con, Y Phương không chỉ thể hiện tình thương tha thiết dành cho con mà qua đó còn gợi về cội nguồn sinh dưỡng của mỗi con người, bộc lộ tình yêu, niềm tự hào với những truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Điều này được thể hiện rõ nét qua khổ 1 của bài thơ.
"Nói với con" là những lời tâm sự ấm áp, chân thành của người cha dành cho con. Ngay trong khổ thơ đầu tiên, Y Phương đã mở ra không khí gia đình ấm áp, từng bước đi, tiếng nói của con đều được bố mẹ nâng niu, hạnh phúc đón nhận:
"Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười"
Hình ảnh "chân phải", "chân trái" kết hợp với số từ "một bước", "hai bước" đã gợi liên tưởng đến hình ảnh em bé với bước chân chập chững tập đi. Những bước chân nhỏ bé chập chững bước đi của con đều là những điều cha mẹ mong mỏi, yêu thương. Từ khi con cất tiếng khóc chào đời, cha mẹ luôn chăm chút, ân cần bên con, con lớn lên từng ngày từng giờ trong tình yêu thương vô bờ bến của cha mẹ. Qua những hình ảnh bước chân, Y Phương mang đến cho cõi lòng người đọc sự ấm áp, như chính mình đang ở trong không khí gia đình đầm ấm, cả cha mẹ và con cái quấn quýt bên nhau, cùng nhau trải qua những giây phút hạnh phúc của cuộc đời. Những câu thơ vang lên tha thiết, trìu mến tựa như lời tâm tình của cha dành cho con, cha đã nói với con về cội nguồn sinh dưỡng. Con được sinh ra và lớn lên trong tình yêu thương và sự che chở của cha mẹ; con trưởng thành trong cuộc sống lao động hăng say của "người đồng mình".
"Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng"
Nếu con được sinh ra trong tình yêu thương của cha mẹ thì cuộc sống lao động và nghĩa tình quê hương lại giúp con trưởng thành, nuôi dưỡng tâm hồn con. Cụm danh từ "người đồng mình" nghe sao mà thân thương, thắm thiết, nghĩa tình, không chỉ có ý nghĩa về mặt địa lí là những người cùng sống trên một miền đất, quê hương, cùng một dân tộc mà còn là những người gắn bó thân thiết với nhau, như mình với ta. Cuộc sống ở miền núi còn nhiều khó khăn, vất vả, gian nan, cái nghèo cái đói còn bủa vây, kìm hãm nhưng "người đồng mình" không vì vậy mà bi quan, nản chí, ngược lại còn xây dựng một nếp sống lao động cần cù và tươi vui, ngập tràn khí thế hăng say lao động, kiên cường. Các hình ảnh đẹp "Đan lờ cài nan hoa - Vách nhà ken câu hát" gợi lên sự gắn bó, quấn quýt trong nếp sống và sinh hoạt nghĩa tình của người dân quê hương.
Những chiếc lờ bắt cá được đan bằng những nan tre cài hoa, trên vách nhà gỗ được ken thật kín vào những chỗ hở bằng những câu hát mộc mạc, chân chất nghĩa tình. Hình ảnh đẹp mà ý nghĩa cũng đẹp, gợi lên một cuộc sống vất vả, khó nhọc, thiếu thốn nhưng lại được tô vẽ trở nên đẹp hơn bằng chính tinh thần tươi vui, lạc quan của "người đồng mình". Rừng núi quê hương miền núi hiện lên thơ mộng và nghĩa tình như chính con người nơi đây, rừng cho hoa - cho cái ăn cái mặc, cho cuộc sống sung túc và những con đường cho những tấm lòng được kết nối với nhau. Thiên nhiên nơi quê hương đã nuôi dưỡng con người cả về tâm hồn và lối sống, tâm hồn ấy trong trẻo, thuần khiết như hoa trên núi, lối sống rõ ràng, rành mạch như những con đường.
"Cha vẫn nhớ mãi về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời"
Câu thơ như một lời khẳng định của người cha đối với con, khẳng định rằng đẹp nhất trên đời chính là đám cưới cũng có nghĩa là gia đình, hạnh phúc gia đình và tình cảm gia đình sẽ là tiền đề cho con một cuộc đời hạnh phúc, gia đình là tế bào của xã hội vì thế muốn gây dựng cộng đồng tốt, xã hội tốt phải là gia đình tốt.
Kết thúc khổ thơ thứ nhất, bài thơ đã đi từ tình cảm gia đình rồi mở rộng ra tình cảm quê hương với những kỉ niệm lớn lên của con gắn với cha mẹ và cuộc sống lao động trên quê hương cùng những "người đồng mình". Với giọng điệu thiết tha, trìu mến, hình ảnh mộc mạc giàu chất thơ, khổ đầu bài thơ đã giúp người đọc cảm nhận được tình cảm gia đình của người dân miền núi luôn ấm cúng, truyền thống cần cù và sức sống mạnh mẽ của một những người dân tộc miền núi.
