Bài văn tham khảo số 3
Truyện ngắn “Chí Phèo” được sáng tác năm 1941, ban đầu có tên là “Cái lò gạch cũ”, sau bị nhà xuất bản đổi thành “Đôi lứa xứng đôi”, mãi đến năm 1946 khi in trong tập “Luống cày”, nhà văn mới đổi lại thành “Chí Phèo”. Khi đọc truyện, người đọc không khỏi ám ảnh bởi hình ảnh chiếc lò gạch cũ. Hình ảnh được sáng tạo nhằm thể hiện tư tưởng của nhà văn.
Truyện kể về cuộc đời Chí được bắt đầu từ hình ảnh “cái lò gạch cũ”. Chí vốn là đứa con hoang bị bỏ rơi ở cái lò gạch bỏ không. Lớn lên nhờ sự cưu mang của những người dân hiền lành, lương thiện: “Một anh đi thả ống lươn, một buổi sáng tinh sương đã thấy hắn trần truồng và xám ngắt trong cái váy đụp để bên một lò gạch bỏ không, anh ta rước lấy và đem cho một người đàn bà góa mù. Người đàn bà góa mù này bán hắn cho một bác phó cối không con và khi bác phó cối này chết thì hắn bơ vơ, hết đi ở cho nhà này lại đi ở cho nhà nọ…”. Cho đến khi trưởng thành, Chí đi làm canh điền cho nhà bá Kiến. Vì ghen tuông, bá Kiến đẩy Chí vào tù. Sau nhiều năm đi tù, Chí trở về làng, thay đổi hoàn toàn về ngoại hình, cũng như tính cách. Chí đến tìm bá Kiến để ăn vạ nhưng lại bị bá Kiến mua chuộc làm tay sai cho hắn.
Chí Phèo càng ngày càng dấn sâu vào con đường tội lỗi để rồi trở thành con “quỷ dữ của làng Vũ Đại”. Sau một lần uống say, trở về nhà thì gặp thị Nở - người đàn bà xấu đến “ma chê quỷ hờn”, tính tình dở hơi lại thuộc dòng dõi mả hủi, đang ra sông gánh nước thì ngủ quên tại vườn chuối nhà hắn. Với tình thương của thị Nở đã làm sống lại phần người trong Chí. Nhưng cũng chính thị Nở lại là người đẩy Chí Phèo vào hoàn cảnh bị cự tuyệt quyền làm người. Trước hoàn cảnh đó, Chí đã đến nhà bá Kiến, đòi quyền làm người lương thiện rồi giết chết hắn và tự đâm chết mình. Ở cuối tác phẩm hình ảnh cái lò gạch cũ xuất hiện qua suy nghĩ của thị Nở: “nhớ lại lúc ăn nằm với hắn… rồi nhìn nhanh xuống bụng”,“Đột nhiên thị thấy thoáng hiện ra một cái lò gạch cũ bỏ không, xa nhà cửa và vắng bóng người lại qua…”.
Hình ảnh “cái lò gạch cũ” ở ngoài đời vốn chỉ là một nơi dùng để nung gạch nhưng đã cũ, không còn được sử dụng nữa và thường chỉ xuất hiện nhiều tại các vùng quê xưa. Nhưng khi đi vào tác phẩm của Nam Cao, hình ảnh này đã mang một ý nghĩa riêng. Nếu trong đoạn mở đầu, cái lò gạch là nơi Chí Phèo bị bỏ lại, mở đầu cho một cuộc đời mồ côi khổ cực. Thì nó cũng xuất hiện ở cuối tác phẩm, cái lò gạch xuất hiện trong tưởng tượng của thị Nở về sự ra đời của một Chí Phèo con. Đó là hình ảnh ẩn dụ cho vòng luẩn quẩn của những kiếp người như Chí Phèo.
Chí Phèo bố chết đi, phải chăng sẽ lại có một Chí Phèo con khác được sinh ra, một cuộc đời lưu manh nữa lại tiếp diễn. Ở đây, Nam Cao đã xây dựng kết cấu đầu cuối tương ứng. Qua đó tác giả muốn khẳng định rằng Chí Phèo không phải là một hiện tượng cá biệt mà là một hiện tượng phổ biến có tính quy luật trong xã hội bấy giờ. Và khi nào vẫn còn tồn tại chế độ áp bức bóc lột thì khi ấy vẫn còn những người nông dân lương thiện như Chí bị đẩy vào con đường lưu mạnh hóa. Như vậy, hình ảnh này thể hiện một cái nhìn bi quan của Nam Cao về số phận của người nông dân lúc bấy giờ.
Tóm lại, hình ảnh trên có sức khái quát cao, thể hiện được chủ đề của tác phẩm. Cái lò gạch cũ chính là một vòng tuần hoàn của số phận người nông dân trong xã hội thực dân phong kiến.
