Trong thế giới luôn vận động và thay đổi mỗi ngày, tình cảm, lòng nhân ái và trách nhiệm của con người với cuộc sống ngày càng trở nên cần thiết hơn nữa. Bàn về vấn đề này, một nhà hoạt hoạt động nhân quyền Mĩ gốc Phi, người được nhận giải Nobel về Hòa bình năm 1964: “Trong thế giới này, chúng ta xót xa không chỉ vì lời nói và hành động của những kẻ xấu, mà còn là vì sự im lặng đáng sợ của những người tốt”. Đây không chỉ là một ý kiến cá nhân nữa mà nó đã trở thành một nhận định đúng đắn về xã hội, lương tâm con người.

Những kẻ xấu là những người có bụng dạ xấu xa, âm hiểm, thâm độc. Những kẻ xấu luôn suy nghĩ và hành động một cách ích kỉ, không quan tâm đến hệ lụy hay những ảnh hưởng đến người khác mà luôn toan tính, bằng mọi cách thực hiện hành động, mục đích của mình. Những kẻ xấu sẵn sàng có những lời lẽ đơm đặt, khích bác, những lời lẽ xúc phạm đến mọi người xung quanh và có nội dung không tốt. Họ hành động cũng không quang minh chính đại, không tốt đẹp mà đều chỉ nhằm mục đích xấu.

Lời nói và hành động của kẻ xấu đều làm liên lụy và ảnh hưởng đến cuộc sống của mọi người, đến xã hội, khiến con người cảm thấy đáng sợ, ghê tởm, xa lánh. Những người tốt ngược lại là những con người có suy nghĩ lành mạnh, trong sáng, không làm gì hại ai, cũng không ảnh hưởng gì đến người khác. Sự im lặng đáng sợ của những người tốt ở đây muốn nói đến sự vô tâm, thói vô trách nhiệm của họ. Mặc dù họ không làm gì hại ai nhưng họ lại quá vô tâm, hờ hững với những gì xảy ra xung quanh mình, và điều đó suy cho cùng, cũng gây ra những hệ lụy, tác hại vô cùng nghiêm trọng.

Sự im lặng của người tốt khiến cho những mối liên hệ, ràng buộc của con người dần trở nên xa cách, tình cảm con người ngày một rạn nứt, những mối liên hệ trong cộng đồng cũng vì vậy mà không còn trở nên nghĩa tình, thắm thiết. Con người vô tâm, vô trách nhiệm thường có suy nghĩ đèn nhà ai nhà nấy rạng, thân ai nấy lo. Bất cứ việc gì không liên quan đến họ, họ đều chẳng mảy may quan tâm. Gặp những số phận bất hạnh, những mảnh đời thương tâm, họ cũng quay lưng làm ngơ vì rằng đó không phải là việc của họ.

Nhìn thấy sự sai trái, phạm lỗi ngay trước mắt nhưng họ cũng không lên tiếng đưa sự thật ra ánh sáng không phải vì không liên quan gì đến họ. Họ bàng quan với tất cả mọi thứ và chỉ thực sự để ý đến những gì liên quan trực tiếp đến quyền lợi của họ. Sự im lặng của họ đã cổ xúy cho những hành vi sai trái, khuất tất, những kẻ xấu thừa cơ làm càn. Sự im lặng của họ cũng khiến cho biết bao sự chờ mong, niềm hi vọng của nhiều người bị dập tắt. Nó khiến cho tình cảm giữa người với người trở nên nguội lạnh, vô cảm, khiến con người ngày càng cách xa nhau hơn.

Đừng nghĩ rằng người tốt im lặng sẽ không ảnh hưởng đến ai, kì thực vì sự im lặng của họ đã kéo theo sự xuống dốc trong đức hạnh, nhân cách, phẩm chất của con người, làm mất đi nét đẹp trong tâm hồn con người. Sự im lặng của họ khiến cho những lời nói và hành động của kẻ xấu được đà lấn tới và làm biến chất nét nhân văn của xã hội. Chính vì vậy mỗi con người cần phải biết đấu tranh với cái xấu, loại bỏ sự im lặng làm chúng ta trở thành những con người vô cảm, vô trách nhiệm.

“Thế giới này” được hiểu là thế giới của con người, ở đó con người tồn tại với những mối quan hệ đời sống. Con người giao tiếp, tác động tới nhau. Quy luật đời sống là sự cạnh tranh, ganh đua, vì nhu cầu tồn tại, nhu cầu sống của mỗi người. Từ đây xuất hiện sự tồn tại không tránh khỏi của “hành động và lời nói của người xấu”. “Hành động và lời nói của người xấu” có thể hiểu là những hành động, lời nói nhằm thực hiện mục đích xấu, gây ảnh hưởng xấu, làm tổn hại đến người khác, đến một cá nhân hoặc một cộng đồng, tập thể. Bên cạnh “những lời nói và hành động của người xấu” ta còn thấy tồn tại cả “sự im lặng đáng sợ của người tốt”. “Người tốt” mà Martin Luther King nói ở đây là người không làm điều xấu, điều ác, họ là người ngoài cuộc, không can dự vào mối quan hệ của người khác. Nhưng liệu rằng thái độ “im lặng” của họ có thực sự là đúng đắn?

“Sự im lặng đáng sợ” có thể hiểu là sự im lặng trước một hành động, lời nói xấu gây tổn thương tới đối tượng mà nó tác động. Cảm giác “xót xa” được gắn với cả hai vế “hành động và lời nói của người xấu” và “sự im lặng đáng sợ của người tốt” trong câu nói, đã ngầm đánh giá đồng nhất cả hai hành vi này.

“Xót xa vì những hành động và lời nói của người xấu”, đây là cách cư xử thường thấy, không có gì đặc biệt bởi con người cùng tồn tại, chung sống trên Trái Đất, ai cũng có quyền, có nhu cầu sống tốt, thỏa mãn bản thân. Đó là quyền lợi bình đẳng, vì vậy bất cứ hành động, lời nói nào gây tổn hại tới người khác, những hành động xấu, lời nói xấu đều đáng lên án, tẩy chay, và gây cho người khác cảm giác xót xa.

Nhưng điều đáng lưu ý, lưu tâm ở đây chính là “sự im lặng đáng sợ của người tốt”. Tại sao nó cũng gây trong ta cảm giác “xót xa”? Khi phải chứng kiến một điều xấu, điều ác con người theo tâm lí chung thường có ý tránh né, bao biện “Đó đâu phải chuyện của mình?” mà lẩn tránh, dửng dưng. Nhưng chính thái độ đó lại có thể là mầm mống của điều xấu. điều ác. Là cái nguyên cớ sâu xa khiến điều xấu, điều ác được lộng hành, để rồi từ đây tiếp tục những nỗi đau của người bị hại. Đây là hành vì đồng nghĩa với việc bao che dung túng tội ác.

Chợt nhớ về sự kiện đã được thời sự đưa tin không lâu, sự kiện em Vũ Thị Bình bị đái xử tàn bạo, bị đánh đập chà đạp bởi hai vợ chồng người hàng cơm. Dư luận khi đứng trước hành vi bạo hành trẻ em thì lên án gay gắt đối với hai vợ chồng người hàng cơm nhưng có ai thấy rằng chính sự im lặng của người xung quanh cũng là hành vi ngấm ngầm gây tổn hại đến em Bình. Em Bình bị hành hạ nhiều năm trời, lẽ nào những người hàng xóm không ai biết? Và nếu như họ đi báo cho công an với chính quyền địa phương sớm hơn thì có lẽ em Bình sẽ không phải trải qua quá nhiều đắng cay, khổ cục đến thế. Sự im lặng trước hành vi xấu thực sự là sự im lặng đáng sợ, đáng lên án.

Xét về nguyên nhân của “sự im lặng” này, đó là do lối sống vô tâm, ích kỉ của con người. Nhưng ta cũng cần xem xét đầy đủ thấu đáo hơn. ngoài nguyên nhân chủ quan là do ý thức con người còn có nguyên nhân khách quan là do xã hội với ý thức đoàn kết, cộng đồng chưa cao. Khi một người tốt lên tiếng, chắc hẳn điều họ phải đối mặt sẽ là sự trả thù, lúc đó, liệu rằng họ có được che chở, bảo vệ bởi cộng đồng?

Thiết nghĩ, đến loài vật còn có thể bảo vệ đồng loại của mình, vậy tại sao, con người – loài động vật “bậc cao” lại không thể che chở, bảo vệ đồng loại của mình? Tôi đã từng rất ấn tượng với những dòng thơ của nhà thơ Trần Đăng Khoa:

Cái chết vẫn rình ta sau từng ngưỡng cửa

Con đường hẹp chiều mưa, vài sải nước gần bờ

Ta chẳng là gì giữa bốn bề bất trắc

Chỉ tích tắc khôn lường ta đã hoá người xưa

Thật vậy, cuộc sống vẫn luôn chứa đầy biết bao bất trắc, hiểm hoạ. Con người chỉ bé nhỏ như hạt cát giữa biển trời mênh mông, vì vậy “Con người ơi! Hãy thương lấy con người”.

Câu nói của Martin là lời gợi mở về thái độ đối với hành vi của con người trước điều xấu. Câu nói cũng nhằm nhấn mạnh vế thứ hai: “Sự im lặng đáng sợ của người tốt”. Có thể nói, Martin đã đưa ra thái độ phê phán đối với cách hành xử mà trước đây không phải ai cũng nghĩ tới. Nó thể hiện tầm hiểu biết, suy nghĩ thấu đáo, sắc sảo, xuất phát từ tình yêu người, yêu đời, muốn bảo vệ con người.

Câu nói như một bức thông điệp lên án sự im lặng trước hành vi xấu, hướng con người tới cách hành xử đúng đắn: con người cần biết lên án, cần biết bảo vệ nhau để tránh khỏi những thế lực đen tối chà đạp lên cuộc sống con người, cần xây dựng cộng đồng, tập thể tương thân, tương ái, dũng cảm phê phán hành vi bạo ngược để tất cả chúng ta được sống cuộc sống ổn định, hạnh phúc.

Trong thời đại hôm nay, khi các thông tin được cập nhật liên tục, những tin tức nổi bật luôn được đưa lên các trang nhất của mạng xã hội. Có những việc tốt, gương sáng về lòng quảng đại của những nhà hảo tâm đáng để chúng ta trân trọng và học theo. Bên cạnh đó, cũng không thiếu sự kiện chém giết lẫn nhau, gian dối, lừa bịp để mưa cầu ích lợi cho bản thân. Giới trẻ ngày nay còn truyền tai nhau câu nói: "Thời đại hôm nay mọi thứ đều giả chỉ có gian dối là có thật". Không phải vô tình mà giới trẻ nói lên câu nói này. Nếu nhìn vào thực tế của cuộc sống hôm nay, ở lĩnh vực nào ta cũng thấy đồ giả tràn lan: bằng cấp giả, thức ăn giả, tem giả, hàng hóa giả.

Phác họa sơ qua về "bức tranh muôn màu" của xã hội hôm nay để thấy rằng có vẻ như: xã hội càng văn minh thì con người càng sống trong sợ hãi. Nếu người ta sợ những hành động và lời nói của những người xấu, đó là lẽ thường tình theo bản năng tự vệ của con người. Ngay cả những người tốt người ta cũng sợ. Họ sợ hãi về sự im lặng, dửng dưng của lòng mình. Vì thế, chúng ta không lấy làm ngạc nhiên khi M. L. King một người Mỹ gốc Phi đã dành trọn cuộc đời mình để bảo vệ quyền của con người khi nói lên nỗi lòng của mình rằng: "Trong thế giới này, chúng ta xót xa không chỉ vì lời nói và hành động của những kẻ xấu mà con vì sự im lặng đáng sợ của người tốt." Vậy khẳng định của ông có đúng với thực tế của cuộc sống ngày hôm nay không hay chỉ là một cảm nhận riêng tư của bản thân ông về cuộc sống của con người đương thời?

Có thể nói con người luôn bị chi phối bởi hai yếu tố nội tại và ngoại tại. Yếu tố ngoại tại là những hành động, việc làm bên ngoài mắt ta có thể thấy, tai ta có thể nghe. Còn yếu tố nội tại là những cung bậc, những cảm xúc bên trong mà người đối diện không thể biết và cảm nhận. Nói thế không có nghĩa hai yếu tố này tách biệt biệt, không liên quan đến nhau. Ngược lại, chúng luôn song hành cùng nhau và đều hành động theo sự điều khiển của lý trí. Ví dụ, chúng ta có thể đang làm việc chân tay nhưng trong lòng vẫn có thể hồi tưởng ở quá khứ và ước mơ về tương lai. Nói lên như thế để thấy rằng: việc nhìn nhận, đánh giá một con người qua những hành động bên ngoài để biết người đó là tốt hay xấu thì không đảm bảo. Còn sự im lặng vô cớ của một ai đó đôi khi làm cho chúng ta sợ hãi, vì họ không có một phản ứng nào để có thể quan sát cũng như hiểu được tâm tính của họ, cũng đôi khi sự im lặng của họ là dấu chỉ về mặt bằng chung của một xã hội văn minh hay suy đồi.

Như đã nói, con người được chi phối bởi hai yếu tố bên trong và bên ngoài. Đôi khi hai yếu tố này làm cho con người sợ hãi và rơi vào một bế tắc. Nếu những nỗi sợ hãi thuộc về yếu tố ngoại tại thì ta có thể biết và có thể tìm cách để giảm thiểu những hậu quả mà nỗi sợ hãi này mang lại. Chúng ta lưu thông ngoài đường phố sợ những thanh niên chạy xe lạng lách, đánh võng va chạm vào và gây ra tai nạn, có thể không tham gia giao thông để bớt sợ hãi, thay vì lưu thông bằng xe máy ta có thể đi xe buýt để tránh đi những rủi ro có thể. Ra đường sợ những tên chuyên móc túi, để giảm bớt những âu lo này ta có thể không mang tư trang và tiền bạc lúc ra đường. Để tránh mầm mống của bệnh ung thư do tác dụng phụ ở các chất kích thích có trong rau – củ – quả, thay vì mua ở ven đường ta có thể tự trồng lấy hoặc vào các siêu thị để mua, vì độ an toàn của chúng sẽ cao hơn.

Để không trở thành nạn nhân trước những lời "mật ngọt rót vào tai" của những kẻ chuyên lừa bịp, cần phải tỉnh táo trước trước những món hàng không rõ nguồn gốc, chưa qua kiểm nghiệm, đừng vì "thấy rẻ mà ham". Tất cả những hành động của một số thanh niên chạy xe lạng lách, đánh võng, những tên cướp đường phố, những người chỉ biết kiếm tư lợi cho bản thân, bất chấp luân thường, đạo lý và những kẻ dùng lời nói để đi lừa người khác làm cho chúng ta đôi khi dù muốn hay không muốn cũng phải thu mình vào trong cái "vỏ bọc an toàn" theo quan niệm và suy nghĩ chủ quan của mình. Vì thế, con đường mình đi cứ bế tắc, phía cuối đường hầm tưởng chừng như vẫn là một bầu trời u ám. Đó là hệ lụy của những hành động cũng như lời nói của những kẻ xấu làm cho chúng ta không khỏi tránh những nỗi xót xa về cuộc đời. Còn sự im lặng của những người tốt liệu có đáng sợ và làm cho chúng ta phải thu mình tự vệ để giành lấy quyền của lương tâm và làm chủ chính cuộc sống của mình hay không?

Cách đây không lâu, trên mạng xã hội có đăng tải phóng sự về hành động của ba tên côn đồ tại một bến xe nổi tiếng kia ngang nhiên lấy cắp của hai bà cháu nghèo khổ 73 tờ vé số mệnh giá mười ngàn đồng. Mặc dù hai bà cháu đã la lên để cầu cứu những người xung quanh giúp đỡ, nhưng đáp lại tiếng kêu của hai bà cháu là một sự im lặng đáng sợ của những người xung quanh. Trước hoàn cảnh đáng thương này mà không một ai "ra tay nghĩa hiệp" để giúp đỡ hai bà cháu. Câu chuyện đã để lại trong lòng người viết nhiều trăn trở, băn khoăn về cách sống và thái độ ứng xử của con người ngày nay. Như đã nói, nếu chúng ta cảm thấy sợ hãi và bất lực trước những hành động sai trái của những kẻ thay vì hành động theo lương tâm thì họ lại chi phối bởi "lương tức thời" là lẽ thường tình thì sợ hãi sự im lặng của những người tốt xót xa và nặng nề hơn nhiều.

Trở lại câu chuyện trên, ai dám nói rằng mọi người xung quanh đều là kẻ xấu, nhưng chúng ta cũng không thể phủ nhận những người có mặt ở đó lại không có người tốt. Vậy đâu là nguyên nhân của sự im lặng nơi những người tốt này? Ai cũng chân nhận rằng, ở một mức độ nào đó, ta có thể định nghĩa về tư cách và phẩm chất của người tốt là người luôn có trách nhiệm trong hành động cũng như lời nói của mình. Nghĩa là những việc họ làm luôn nghe theo sự mách bảo của lương tâm. Vậy phải chăng sự im lặng của những người tốt cũng có nhiều nguyên nhân của nó? Có thể họ im lặng vì cảm thấy cô độc khi thực hiện việc nghĩa mà không có được sự đồng cảm hay ủng hộ của số đông. Cũng có thể họ im lặng để phục vụ cho cái tôi ích kỷ của bản thân. Cũng có thể họ im lặng vì sự bất lực của bản thân trước mặt bằng chung của xã hội. Điều này cũng có nghĩa những kẻ xấu ngày nay quá hung ác và tàn bạo. Nhưng cũng có thể người tốt im lặng vì họ mất niềm tin vào công lý mà những người thực hiện công lý dựa theo tiêu chuẩn của đồng tiền như giới trẻ ngày nay thường truyền tai nhau câu nói: "cái gì không mua được bằng tiền thì hãy mua thật nhiều tiền". Cũng có thể họ im lặng vì thấy những hành động của mình xuất phát từ lòng nhân ái bị số đông chế nhạo và có khi chính mình phải chịu tổn thất nặng nề.

Từ những nguyên nhân vừa nêu trên phải chăng con người ngày nay không dám đứng lên bênh vực sự thiện, không dám mạnh bạo làm việc nghĩa, hay cái ác, cái gian dối, cái lừa bịp đang từng ngày giết mòn lương tâm con người. Điều đó cũng có nghĩa sự im lặng của những người tốt là dấu chỉ để ta nhận thấy sự bất ổn của xã hội trong khâu quản lý của những nhà chức trách. Vậy làm sao để khắc phục những tình trạng này? Thiết nghĩ trước tiên, là lời kêu gọi ý thức của mỗi cá nhân, dẫu có bị "trầy da" như con cá bơi ngược dòng nước cũng hãy biết đứng lên để bênh vực sự thiện, đừng vì những nỗi sợ không tên, lo âu không tuổi mà để cho sự ác hoành hành. Kế đến, là công việc của những nhà chức trách, những nhà quản lý, thay vì mưu lợi cho bản thân thì hãy mạnh tay với những kẻ xấu, đừng để thế lực của đồng tiền lấn át tiếng nói của lương tâm.

Đôi lúc cứ tưởng rằng câu nói của M. L. King chỉ đúng với cuộc sống đương thời mà ông đã dành trọn cả cuộc đời đấu tranh cho quyền của con người. Vậy khi lắng mình để suy nghĩ về câu nói của ông, ta mới giật mình nhận thấy rằng: dẫu cho cuộc sống con người ngày nay văn minh hơn xã hội đương thời với M. L. King, thì đâu đó sự ác, sự gian dối vẫn đang hoành hành, giá trị của lòng nhân ái đang từng ngày bị bào mòn, đồng tiền đang từng giờ giết chết lương tâm. Nêu lên như thế không phải chúng ta cứ bi quan hay an phận với cuộc sống hiện tại. Ngược lại, hãy luôn ý thức sự cao quý của con người là "bản tính thiện" mà các sinh vật khác trong vũ trụ không có, điều này đồng nghĩa với việc chúng ta hãy mạnh dạn đứng lên, để cho bản năng "thiện" trong con người được hành động, nhằm tiêu diệt cái ác đang hoành hành.

Như thiền sư Thích Nhất Hạnh đã nói "thà thắp lên một ngọn nến còn hơn ngồi nguyền rủa bóng đêm", vì khi một ngọn nến đời ta được thắp lên sẽ có vô số ngọn nến khác được đốt cháy, khi đó thay vì một màn đêm u tối thì ta sẽ nhìn thấy một vầng sáng đẩy lui bóng đêm để soi chiếu cho những ai đang lần mò bước đi từng bước trước phong ba bão táp của cuộc đời.

Cuộc sống ngày càng hiện đại thì dường như con người lại càng sống thu mình hơn, trốn trong không gian an toàn của chính bản thân mình mà không dám bước ra ngoài để đấu tranh với những cái ác cái xấu. Một nhà hoạt động nhân quyền người Mỹ gốc Phi, đạt giải Nobel Hòa Bình năm 1964 - M.L.King đã từng lên án thực trạng đó rằng: “Trong thế gian này chúng ta xót xa không chỉ vì lời nói và hành động của những kẻ xấu mà còn là sự im lặng đáng sợ của những người tốt”. “Xót xa” là một trong những cung bậc cảm xúc của con người, khi mà họ thấy bất lực, thấy đau đớn, nhức nhối trước một sự việc nào đó.

Thông thường người ta hay cảm thấy “xót xa” trước một việc, một hành động không tốt nào đó khiến cho cuộc sống của con người trở nên tồi tệ hơn. Nhưng ở đây M.L.King lại xót xa trước sự im lặng của người tốt. Những người được coi là chuẩn mực của xã hội, những con người đáng được trân trọng nhất. Điều đó như muốn lên án vạch rõ lối sống vô cảm, thiếu sự quan tâm giữa con người với nhau của một bộ phận người trong xã hội. Sự sự đau đớn, thất vọng do lời nói và hành động của kẻ xấu không lớn bằng việc những người tốt không có bất cứ phản ứng gì trước những việc làm của kẻ xấu.

Trong cuộc sống ngày nay, ta có thể bắt gặp vô vàn những biểu hiện của “sự im lặng của người tốt”, xuất phát từ cả suy nghĩ và hành động. Nếu như trước kia, khi thấy tai nạn xảy ra ở trên đường, những người xung quanh ngay lập tức sơ cứu và gọi xe cứu thương để đưa nạn nhân đến bệnh viện kịp thời với mục đích nhân đạo, “cứu giúp một mạng người hơn xây bảy tòa tháp” thì giờ đây, cũng là tai nạn giao thông đấy, chứng kiến tận mắt cảnh nạn nhân đau đớn vì gãy tay, gãy chân, thậm chí bất tỉnh, thế nhưng người đi đường chẳng những không cấp cứu kịp thời mà còn xúm đông xúm đỏ gây ùn tắc giao thông, bàn tán chỉ chỏ chán chê rồi may ra mới có người gọi điện cho bệnh viện, đến khi xe cứu thương (phải rất khó khăn mới vượt qua được đám đông gây ách tắc giao thông) đến nơi thì có không ít trường hợp nạn nhân đã tử vong.Câu chuyện đã để lại trong lòng người viết nhiều trăn trở, băn khoăn về cách sống và thái độ ứng xử của con người ngày nay.

Ai dám nói rằng mọi người xung quanh đều là kẻ xấu, nhưng chúng ta cũng không thể phủ nhận những người có mặt ở đó lại không có người tốt. Vậy đâu là nguyên nhân của sự im lặng nơi những người tốt này? Có thể họ im lặng vì cảm thấy cô độc khi thực hiện việc nghĩa mà không có được sự đồng cảm hay ủng hộ của số đông. Cũng có thể họ im lặng để phục vụ cho cái tôi ích kỷ của bản thân. Cũng có thể họ im lặng vì sự bất lực của bản thân trước mặt bằng chung của xã hội. Điều này cũng có nghĩa những kẻ xấu ngày nay quá hung ác và tàn bạo. Lý giải cho sự “im lặng” đang lan rộng trong xã hội hiện đại, nhiều chuyên gia ở các lĩnh vực khác nhau đã đưa ra những nguyên nhân khá xác đáng và chuyên biệt. Một chuyên gia xã hội học cho rằng, nguyên nhân bệnh vô cảm có thể bắt nguồn từ: Chất lượng giáo dục ở các nhà trường và gia đình về đạo đức còn hạn chế. Những quan niệm lệch lạc, chỉ chú trọng kinh tế, đặt nặng tiền bạc hơn cả đạo đức; tư tưởng cá nhân chủ nghĩa (hoặc địa phương cục bộ), chỉ lo cho bản thân mình, gia đình mình, tập thể mình; lợi ích nhóm chưa được chấn chỉnh, uốn nắn, xử lý kịp thời.

Trong cuộc sống hiện đại với nhịp sống hối hả, khoa học kĩ thuật, công nghệ thông tin phát triển chi phối đời sống, sinh hoạt con người, một số người ngày càng trở nên xơ cứng, vô cảm, thờ ơ trước bất hạnh của kẻ khác. Đây vừa là lời cảnh báo nghiêm khắc về sự băng hoại các giá trị đạo đức trong xã hội hiện nay. Lại vừa là lời kêu gọi, thức tỉnh cái thiện bên trong mỗi con người. đừng vì những nỗi sợ không tên, lo âu không tuổi mà để cho sự ác hoành hành. Hãy đứng lên bảo vệ chính nghĩa, hãy ra tay giúp đỡ những người bị nạn để cuộc sống của chúng ta ngày một tốt đẹp hơn.

Câu nói của M.L.King không phải để chúng ta cứ bi quan hay sợ hãi với cuộc sống hiện tại. Mà trái lại nó kêu gọi chúng ta hãy luôn ý thức bản tính thiện bên trong mỗi người, điều này đồng nghĩa với việc chúng ta hãy mạnh dạn đứng lên, để cho bản năng “thiện” trong con người được hành động, nhằm tiêu diệt cái ác đang hoành hành.

Có bao giờ trong cuộc sống bạn tự hỏi, điều gì là đáng sợ nhất? Chúng ta thường nhắc tới những xấu xa, tệ nạn xã hội, những kẻ lưu manh bởi vì chúng làm những điều xấu cho con người. Vậy, ta thử hỏi ngược lại, nếu như trong xã hội này chứa đựng toàn người tốt, nhưng bản thân họ lại im lặng trước mọi sự diễn ra trong cuộc đời? Vậy thì sao? Họ không phải lưu manh, không mang tệ nạn? Vậy họ vẫn là người tốt? Trả lời cho câu hỏi này, Martin Luther đã từng đưa ra một nhận định: “Trong thế giới này chúng ta không chỉ xót xa về lời nói và hành động của người xấu mà còn cả sự im lặng đáng sợ của người tốt.”

Xã hội vốn là nơi tổng hòa giữa cái thiện và cái ác. Trong xã hội, ta không hiếm gặp những trường hợp kẻ lưu manh, cướp giật đồ đạc, đâm thuê chém mướn. Nhưng, cũng không ít những tấm lòng tốt, dám lao xuống sông cứu bạn bị đuối nước, cứu người trong cơn hoạn nạn, nguy nan… Xã hội là vậy, và phải như vậy. Cái xấu không thể lên ngôi, mà phải luôn được duy trì và ngăn chặn bởi cái thiện, có như thế cuộc sống của mỗi chúng ta mới yên ổn và tốt đẹp được…

Nhưng, câu nói của Martin Luther đã nêu bật một khía cạnh khác, một thứ đáng sợ mang tên “vô cảm”, sự lạnh lùng thờ ơ đến tàn nhẫn của con người dành cho nhau. Đó chính là “Trong thế giới này chúng ta không chỉ xót xa về lời nói và hành động của người xấu mà còn cả sự im lặng đáng sợ của người tốt”. Đúng vậy, trong câu nói của Martin, sự “im lặng” được xem là hành động không bộc lộ những chính kiến, suy nghĩ tích cực, thái độ dửng dưng, vô tâm trước vấn đề thời cuộc. Sự im lặng của người tốt chính là sự lên ngôi của cái xấu, và nếu trong một xã hội, một cộng đồng không có cái tốt, cái thiện, thì xã hội ấy sẽ xuống cấp, đạo đức con người sẽ bị tha hóa, con người bị đối xử đáng thương và tàn nhẫn…

Không một xã hội nào đáng sợ hơn khi nơi ấy chứa đựng sự vô cảm của người tốt. Chính vì thế mà ta trở nên xót xa, căm phẫn, chua xót hơn khi cái thiện bị đè bẹp, khi thứ cần lên tiếng lại không thể, chỉ còn những hành động và lời nói của những con người xấu mà thôi. Câu nói của Martin Luther đã khẳng định thái độ xót xa và đáng lên án của cái tốt khi không dám lên tiếng bảo vệ lẽ phải. Cuộc sống xung quanh ta diễn ra vô số những hành động việc làm như vậy, tưởng như nhỏ nhặt nhưng lại là mầm mống của thái độ giữ im lặng của lòng tốt. Như khi bạn phạm lỗi kỉ luật, ta thờ ơ và không nhắc nhở bạn. Học sinh quay phao trong giờ, trêu trọc bạn bè, ta cũng im lặng. Những việc làm như vậy đang hằng ngày diễn ra xung quanh ta, bản thân chúng ta không thể vô trách nhiệm với cộng đồng, với chính mình như vậy được. Những sự yếu đuối, lẽ phải, phải được bảo vệ, sự im lặng sợ hãi trước cái xấu đang giết chết dần sự lương thiện trong chúng ta, không được thỏa hiệp và lùi bước trước cái xấu, nếu một ngày việc đó xảy ra với chính người thân của chúng ta thì sao? Liệu chúng ta có chấp nhận sự thờ ơ của mọi người đối với họ?

Câu nói của Martin cũng đã cho ta thấy một thực trạng hiện nay, khi lòng tốt chưa được xem trọng, dẫn đến tình trạng con người ta dần vô cảm với cái xấu. Sự bất công vẫn xảy ra nên con người ta dần mất đi ý chí, mất đi sự can đảm và thái độ chống lại cái xấu. Đặt ra câu hỏi về đạo đức con người.

Không ai không mong muốn sống trong một xã hội tốt đẹp, khi xã hội đang ngày càng cần thiết và không thể thiếu những mối quan hệ cộng đồng, thì ta hãy cùng nhau, đoàn kết vì không ai có thể đơn độc một mình đứng lên để bảo vệ chính nghĩa được. Mỗi cá nhân hãy có trách nhiệm hơn với cộng đồng mình đang sinh sống, hãy chung tay cùng nhau, hành động từng việc làm nhỏ nhất, để ta thấy rằng cuộc sống này vẫn luôn tốt đẹp biết bao, dành lại chính nghĩa và lẽ phải về cái thiện, không phân biệt giàu sang, tuổi tác, đừng bao giờ thỏa hiệp và làm ngơ trước cái xấu.

Cách đây không lâu, cư dân mạng truyền tay nhau một đoạn clip tại một bến xe buýt ở Hà Nội. Nhân vật trong clip là một thanh niên gầy gò, gương mặt vô cùng khắc khổ, đã bị kẻ gian lấy cắp chiếc ví. Dẫu rằng, chiếc ví ấy không hề có tiền mà chỉ có một giấy phép lái xe, nhưng giấy phép lái xe này lại là một vật vô cùng có giá trị với người thanh niên ấy nên anh ta thảm thiết nhìn ra xung quanh van nài kẻ trộm: “Cho em xin…không có tiền đâu, chỉ có bằng lái xe thôi…”. Vậy mà trước hoàn cảnh đáng thương của anh thanh niên, không ai dám lên tiếng, không ai hỏi han hay có ý giúp đỡ người đàn ông tội nghiệp.

Câu chuyện này để lại trong tôi nhiều suy nghĩ, suy nghĩ về cách sống và thái độ ứng xử của con người trong xã hội hiện nay. Cũng bàn về vấn đề này., Martin Lutherking - nhà hoạt động nhân quyền Mĩ gốc Phi, từng đoạt giải Nobel Hòa Bình năm 1964, cho rằng: “Trong thế giới này, chúng ta không chỉ xót xa trước lời nói và hành động của kẻ xấu mà còn cả vì sự im lặng đến đáng sợ của người tốt.”Con người sinh ra và lớn lên, họ luôn đối diện với nhiều cung bậc cảm xúc, nhiều trạng thái khác nhau trong cuộc sống. Xót xa là một cảm giác đau đớn, nuối tiếc vô cùng sâu sắc. Còn im lặng tức là không có hành động hay phản ứng cụ thể trước những tình huống, sự việc đáng lẽ cần có thái độ, có phản ứng. Sự im lặng ấy trở nên đáng sợ khi nó là một biểu hiện bất thường trong cách ứng xử của con người có thể gây ra cảm giác bất an cho người khác.

Thực tế, chúng ta sống trong một xã hội luôn tồn tại hai loại người: kẻ xấu là người kém đạo đức, đáng khinh ghét, có thể gây hại, mang lại những điều không hay. Lời nói và hành động của họ đều không phù hợp với các quy tắc chuẩn mực đạo đức, làm tổn thương người khác và có những tác động tiêu cực đến xã hội. Ngược lại, người tốt luôn có những biểu hiện đáng quý về tư cách đạo đức, về thái độ hành vi trong các mối quan hệ và được mọi người đánh giá cao. Như vậy, thông qua câu nói của mình, Martin Lutherking muốn gửi gắm tới người đọc một thông điệp sâu sắc: Nỗi đau đớn nuối tiếc do những lời nói và hành động của người xấu không xót xa bằng việc người tốt không có hành động thái độ hay bất kì phản ứng nào trước việc làm sai trái ấy.

Khi còn nhỏ, ta không mấy khi quan tâm đến những thứ xung quanh mình mà chỉ thường quan tâm tới chính bản thân: Hôm nay sẽ được ăn món gì, sẽ học gì, sẽ có phim hoạt hình gì, có truyện tranh gì sắp ra…Lớn lên một chút, bước vào tuổi biết nghĩ, ta thấy bạn bè quay cóp trong giờ kiểm tra trong khi chính mình phải học cật lực, ta thấy bãi gửi xe gần trường thu 3.000 đồng một chiếc xe đạp trong khi đó quy định là 2.000 đồng. Rồi ta còn thấy người ta vượt đèn đỏ, lượn lách đánh võng, thấy đám côn đồ dối trá, lừa lọc bà cụ bán nước ven đường. Chứng kiến những hành động như thế, thử hỏi ai mà không bất bình? Bởi lẽ, những hành động ấy là biểu hiện của sự thấp kém về nhận thức và ý thức, nó gây ra những tổn thất cả về vật chất và tinh thần cho mọi người và xã hội.

Hơn thế nữa, sự tồn tại của những lời nói và hành động của kẻ xấu cũng là biểu hiện của sự bất ổn của xã hội ở một mức độ nhất định.Xót xa trước hành động của người xấu là lẽ tất nhiên. Nhưng tại sao chúng ta lại xót xa hơn trước sự im lặng đến đáng sợ của người tốt? Trong suy nghĩ của mọi người, người tốt luôn có tư cách đạo đức, có khả năng và trách nhiệm trong việc thực hiện những hành vi đem lại lợi ích cho cộng đồng xã hội. Với phẩm chất vốn có ấy, họ không thể nào không có phản ứng trước cái xấu, cái tiêu cực, những điều “chướng tai gai mắt” trong xã hội. Vậy nên, thái độ im lặng của họ chính là một biểu hiện bất thường. Sự im lặng ấy xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Họ im lặng bởi họ bất lực khi thấy phản ứng của mình không hề có hiệu quả.

Họ im lặng khi cảm thấy cô độc, lạc lõng vì những việc tốt mình làm không nhận được sự ủng hộ của số đông. Chăm lo làm kinh tế khiến đời sống khá giả, nhưng mê mải quá nhiều lại đẩy người ta ra xa nhau hơn, lo cho lợi ích của mình hơn là lợi ích người khác. Có rất ít người sẽ la lên khi thấy một tên trộm đang trộm xe trên vỉa hè hay đứng ra bênh vực nạn nhân trong một vụ va chạm trên đường phố - nhất là kẻ gây sự lại là đám côn đồ, lưu manh. Người tốt im lặng khi họ mất niềm tin, khi họ thấy kết quả của những lời nói, hành động xuất phát từ lương tâm và trách nhiệm lại trở thành sự coi nhẹ, chế nhạo của người khác, thậm chí còn gây ra những tổn thương không đáng có cho chính họ. Quay trở lại câu chuyện của anh thanh niên trên chuyến xe buýt không ít người cảm thấy buồn và xót xa.

Xung quanh đó có rất nhiều người đang chờ xe, nhưng đáp lại lời khẩn cầu của anh thanh niên là sự im lặng. Cuối cùng người đàn ông bơ vơ đành phải bước đi với gương mặt tuyệt vọng. Rõ ràng, muốn bắt tên trộm kia không phải là chuyện khó. Tài xế đóng cửa xe lại, yêu cầu tất cả mọi người bảo quản hành lí, gọi điện cho cơ quan chức năng khám xét từng người. Nhưng sao không ai dám lên tiếng? Phải chăng chúng ta không dám bênh vực người lương thiện, phải chăng nỗi sợ hãi cái xấu, cái ác đang giết chết dần lương tâm chúng ta? Xét cho cùng, im lặng vì bất kì lí do nào đi nữa thì đó cũng là biểu hiện của sự tha hóa ở mỗi cá nhân và cho thấy dấu hiệu bất ổn của xã hội. Nói cách khác, khi người tốt im lặng là khi xã hội đang đứng trên bờ vực của sự phá sản những giá trị tinh thần.

Vậy làm thế nào để người tốt không im lặng nữa? Hãy trao quyền và khuyến khích người tôt cất lên tiếng nói của mình bằng cách lắng nghe tiếp thu ý kiến và sẵn sàng sửa đổi theo những ý kiến đóng góp đúng đắn của họ. Hãy đưa ra những chính sách bảo vệ để tránh tối đa những tổn thất mỗi khi người tốt cất tiếng nói.Chúng ta không phải lúc nào cũng có thể đứng lên bảo vệ chính nghĩa, ủng hộ cái tốt điều hay, bởi có thể cá nhân ấy không đủ sức mạnh. Nhưng không có nghĩa chúng ta phải thỏa hiệp với cái xấu, cái ác. Bởi ngay cả khi không đủ sức mạnh để thay đổi nó, ta vẫn luôn có đủ quyết tâm để không đồng tình và không bị nó lôi kéo. Chúng ta đang sống trong một xã hội mà những mối quan hệ với cộng đồng đã trở nên không thể thiếu.

Không ai có thể đơn độc trong cuộc sống được, vì vậy, trong quá trình đấu tranh chống lại cái ác, cần xây dựng những hiệp hội của những người cùng chí hướng mục đích để phấn đấu cho sự phát triển chung của xã hội, để người tốt có chỗ đứng và điểm tựa. Khi đó họ sẽ không ngần ngại bày tỏ ý kiến quan điểm của mình. Tất cả những gì chúng ta cần làm là sống dũng cảm, là làm những điều tốt đẹp cho cuộc sống, và để nó tự nhân bản.Ý kiến của Martin Lutherking là một lời cảnh báo nghiêm khắc để cảnh tỉnh con người trước nguy cơ về sự băng hoại của những giá trị tinh thần, biểu hiện những hành vi ứng xử của con người trong đời sống.

Có người đã nói: “Lùi bước cho cái xấu cũng là một tội ác”. Hãy nhớ rằng, cái xấu chỉ mạnh khi nó thấy cái tốt dường như đồng tình với nó. Và nó sẽ bị rút hết không khí và tắt thở khi chúng ta nhìn nó với ánh mắt khinh miệt và xa lánh. Đây là một ý kiến thể hiện tinh thần trách nhiệm đối với sự phát triển chung của toàn xã hội. Đó cũng là một thái độ đúng, tích cực, xuất phát từ nhận thức về yêu cầu đối với hành vi của con người trong một xã hội tiến bộ, nhân văn. Khi đơn độc một mình, người tốt sẽ trở nên yếu đuối, nhu nhược và thất bại cay đắng. Họ chỉ đủ mạnh khi họ kết nối với nhau trong một tập thể, trong một xã hội biết coi trọng giá trị nhân văn đích thực của con người. Trước sự im lặng của người tốt, xót xa là điều khó tránh song điều đó là chưa đủ mà ta còn phải hành động, phải có những giải pháp tích cực để thay đổi hiện trạng đó trong mỗi cá nhân con người và toàn xã hội.

Mỗi chúng ta luôn mong muốn xây dựng một xã hội ngày càng tốt đẹp hơn, mà ở đó con người được sống trong yên vui hạnh phúc. Hãy coi câu nói của Martin Lutherking là một bài học, hãy xắn tay áo lên và hành động ngay từ hôm nay, bắt đầu từ những việc nhỏ bé nhất mà chúng ta có thể. Tôi tin rằng điều đó không phụ thuộc vào tuổi tác, mạnh yếu hay giàu nghèo, mà bất kì ai cũng làm được. Đừng bao giờ thỏa hiệp và làm ngơ trước cái xấu, bạn nhé!

Cuộc sống của con người luôn tồn tại hai mặt tốt và xấu. Đây là một quy luật bất di bất dịch theo một vòng tuần hoàn. Khi đời sống ngày càng cải thiện cũng là lúc có những thứ bị ảnh hưởng tiêu cực. Trong đó đáng lo ngại nhất có thể nói đến là sự thoái trào về nhân cách đạo đức con người. Như M.L.King từng nhận định “Trong thế gian này chúng ta xót xa không chỉ vì lời nói và hành động của những kẻ xấu mà còn là sự im lặng đáng sợ của những người tốt". Vậy câu hỏi đặt ra là tại sao chúng ta lại phải xót xa trước sự im lặng của người tốt?

Trong xã hội này không cái gì là thoát khỏi quy luật tự nhiên giống như việc bàn tay có hai mặt: lòng bàn tay và mu bàn tay. Cũng giống như chuyện con người chia thành hai loại người tốt và người xấu. Chắc hẳn không phải giải thích quá nhiều thì mọi người đều hiểu được thế nào là tốt và thế nào là xấu rồi. Vậy còn im lặng là gì? Và tại sao chúng ta lại xót xa trước sự im lặng đáng sợ đến từ người tốt? Im lặng ở đây là trạng thái con người không hề phản ứng, đánh giá hay hành động gì. Mặc dù trong hoàn cảnh đó có thể cơ quan não bộ của họ vẫn hoạt động và vẫn còn khả năng nhận thức mọi điều xung quanh.

Ai cũng biết rằng người xấu thì không bao giờ lời nói và hành động của họ có thể mang đến cho con người sự hài lòng. Vì nó chỉ xuất phát từ những mục đích cá nhân tầm thường mà thôi. Và cũng bởi lẽ đó nên nó sẽ gây nên cho người khác sự tổn thương về tinh thần. Thế thì tại sao chúng ta lại xót xa trước sự im lặng của những người tốt? Bởi vì khi đó họ thể hiện thái độ bàn quang, vô cảm thờ ơ trước con người trong xã hội. Đây là một thực trạng đáng lo ngại trong cuộc sống ngày nay. Nó chính là thứ đẩy con người ta ngày càng xa cách nhau hơn. Con người sinh ra trên đời ngoài những người có quan hệ ràng buộc về máu mủ ruột rà thì chẳng có ai phải có trách nhiệm tốt với ai cả. Mà điều duy nhất để kéo họ lại gần với nhau đó chính là tình người. Nhưng một khi sự vô cảm và thờ ơ lên ngôi thì văn minh loài người sẽ bị đẩy lùi.

Trên thực tế có rất nhiều bằng chứng cho thấy rằng “sự im lặng của người tốt” chính là điều khiến chúng ta e sợ nhất hiện nay. Cách đây không lâu báo chí rầm rộ đưa tin cặp bà cháu tàn tật tội nghiệp trong thành phố Hồ Chí Minh bị cướp mấy chục tờ vé số trong sự thờ ơ vô cảm của nhiều người. Họ chỉ biết đứng nhìn thậm chí quay phim chụp ảnh rồi lặng lẽ quay đi như chưa có gì xảy ra. Hay, tình trạng một số sinh viên bị móc túi trên xe buýt, có rất nhiều ánh mắt nhìn thấy nhưng chẳng một ai đứng dậy để tố cáo kẻ móc túi cả. Họ chỉ biết làm ngơ trước nước mắt nhạt nhào thậm chí sự cầu xin bất lực của người bị hại. Vậy có phải tất cả mọi người ở đó đều là người xấu không? KHông. Khẳng định là không. Thậm chí trong số họ rất nhiều người là người tốt là đằng khác nữa. Thế nhưng họ cũng không đủ dũng cảm để đứng lên phê phán cái xấu, không đủ dũng cảm để thể hiện bản chất của mình?

Vì sao lại thế? Có rất nhiều lí do dẫn đến việc trên. Cũng có thể bản thân họ đã từng nhiều lần đứng lên phê phán cái xấu nhưng không nhận được sự đồng tình của mọi người lâu dần họ cảm thấy việc làm của mình vô nghĩa thế rồi họ dần “bỏ qua” cái đức tính đó của mình. Nguyên nhân thứ hai, có thể bản thân họ e sợ phiền lụy đến bản thân. Khi mà rất nhiều người đứng lên tố cáo việc móc túi nhưng khác với việc họ được tôn sùng ca ngợi thì lại bị trả thù. Nguyên nhân cuối cùng có lẽ do áp lực cuộc sống, cơm áo gạo tiền đè nặng khiến con người mải mê kiếm tiền mà quên đi mọi người xung quanh.

Thế nhưng chúng ta hãy thử đặt mình vào địa vị của những nạn nhân của sự thờ ơ mà suy ngẫm. Có khi nào một ngày nào đó chính sự vô cảm chúng ta đang reo rắc sẽ vận vào chính mình không? Điều đó sẽ khiến cho xã hội này trở nên vô cùng xấu xí và cô cùng tồi tệ. Một nhà văn nào đó từng nói rằng “Yêu thương chính là cách nhân nụ cười”, nếu chúng ta chỉ biết sống vì mình, sống cho mình thì sẽ chẳng có ai sống vì chúng ta hết. Xã hội này sẽ trở nên xấu xí và vô cảm đến nhường nào? Sự im lặng của bạn chính là cách đồng thuận và tiếp tay cho cái xấu phát triển. Chính vì thế ngay lúc này bạn phải tìm cách đẩy lùi nó ra khỏi xã hội bằng việc tích cực lên án cái xấu, đề cao những điều tốt đẹp để xã hội này trở nên văn minh hơn.

Sự im lặng trong mọi hoàn cảnh đều mang đến cho con người sự tổn thương. Càng đáng sợ hơn khi nó đến với một người mà chúng ta tưởng như là tốt. Trong mọi hoàn cảnh chúng ta nên tìm cách đẩy lùi nó đây cũng là một cách để ta bảo vệ chính cuộc sống cũng như người thân của mình.

Có người nói: “Tài năng thường được tỏa sáng trong im lặng; Kém cỏi thường tự lan tỏa bằng âm thanh. Nghĩa là sự im lặng là biểu hiện của lòn khiêm tốn và đức tính nhẫn chịu. Thế nhưng, sự im lặng không phải lúc nào cũng có ý nghĩa ấy. Đôi khi, im lặng là biểu hiện của cái ác. Bàn về vấn đề này, Martin Luther King cho rằng: “Trong thế giới này, chúng ta không chỉ xót xa trước lời nói và hành động của kẻ xấu mà còn cả vì sự im lặng đến đáng sợ của người tốt”.

Người tốt là những người có tấm lòng nhân ái luôn sẵn lòng để giúp đỡ người khác. Bên cạnh những phẩm chất cao đẹp đó còn có một yếu tố quan trọng để khẳng định người đó có phải là người tốt hay không. Yếu tố này chính là lòng can đảm và mong ước bảo vệ sự thật. Vì sao nói sự im lặng của người tốt lại đáng sợ? Khác với những người có lòng can đảm dám đứng lên để bảo vệ sự thật thì có một số người trong xã hội lại lựa chọn hành xử một cách rụt rè, hèn nhát, chọn cách giữ im lặng và mặc cho những điều sai trái và bất công vẫn đang diễn ra.

Sự thật không chỉ bị dối trá xâm hại; nó còn bị xúc phạm bởi sự câm lặng. Thử nghĩ xem khi một người hành động sai trái nhưng họ lại không phải chịu trách nhiệm cho những việc làm đó thì sẽ ra sao? Trước hết người bị hại lẫn gia đình họ sẽ sống trong tâm lí lo lắng và sợ hãi, tính mạng và đời sống của họ đang bị đe dọa hàng ngày, hàng giờ bởi vì kẻ thủ ác vẫn còn ngoài kia và đang ung dung ngoài dòng pháp luật.Tiếp theo là những đối tượng phạm lỗi có hai trường hợp. Sự im lặng của người tốt trước cái xáu, cái ác sẽ khiến kẻ ác tự cho là mình đúng, vì một người đang sai thì họ sẽ chẳng bao giờ biết mình đang làm sai, nhận thức của họ về quan điểm đúng sai trong xã hội này là rất kém, dẫn đến việc các việc làm sai trái sẽ được vi phạm lại rất nhiều lần.

Sự im lặng của người tốt trước cái xấu, cái ác là cơ hội để chúng trốn tránh trách nhiệm, để tiếp tục gây tội, bằng những việc như nói dối, đe dọa, uy hiếp hoặc có là giết người khác để bịch đầu mối. Những việc làm trên nó ảnh hưởng rất lớn đến sự an toàn của người bị nạn nói riêng, và lợi ích cộng đồng nói chung. Những cái sai nhỏ nhoi tưởng chừng như vô hại như việc trẻ em biết nói dối chỉ để có cái kẹo, bánh, các bạn học sinh gian lận trong thi cử để được điểm cao .. có thể dẫn đến những cái sai lớn hơn như nói dối nhằm mục đích lừa đảo, âm mưu và hãm hại người khác. Từ đó hình thành nên những đối tượng coi thường pháp luật ngày càng táo bạo hơn , có những chiêu trò tinh vi hơn và hơn hết dạng đối tượng này có mặt tại khắp nơi trên thế giới tiềm ẩn những mối nguy hại rất lớn cho xã hội.

Kẻ xấu không phải nhận hậu quả cho mình làm, người xấu tồn tại xâm phạm đến quyền lợi của người dân lương thiện. Vì sao con người lại lựa chọn im lặng thay vì lên án cái xấu và bảo vệ sự thật? Con người ta từ chỗ ít nói, ngại nói, không dám nói những điều mình đang trăn trở, nghĩ suy, người ta trở nên dửng dưng trước mọi biến động của xã hội.Chính những con người chỉ để bảo vệ lợi ích của mình mà lựa chọn phản bội lại sự thật. Chính sự hèn nhát gây nên nỗi đau cho những người tha thiết để được cầu mong trả lại sự công bằng. Không ai khác mà chúng ta có đáng sợ hơn cả những kẻ thủ ác ngoài kia. Lời nói ác ý khiến tình cảm tổn thương, nhưng sự im lặng của người tốt sẽ làm trái tim ta tan vỡ.

Sự dung túng của chính ta đã làm cho cái xấu ác, ngày càng lớn dần và nuốt chửng cái thiện, chính sự dung dưỡng này đã hủy hoại phần nào đạo đức xã hội , gây nên sự mất cân bằng thiện ác. Khiến cho xã hội này trở thành thời đại của sự bất công .Không ai hết mà chính chúng ta mới là người phải chịu trách nhiệm nặng nề nhất. Đừng lựa chọn trốn tránh trách nhiệm, và chỉ lo cho an nguy của bản thân mình. Đừng dễ dàng thỏa hiệp, rồi lựa chọn một cuộc sống thấp hèn như vậy. Những nạn nhân và gia đình của họ cũng đang phải sống trong lo sợ không khác gì chúng ta. Tất cả chỉ dừng lại nếu kẻ ác bị trừng thích đáng . Vậy nên việc trừng trị những đối tượng phạm tội là hết sức cần thiết, nó không chỉ để xoa dịu nỗi đau của những người bị nạn mà còn giúp người khác nhận ra lỗi lầm của mình kịp thời.

Sáng suốt là biết được khi nào thì chia sẻ sự sáng suốt của mình và khi nào thì nên im lặng. Sự im lặng thường bị nhầm lẫn với thái độ trung lập… Chúng ta không thể chắc chắn rằng lời nói của người tốt trước cái xấu, cái ác có thể cứu được sinh mạng, nhưng chắc chắn sự im lặng trong trường hợp ấy có thể giết người. Cái xấu nếu bị che đậy bừng sự im lặng thì còn đáng lo ngại hơn mọi tội ác đang xảy ra. Đừng im lặng nếu chúng ta có thể lên tiếng ngay khi người khác cần sự tương trợ, dẫu chỉ là lời nói. Một trong những điều ngọt ngào nhất, tử tế nhất và nhân đạo nhất là khi người khác cần tới sự trợ giúp và thấu hiểu, ta kịp thời lên tiếng và giúp đỡ.

Là một học sinh chúng, chúng ta phải kiên quyết đấu tranh bảo vệ sự thật, tuyên truyền, ủng hộ các bạn dám dũng cảm đứng lên nhận lỗi về mình. Ủng hộ việc làm tốt đẹp, ủng hộ lòng dũng cảm là rất cần thiết trong trường học và lẫn cả trong cuộc sống. Cuộc sống trở nên khó khăn hơn khi chúng ta sống vì người khác, nhưng nó cũng trở nên đẹp đẽ và hạnh phúc hơn.

Khác với cái gọi là “im lặng là vàng” nghĩa là chỉ nên nói khi cần thiết cũng có một số người nghĩ im lặng sẽ đảm bảo cho sự an toàn của bản thân trong mọi lúc, mọi nơi.Suy cho cùng chúng đều có một điểm chung giữa sự dũng cảm và quyết đoán chính là giữ im lặng và nói khi cần thiết. Khi những người bị nạn cần đến chúng ta, cần chúng ta đứng lên nói ra sự thật và bảo vệ họ, bảo vệ cái thiện hành động giúp đỡ ấy của ta đáng giá hơn bất kì thứ gì mà người gặp nạn cần có.

Ba chiếc chìa khóa dẫn tới cuộc sống mãn nguyện: quan tâm tới người khác, dám làm vì người khác, chia sẻ cùng người khác. Không một ai trong chúng ta mong muốn phải sống trong một thế giới tồn tại giữa những điều sai trái, bất công và xấu ác. Hãy vì lợi ích chung của chúng ta và vì mong muốn xây dựng một xã hội ngày càng tốt đẹp hơn, một nơi mà con người ta xứng đáng được sống một cách yên vui và hạnh phúc. Hãy dũng cảm lên án và bài trừ cái xấu bởi vì mỗi chúng ta đều là một chiến binh kiên cường, quả cảm, bảo vệ lòng tốt đang ngự trị nơi bản thân.

Kẻ xấu thì luôn xấu cả trong hành động và lời nói. Thế nhưng, người tốt cùng có thể xấu nếu như họ thờ ơ và im lặng trước những sự việc cần nói, cần hành động. Sự im lặng của họ có thể xuất phát bởi một lí do nào đó, ta ít khi hiểu được. Sự im lặng của họ có thể khiến ta bực bội hay oán giận. Bàn về điều đó, nhà thần học người Đức Martin Luther King đã từng nói: “Trong thế giới này chúng ta không chỉ xót xa vì những hành động và lời nói của người xấu mà còn cả vì sự im lặng đáng sợ của người tốt”.

Sự im lặng là không có hành động gì trước một sự việc đáng lẽ phải có thái độ, phải có phản ứng. Sự im lặng còn được hiểu với nhiều biểu hiện và nguyên nhân khác nhau. Im lặng là không tham gia tranh luận, không can thiệp vào sự việc nào đó. Im lặng còn có thể được hiểu là thái độ thờ ơ, vô cảm, lạnh lùng với những gì đang xảy ra xung quanh. Nguyên nhân của sự im lặng cũng được lí giải phức tạp. Có thể nó xuất phát từ sự vô cảm của con người. Cũng có thể nảy sinh từ quan điểm sống “im lặng là vàng” của một số người.

Trong câu nói của Martin Luther King, sự im lặng của người tốt chính là thái độ bàng quan, hững hờ của họ đối với sự việc đáng ra họ phải có hành động hoặc thái độ can thiệp, xử lí để hỗ trợ, bênh vực kẻ yếu đuối, bảo vệ công lí, công bình. Cách biểu hiện của họ không có gì xấu nhưng nó vô tình tiếp tay cho cái xấu, cái ác, khiến cho con người hiền lương mất dần niềm tin tưởng ở nơi họ. Im lặng không phải là xấu. Nhưng nó cũng chẳng khác gì hơn hành động lỗ mãn và lời nói cay nghiệt của kẻ xấu. Nó khiến ta xót xa, hối tiếc khi đã đặt niềm tin và lòng kính trọng ở họ.

Thái độ im lặng của người tốt trong một hoàn cảnh nào đó khiến ta có cảm giác bị phản bội. Ta trong chờ ở họ một phản ứng tích cực nhưng chỉ nhận được sự im lặng đáng sợ. Ta hụt hẫng tự mình xử lí lí sự việc và nhận ra không phải người tốt lúc nào họ cũng tốt.

Người tốt không chỉ là người không gây hại cho người khác. Người được coi là người tốt là người hội tụ đủ những phẩm chất tốt đẹp ở đời và có đóng góp hữu ích đối với cuộc sống của mọi người xung quanh họ. Họ luôn biết làm những điều nên làm và không làm những điều không nên làm. Họ biết tôn trọng các nguyên tắc chung, bênh vực và bảo vệ công lí. Họ luôn sống vì người khác và sẵn sàng hỗ trợ, giúp đỡ hay bênh vực kẻ yếu thế hơn mình trong khó khăn hoạn nạn. Bởi thế, người tốt luôn được người khác kính trọng, yêu thương và tin tưởng.

Sự im lặng của người tốt trước một sự việc đáng lẽ ra họ phải có thái độ khiến ta hụt hẫng. Trong hoàn cảnh này, người tốt ấy đã không có những hành động thường thấy ở họ. Sự im lặng của họ như ủng hộ, đồng tình với cái xấu, kẻ xấu. Không những người yếu thế bị tổn hại mà kẻ xấu còn được nước lấn tới. Xem thêm: Hãy sử dụng câu sau làm câu chủ đề để viết một đoạn văn hoàn chỉnh (khoảng 10 - 15 câu): "Từ thân phận bị đọa đày khốn cùng, Thúy Kiều dã trở thành vị quan tòa cầm cán cân công lí."

Sự im lặng đáng sợ của người tốt như biểu hiện một phần giả dối và tối tăm của họ mà bấy lâu họ giấu kín. Có vẻ như họ sống là kẻ hai mặt, lòng dạ phản trắc. Và khi thời cơ đến, cái bản chất đáng khinh ấy lại biểu lộ ra ngoài xấu xa và tàn nhẫn. Điều đó khiến ta thấy xót xa bởi niềm tin của chúng ta đã bị lợi dụng. Sự tôn quý bấy lâu ở họ là không có thật. Cái đáng sợ nhất đó là ta lại tin tưởng và đặt cả cuộc sống của mình ở con người ấy.

Ai cũng có một cuộc sống riêng trong một tập thể thống nhất. Ai cũng cần phải lo cho bản thân và người thân của mình. Sự nhìn nhận của chúng ta trước sự im lặng của người tốt đôi khi hơi quá đáng và vô cảm bởi lòng ích kỉ. Có thể họ vì một lí do nào đó mà tỏ ra im lặng. Hãy thấu hiểu hơn nữa và cảm thông với họ. Đôi khi cũng phải nhìn lại, sự việc xảy ra có cần phải can thiệp hay không. Người tốt luôn có cái nhìn đúng đắn của họ. Họ luôn bình tĩnh, trí tuệ và tự tin. Họ có lí do để im lặng. Và khi sự việc qua đi, sự im lặng của họ sẽ có ý nghĩa.

Đến cả đức Phật vĩ đại cũng phải im lặng trước những đau khổ của trần gian. Không phải người không muốn cứu vớt tất cả. Không phải người nhẫn tâm đứng nhìn chúng sinh lầm than. Cuộc sống luôn có những quy luật của nó. Làm việc tốt cũng cần đạt được sự tự nhiên luôn là cách làm của các bậc vĩ nhân. Làm việc tốt cũng cần phải kham nhẫn. Đừng bao giờ ta có cái nhìn kì thị đối với bất kì ai có hành động không hợp ý mình. Vì có thể, ở họ, có một lí do nào đó, rất khó nói ra.

Không thể phủ nhận sự im lặng của người người tốt trước những việc cần phải can thiệp là một phản ứng tiêu cực, cần phải lên án. Trước những việc cần làm, ta nên làm một cách mạnh mẽ. Bởi ta đã xuất hiện ở đó và cần có trách nhiệm đối với những gì đang xảy ra. Người yếu thế rất cần ta giúp đỡ để vượt qua khó khăn. Không ai khác trong lúc này, ta chính là người được họ kì vọng nhất.

Hãy luôn đứng về phía chân lý, lấy tình thương con người làm động lực cho bản thân, không ngại ngần gian khó, không tính toán hơn thua. Hãy sống vì người khác thì người khác cũng vì mình mà không ngại sẻ chia giúp đỡ. Làm việc tốt, hy vọng người khác cảm ơn thì ân đức mất đi một nửa. Làm việc tốt mà dương dương tự đắc, khoe khoang đắc chí thì ân đức chẳng thể tạo thành. Mọi sự việc muốn làm đều phải để tự nhiên. Tự nhiên mới là cảnh giới cao nhất khi làm một người tốt. Sự tự nhiên ấy phải đạt được cái lí cái tình ở đời thì mới có ý nghĩa.

Cuộc sống không nên im lặng theo kiểu của nhà tu hành. Hãy luôn hồ hởi trước cuộc sống và sống mãnh liệt. Đừng sợ! Đừng tính toán hơn thua. Cũng đừng kiêu ngạo, tự đắc. Hành động tốt đẹp thể hiện và khẳng định những phẩm chất tốt đẹp vốn có bên trong. Không nên vì một lí do nào đó mà bỏ mặc người khác trong khó khăn hoạn nạn.

Thế giới loài người kỳ diệu không chỉ ở chỗ chúng ta có tiếng nói mà còn ở cả những cung bậc cảm xúc đa dạng và phong phú, điều đó khiến cho cuộc sống nhiều sắc màu hơn, đồng thời nó cũng là động lực khiến cho xã hội loài người ngày càng phát triển theo xu hướng nhân văn, nhân đạo. Tôi chắc rằng đã có đôi ba lần chúng ta phải cảm thấy đau đớn xót xa khi bị tổn thương, chúng ta buồn bã khi con mèo chúng ta nuôi hơn chục năm chết già, chúng ta đau đớn khi phải chia tay một ai đó, chúng ta xót xa khi thấy một mảnh đời bất hạnh, hoặc chúng ta cũng đau đớn, xót xa khi phải đối mặt với những khó khăn và áp lực của cuộc sống cơm áo gạo tiền. Và đôi lúc chúng ta cũng cảm thấy đau đớn và buồn bã khi bị một ai đó tổn thương hãm hại, nhưng kiểu người nào khiến bạn thấy buồn bã, thấy xót xa nhất? Tôi rất rất ấn tượng với câu nói của Martin Luther King: "Trong thế giới này chúng ta không chỉ xót xa về lời nói và hành động của người xấu mà còn sự im lặng đáng sợ của người tốt".

Thế nào là xót xa? Đó là cảm giác buồn khổ không nói nên lời, là nỗi niềm thương tiếc sâu sắc nằm tại đáy lòng, nó cứ kéo dài, lặng lẽ thấm tận vào tâm can, khó mà có thể nguôi ngoai. Người ta có cảm giác này khi đã thấu hiểu rõ ràng một nỗi đau nào đó, họ đã không còn có thể bật lên thành tiếng mà chỉ âm thầm cảm thương, xúc động trong lòng, trích một câu trong Truyện Kiều của Nguyễn Du để làm ví dụ: "Khi tỉnh rượu, lúc tàn canh, Giật mình, mình lại thương mình xót xa", nỗi đớn đau thân phận đã đem đến cho nàng cảm giác xót xa tủi hổ, nhưng không thể tâm sự cùng ai.

Vậy thế nào là người xấu? Trong tam quan, mỗi một người sẽ có những cách để tự định nghĩa riêng cho mình, nhưng có thể hiểu một cách chung nhất, người xấu là người có tâm hồn không trong sáng, có những hành vi và lời nói trái với chuẩn mực đạo đức xã hội, làm ảnh hưởng xấu đến người khác, gây ra cho người khác những thiệt hại hoặc tổn thương nào đó. Người tốt thì rõ ràng là người không xấu (haha, tôi đùa thôi), thực tế rằng người tốt là người không gây ra những hành vi, xấu xa, đê tiện, tâm địa thiện lương, sống chan hòa với những người xung quanh,... Nhưng người tốt cũng có nhiều kiểu, mà như câu nói của Martin Luther King, còn một kiểu người tốt rất đáng để chúng ta suy nghĩ - người tốt im lặng!

Đây là kiểu người không thích phiền phức, ngại việc phải lên tiếng về một vấn đề nào đó, kể cả đó có là chuyện thương thiên hại lý, họ cũng sẵn sàng im lặng, bàng quan, thậm chí là vô cảm để tránh rắc rối, họ không phải người xấu nhưng có vẻ họ sống khá ích kỷ, thích bo bo giữ mình, họ không quan tâm đến việc phải phân xử, phải bênh vực kẻ yếu và chống lại những hành vi xấu xa. Dần dà, khi xã hội ngày càng phát triển, mọi thứ trở nên phức tạp hơn, quyền tự do ngôn luận của con người được bảo vệ một cách chính đáng, thì tự dưng có một loạt những con người tự nhiên trở nên im lặng, người ta gọi đó là "sự im lặng đáng sợ của người tốt". Câu nói của Martin Luther King, là nỗi bất an, cũng như là lời cảnh tỉnh về một xã hội ngày càng trở nên kỳ lạ, người xấu xuất hiện nhiều và người tốt thực sự ngày càng trở nên thơ thớt bởi phần đông trong số họ đã trở thành những người tốt với sự im lặng đáng sợ, biểu trưng cho cuộc sống vô cảm, bàng quan, mất dần lòng yêu công lý, chỉ còn lại thái độ ích kỷ, bo bo giữ mình.

Có thể thấy đây là một trong những vấn đề nhức nhối của cả xã hội trong nhiều năm trở lại đây, đặc biệt nó còn diễn biến một cách khá nghiêm trọng trong giới trẻ. Chúng ta đều biết rằng xã hội ngày càng phát triển, thế nhưng số lượng người xấu, những kẻ bại hoại, vô đạo đức cũng không vì đó mà giảm đi mà chúng trở nên gian manh hơn, ẩn giấu trong đủ các ngóc ngách của xã hội như một con người bình thường để làm ra những hành vi đáng sợ. Ngày nay con người không những phải chịu tổn thương từ những vụ trộm cắp hay cố ý gây thương tích, mà ghê gớm hơn con người có thể chịu tổn thương ở bất kỳ không gian và thời gian nào. Ở nơi trường học, công sở người ta dễ dàng độc ác châm biếm, chỉ trích, thậm chí ném đá giấu tay, hợp lực lại hãm hại một người mà họ không ưa. Họ tìm đủ những lời lẽ cay nghiệt để xúc phạm nhân phẩm danh dự của người bị hại, khiến cho họ bị cô lập, rơi vào trạng thái hoang mang, trầm cảm không lối thoát.

Không chỉ bạo lực tinh thần ở thế giới thực mà sự phát triển của công nghệ còn đưa đến một hình thức khác đó là bạo lực mạng, hàng ngàn con người vào bài đăng của một ai đó để đay nghiến, xúc phạm khiến họ không thể nào ngóc đầu lên được, và những người này thậm chí không thấy đó là vấn đề nghiêm trọng họ cho rằng đó chỉ là lời trót lưỡi đầu môi, nói ra cho vui mà thôi! Một ví dụ điển hình và gây ám ảnh nhất về hiện tượng bạo lực mạng đó chính là cái chết của nữ ca sĩ nổi tiếng Hàn Quốc Sulli, chính vì những lời ghét bỏ, nhục mạ kéo dài trên mạng xã hội kéo dài suốt nhiều năm trời đã khiến cô gái 25 tuổi trầm cảm nặng và chọn cách tự tử để kết thúc tất cả nỗi đau mà cô phải gánh chịu trong hàng chục năm trời tham gia vào giới giải trí. Thậm chí không nói đâu xa ngay cả bản thân tôi cũng từng bị chỉ trích, nói xấu, chỉ đơn giản vì tôi học giỏi, nhà tôi có điều kiện. Rồi các anh chị tôi cũng thường xuyên bị những người vốn chẳng thân quen, như mấy bà hàng xóm chẳng hạn, rõ ràng chị tôi cả năm mới về nhà được hai lần, nhưng lại toàn nghe được những lời đồn thổi kỳ quái, ví như chị tôi làm bồ nhí cho người ta, ăn chơi sa đọa nên mới có bộ dạng xinh đẹp, thời thượng,...

Thực sự khi nghe thấy những lời đồn, những lời xúc phạm như vậy ai mà không cảm thấy đau đớn, không cảm thấy xót xa vì oan ức, vì tức giận? Không chỉ là lời nói mà hành vi của con người cũng để lại sự tổn thương sâu sắc ví như chuyện lạm dụng tình dục nơi công sở, hoặc lạm dụng tình dục trẻ em,... Tất cả những vấn đề mà tôi liệt kê bên trên đều là những vấn đề đang diễn biến một cách nghiêm trọng trong xã hội và chưa có dấu hiệu dừng lại, dù các cơ quan chức năng đã có nhiều nỗ lực ngăn chặn. Lúc này đây tôi mới tự hỏi rằng, nếu thế giới có một nửa người xấu, vậy thì một nửa còn lại là những ai? Họ có phải người tốt không? Tại sao họ lại không lên tiếng về những vấn đề như trên, tại sao họ chọn cách im lặng? Đó là muôn vàn các câu hỏi cần lời giải đáp.

Người tốt cứ chọn cách im lặng trước một thông tin sai sự thật, im lặng trước những lời phỉ báng không có căn cứ, cũng mặc kệ khi thấy một trận tranh cãi nảy lửa, cũng tỏ ra thờ ơ khi thấy một người đàn ông đánh một người phụ nữ, hoặc thậm chí cùng là đồng nghiệp trong công ty, thấy người bên cạnh mình bị mắng oan, nhưng cũng không một lời giải thích mà cứ dửng dưng để cho mâu thuẫn bị đẩy lên cao. Hoặc khi người ta thấy một vụ tai nạn giao thông chẳng hạn, trong khi người bị thương còn chờ được cấp cứu, thì hàng chục con người xung quanh không một ai hô hoán gọi xe cứu thương, thay vào đó họ lại cầm điện thoại để quay lại vụ việc, thật sự con người đã vô cảm đến mức nào trong trường hợp này? Hoặc ở chốn công cộng, một người bị kẻ xấu móc túi, dù mọi người đều biết kẻ đó là ai, nhưng không một ai lên tiếng chỉ ra, trong mắt họ có sự do dự, trên khuôn mặt họ có sự bối rối, nhưng cuối cùng họ vẫn chọn cách im lặng như một kẻ hèn nhát.

Tôi đã suy nghĩ đến rất nhiều nguyên do khiến người tốt hành động như vậy, thứ nhất đa phần họ đều có một nỗi sợ trong lòng, đó là sợ phiền phức, họ sợ nếu mình lên tiếng can thiệp vào mình sẽ bị vạ lây. Hẳn các bạn cũng nghe nhiều trường hợp chỉ vì làm người tốt can thiệp vào một vụ ẩu đả mà trở thành nạn nhân, hoặc gần đây nhất có một vụ người đàn ông nhắc nhở một thanh niên vi phạm luật giao thông liền bị thanh niên này rút dao đâm chết tại chỗ. Hoặc là nếu lên tiếng bảo vệ một ai đó giữa một tập thể thì kết cục của bạn cũng sẽ giống như người kia, bị cô lập, dù bạn là người tốt nhưng cuối cùng bạn vẫn phải chịu thiệt thòi.

Tất cả cũng chỉ tại một xã hội xuất hiện quá nhiều thành phần bất hảo, giá trị đạo đức, nhân phẩm đi xuống, con người trở nên thủ đoạn và ngày càng nông nổi, có thể làm bất cứ việc gì mà không màng đến hậu quả. Thế nên người tốt cũng dần trở nên sợ hãi, bởi tính mạng và cuộc sống của họ quan trọng hơn tất cả, họ còn có gia đình, con cái, họ sợ bản thân mình lỡ có bề gì thì sẽ là nỗi đau của những người sau lưng họ, vì vậy họ chọn cách ích kỷ là im lặng. Thứ hai, ngoài nỗi sợ thì còn một nguyên nhân khác cũng khá phổ biến, đó là con người ngày càng trở nên vô cảm, chai lì trong cảm xúc, cuộc sống, công việc và đồng tiền đã đặt lên vai họ những áp lực quá lớn, khiến họ trở nên chai sạn, không còn quan tâm đến thế giới và những con người xung quanh, họ chỉ muốn quan tâm đến bản thân, họ trở nên ích kỷ và chỉ muốn bao dung đối với những người mà họ muốn, còn những cuộc đời khác dường như không tồn tại trong thế giới của họ. Thứ ba, con người dần trở nên im lặng, bàng quan trước những sự lệch lạc, sai trái trong xã hội cũng một phần là bởi vì giữa những người tốt không có sự đoàn kết, đồng lòng, có thể ở đâu đó đã có người lên tiếng nhưng hành động đó của họ bị phớt lờ, không ai quan tâm, không ai ủng hộ thậm chí còn bị cho là khác người, dần dà họ bị ám thị theo số đông, họ không còn muốn lên tiếng nữa, vì đơn giản nó không hiệu quả.

Thực sự đó là một diễn biến vô cùng tai hại của xã hội, mỗi chúng ta khi ý thức được điều này thì cần thay đổi bản thân, sẵn sàng lên tiếng nếu cần thiết, đồng thời khích lệ động viên những người khác cùng lên tiếng ủng hộ. Tuy nhiên chúng ta cũng cần nhận biết những trường hợp nào có thể lên tiếng, những trường hợp nào nên kêu gọi sự giúp đỡ của cơ quan chức năng. Đừng im lặng, bởi im lặng chính là rào cản cho sự phát triển của xã hội, im lặng chính là chúng ta đang ngầm thừa nhận sự hoành hành của cái ác và tự tay bóp chết cái thiện vốn đang dần trở nên yếu thế đấy các bạn ạ.