Rủ nhau chơi khắp Long thành,
Ba mươi sáu phố rành rành chẳng sai:
Hàng Bồ, hàng Bạc, hàng Gai,
Hàng Buồm, hàng Thiếc, hàng Hài, hàng Khay,
Mã Vĩ, hàng Điếu, hàng Giày,
Hàng Lờ, hàng Cót, hàng Mây, hàng Đàn,
Phố Mới, Phúc Kiến, hàng Than,
Hàng Mã, hàng Mắm, hàng Ngang, hàng Đồng,
Hàng Muối, hàng Nón, Cầu Đông,
Hàng Hòm,hàng Đậu, hàng Bông, hàng Bè,
Hàng Thùng, hàng Bát, hàng Tre,
Hàng Vôi, hàng Giấy, hàng The, hàng Gà,
Quanh đi đến phố hàng Da,
Trải xem phường phố, thật là cũng xinh.
Phồn hoa thứ nhất Long Thành,
Phố giăng mắc cửi, đường quanh bàn cờ.
Người về nhớ cảnh ngẩn ngơ,
Bút hoa xin chép nên thơ lưu truyền.

Tác giả: Đặng Huy Thu

Bài thơ về vẻ đẹp 36 phố phường xưa phản ánh một Hà Nội đa dạng và phồn thịnh, nơi các phường nghề, phường buôn bán và phường thợ thủ công giao thoa và phát triển. Trải qua quá trình đô thị hóa, nhiều phường nông nghiệp dần chuyển mình thành các khu buôn bán sầm uất, như phường Giang Khẩu (Hà Khẩu), nằm ngay cửa sông Tô Lịch, nơi thuyền bè của các thương nhân trong và ngoài nước tấp nập giao thương. Bên cạnh đó, các phường buôn bán và thủ công mới hình thành tạo nên những phố Kẻ Chợ nổi tiếng như hàng Tơ, hàng Lụa, hàng Vôi, hàng Giấy... Vào thế kỷ 18, các thương nhân từ Hà Lan, Anh, Bồ Đào Nha và đặc biệt là Hoa Kiều đã đến Hà Nội, mở các tiệm cao lâu, cửa hàng dịch vụ và tạo nên một khu phố buôn bán nhộn nhịp. Tất cả đã góp phần hình thành nên 36 phố phường Hà Nội rực rỡ và sầm uất.

Đường vô xứ Nghệ quanh quanh
Đường ra Hà Nội như tranh vẽ rồng ​

Ý nghĩa: Câu ca dao này mô tả sự khác biệt giữa hai con đường, một đường vào xứ Nghệ và một đường ra Hà Nội. Đường vào xứ Nghệ được miêu tả quanh co, uốn lượn, tượng trưng cho sự khó khăn, gian nan. Trong khi đó, đường ra Hà Nội lại được ví như "tranh vẽ rồng", biểu tượng của sự rộng mở, thẳng tắp và thuận lợi, phản ánh vẻ đẹp và sự khởi sắc của con đường dẫn tới thủ đô. Câu ca dao cũng thể hiện lòng tự hào của người dân xứ Nghệ về vẻ đẹp và sự phát triển của thủ đô Hà Nội.

Ai về Hà nội ngược nước Hồng Hà
Buồm giong ba ngọn vui đà nên vui
Đường về xứ Lạng mù xa..
Có về Hà nội với ta thì về
Đừng thủy thì tiện thuyền bè
Đường bộ cứ bến Bồ Đề mà sang

Ý nghĩa: Bài thơ mô tả hình ảnh của con đường về Hà Nội từ những vùng đất khác, đặc biệt là từ xứ Lạng. Câu "Ai về Hà Nội ngược nước Hồng Hà" ám chỉ con sông Hồng chảy qua Hà Nội, nơi mà thuyền bè, buồm giương ba ngọn luôn tấp nập, tạo nên hình ảnh sống động và vui tươi. Phần tiếp theo nhắc đến đường về xứ Lạng "mù xa", diễn tả sự xa xôi, khó khăn trong hành trình về quê. Tuy nhiên, lời mời "Có về Hà Nội với ta thì về" thể hiện sự mến khách, nồng hậu, khuyến khích người khác đến Hà Nội. Bài thơ cũng đưa ra sự lựa chọn về phương tiện đi lại, nếu đi thuyền thì có thể thuận lợi qua các bến sông, còn nếu đi đường bộ thì "bến Bồ Đề" là điểm xuất phát. Cả bài thơ thể hiện sự hiếu khách của người Hà Nội và sự gần gũi, thân thương trong việc mời gọi người khác đến thăm thủ đô.

Ý nghĩa: Bài thơ ca ngợi vẻ đẹp và lịch sử lâu dài của Hà Nội, còn được gọi là Thăng Long, với sự phát triển qua nhiều thời kỳ. "Thăng Long Hà Nội đô thành" khẳng định vị thế của thủ đô là trung tâm chính trị và văn hóa của đất nước. "Nước non ai vẽ nên tranh họa đồ" ví von vẻ đẹp của Hà Nội như một bức tranh thiên nhiên được tạo hóa ban tặng, với cảnh sắc non nước hữu tình. Câu "Cố đô rồi lại tân đô" nhấn mạnh sự chuyển mình từ một cố đô với lịch sử hàng nghìn năm, đến một thủ đô hiện đại, năng động ngày nay. Cuối cùng, "Nghìn năm văn vật bây giờ là đây" thể hiện sự tự hào về di sản văn hóa phong phú, lâu đời của Hà Nội, mà dù trải qua bao thăng trầm, vẫn giữ gìn được giá trị lịch sử và văn hóa đặc sắc. Bài thơ tôn vinh sự trường tồn và phát triển của thủ đô Hà Nội, đồng thời thể hiện lòng tự hào về những giá trị truyền thống và hiện đại của thành phố này.

Hà Nội 36 phố phường (Tác giả: Nguyễn Bính)

Chân bước khoan khoan, lòng hỏi lòng:
Có nên qua đấy nữa hay không?
Không nên qua đấy, nên qua đấy,
Không: Nhớ làm sao! Qua mất công.

Có một chiều kia anh chàng si
Đến đầu phố ấy bỗng ngừng đi:
Hai bên hàng phố hình như họ…
Đi mãi đi hoài có ích chi?

Đem bao hy vọng lúc ra đi,
Chuốc lấy buồn thương lúc trở về.
Lòng mỗi lần đi lần bão táp,
Mỗi lần là một cuộc phân ly.

Chàng đau đớn lắm, môi cắn môi;
Răng cắn vào răng, lời nghẹn lời:
Hờ hững làm sao! Mê đắm quá!
Trời ơi! Cứu vớt lấy tôi! Trời!

Chao ơi! Yêu có ông Trời cứu!
Yêu có ông Trời khóa được chân!
Chàng lại đi về qua phố ấy,
Mấy mươi lần nữa và vân vân…

Chàng đi mãi, đi đi mãi,
Đến một chiều kia, đến một chiều
Phố ấy đỏ bừng lên: Xác Pháo,
Yêu là như thế? Thế là yêu?

Hà Nội ba mươi sáu phố phường,
Lòng chàng đã dứt một tơ vương.
Chàng qua chiều ấy qua chiều khác…
Ô! Một người đi giữa đám tang.

Hà Nội ba mươi sáu phố phường,

Hàng Mật, Hàng Đường, Hàng Muối trắng tinh.
Từ ngày ta phải lòng mình,
Bác mẹ đi rình đã mấy mươi phen.
Làm quen chẳng được nên quen,
Làm bạn mất bạn, ta liền quên nhau.

Tìm em chẳng thấy Hàng Ngang,
Đi sang Hàng Bạc, rẽ sang Hàng Đào.
Tìm em chẳng thấy Hàng Đào,
Anh ra phố Thợ Tiện, rẽ vào Hàng Gai.

Tìm em chẳng thấy Hàng Gai,
Hay là em ở Hàng Hài, Hàng Son.
Tìm em chẳng thấy Hàng Son,
Hay là em ở Hàng Đòn, Hàng Khay.

Tìm em chẳng thấy Hàng Khay,
Sang chùa Quan Thượng rẽ ngay Hàng Bè.
Tìm em chẳng thấy Hàng Bè,
Kìa lên Bến Bạc, Hàng Tre, Cội Đồng.

Lại lên Bến Mắm mà trông,
Kìa Ô Quan Chưởng, Cầu Đông, Hàng Đường.
Đồng giọt, sau chùa Thái Cam,
Hàng Thớt lao màn.

Hàng Ngỗng, Hàng Ngan, Hàng Gà,
Trở về Hàng Nón, Hàng Da, Hàng Giày.
Hàng Buồm, Hàng Mã, Hàng Mây,
Hôm qua là chín, hôm nay là mười.

Lòng anh dở khóc dở cười,
Đêm đêm tơ tưởng một người tình nhân.
Tìm xa rồi lại tìm gần,
Tìm hết Nhà Hoả, bãi Nghênh Xuân, Hàng Lờ.

Tìm em chẳng thấy Hàng Lờ,
Đi ra Hậu Giám chơ vơ ngoài thành.
Đồn rằng em ở Cầu Canh,
Anh ra Cầu Giấy thanh danh vui cười.

Đi đâu có một đôi người,
Đi thì lặn suối qua đồi trèo đê.
Một thôi cho đến bến Phùng,
Hỏi thăm cậu mợ đùng đùng chạy ngay.

Nghìn thu gặp hội thái bình,
Trải xem phong cảnh khắp thành Thăng Long.
Phố ngoài bao bọc thành trong,
Cửa Nam, Giám, Bắc, Tây, Đông rõ ràng.
Ba mươi sáu mặt phố phường,
Hàng Giầy, Hàng Bạc, Hàng Ngang, Hàng Đào.
Người đài các, kẻ thanh tao,
Qua hàng thợ Tiện lại vào Hàng Gai.
Hàng Thêu, Hàng Trống, Hàng Bài,
Hàng Khay trở gót ra chơi Tràng Tiền.
Nhác trông chẳng khác động tiên,
Trên đồn cờ kéo, dưới thuyền buồm giăng.
Phong quang lịch sự đâu bằng,
Dập dìu võng lọng, tưng bừng ngựa xe.
Hàng Vôi sang phố Hàng Bè,
Qua tòa Thương Chính trở về Đồng Xuân.
Trải qua Hàng Giấy dần dần,
Cung đàn nhịp phách nên xuân bốn mùa.
Cầu Đông vang tiếng chợ Chùa,
Trăng soi giá nến, gió lùa khói hương.
Mặt ngoài có phố Hàng Đường,
Hàng Mây, Hàng Mã, Hàng Buồm, Hàng Chum.
Tiếng Ngô, tiếng Nhắng um um,
Lên lầu xem điếm tổ tôm đánh bài.
Khoan khoan chân trở gót hài,
Qua Hàng Thuốc Bắc sang chơi Hàng Đồng.
Biết bao của báu lạ lùng,
Kìa đồ bát bửu, nọ lồng ấp hương.
Hàng Bừa, Hàng Cuốc ngổn ngang,
Trở về Hàng Cót dạo sang Hàng Gà.
Bát Ngô, Hàng Sắt xem qua,
Hàng Vải, Hàng Thiếc lại ra Hàng Hòm.
Ở đâu nghe tiếng om om,
Trống chầu rạp hát thòm thòm vui thay.
Hàng Da, Hàng Nón ai bày,
Bên kia Hàng Điếu, bên này Hàng Bông.
Ngã tư Cấm Chỉ đứng trông,
Qua Hàng Thợ Nhuộm thẳng rong Hàng Tàn.
Đoái xem phong cảnh bàng hoàng,
Bút hoa dở viết chép bàn mấy câu.
Trải qua một cuộc bể dâu,
Nào người đế bá, công hầu là ai?