22 triệu học sinh, sinh viên không được đến trường
Ngành giáo dục, như đánh giá của Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, trải qua một năm bị Covid-19 "đảo lộn và tàn phá". Phần lớn trong số 22 triệu học sinh - sinh viên chỉ đến trường khoảng hai tháng, nghỉ hè 3 tháng và học online 7 tháng còn lại. Covid-19 thay đổi hoàn toàn cách thức dạy và học. Trẻ em từ chỗ bị cấm hoặc hạn chế dùng thiết bị điện tử nay phải sử dụng nhiều giờ mỗi ngày. Mọi nội dung giảng dạy, từ tập viết cho lớp 1 đến thực hành của sinh viên đều tiến hành online, qua livestream, video mô phỏng. Khối trẻ mầm non chịu nhiều thiệt thòi nhất.
Hoạt động thi cử, tuyển sinh phải điều chỉnh cả cách thức lẫn tiêu chí. Các đợt đánh giá định kỳ, thậm chí tuyển sinh lớp 6, lớp 10 ở nhiều tỉnh thành diễn ra trực tuyến, ít nhiều ảnh hưởng đến tính công bằng và hiệu quả xét tuyển. Ở quy mô toàn quốc, kỳ thi tốt nghiệp THPT tổ chức thành hai đợt. Dù thế, vẫn có hơn 15.000 thí sinh không thể dự thi và lần đầu tiên Bộ cho phép xét đặc cách tốt nghiệp.
Đại dịch trở thành cuộc sát hạch năng lực ngành giáo dục, làm bộc lộ bất cập cả về cơ sở hạ tầng, công nghệ lẫn chất lượng nhân sự. Gần 1,9 triệu học sinh thiếu thiết bị tối thiểu để học online; hàng triệu em khác học trong điều kiện nghẽn mạng, trục trặc phần mềm. Nhiều giáo viên hạn chế về trình độ, kỹ năng làm chủ công nghệ... Tất cả những nguyên nhân này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy và học. Bộ thừa nhận "dạy trực tuyến không thể đòi hỏi hiệu quả như trực tiếp".
Nhưng Covid-19 cũng là cơ hội để ngành giáo dục đổi mới. Bộ nhiều lần điều chỉnh chương trình theo hướng giảm tải, chỉ giữ lại nội dung cốt lõi. Nhiều trường đổi mới cách ra đề, cách thi, linh hoạt trong đánh giá học sinh. Mặt bằng trình độ công nghệ của giáo viên cả nước được cải thiện.
Xa hơn, Bộ Giáo dục & Đào tạo tính đến việc chuyển đổi số, xây dựng nền tảng học trực tuyến tầm quốc gia với kho học liệu lớn. Bộ sẽ nghiên cứu pháp chế hóa quy định, hướng dẫn, nhằm chuẩn bị cho khả năng đa dạng hóa hình thức đào tạo, như cách thế giới đang hướng đến.
