Bài soạn "Liên kết câu và liên kết đoạn văn" số 5

I - KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG

1. Liên kết câu là sự nối kết ý nghĩa giữa câu với câu, giữa đoạn văn với đoạn văn bằng các từ ngữ có tác dụng liên kết.

2. Người ta thường phân biệt liên kết nội dung và liên kết hình thức : Liên kết nội dung thể hiện ở sự quan hệ về đề tài và lô-gíc (trình tự trình bày); liên kết hình thức thể hiện ở việc sử dụng các từ ngữ có tác dụng nối các câu, đoạn văn với nhau. Như vậy thực chất liên kết nội dung và liên kết hình thức không tách rời nhau mà chỉ là hai mặt biểu hiện của một hiện tượng ; nếu không có liên kêt nội dung thì cũng không có liên kết hình thức và ngược lại.

3. Việc sử dụng các từ ngữ vào việc liên kết gọi là phép liên kết (biện pháp liên kết), sử dụng phép liên kết nào là do tình huống cụ thể quy định.

II - HƯỚNG DẪN TÌM HIỂU BÀI

Phần 1. Khái niệm liên kết

Câu hỏi 1

Đoạn văn bàn về mối quan hệ giữa hiện thực cuộc sống và sự sáng tạo của người nghệ sĩ. Đây là một yếu tố (chủ đề nhỏ) của chủ đề chung : Tiếng nói của văn nghệ.

Câu hỏi 2

Nội dung chính của mỗi câu trong đoạn văn :

Câu (1) : Tác phẩm nào cũng có cơ sở từ hiện thực, nhưng hiện thực chỉ là vật liệu ban đầu cho người nghệ sĩ.

Câu (2) : Từ các vật liệu đó của hiện thực, người nghệ sĩ sáng tạo ra tác phẩm nghệ thuật ; tác phẩm nghệ thuật là một "hiện thực mới", "hiện thực thứ hai", chứ không sao chép lại cuộc sống.

Câu (3) : Sự sáng tạo ấy chính là thông điệp của nhà văn muốn gửi đến mọi người.

Trình tự sắp xếp các câu này do lô-gíc trên quy định.

Câu hỏi 3

Mối quan hệ chặt chẽ giữa các câu trong đoạn văn thể hiện bằng các biện pháp :

- Lặp từ tác phẩm và từ cùng trường nghĩa với từ tác phẩm: nghệ sĩ.

- Thay từ nghệ sĩ bằng từ anh.

- Dùng quan hệ từ nhưng.

- Dùng cụm từ cái đã có rồi đồng nghĩa với cụm từ những vật liệu mượn ở thực tại.

Phần 2. Luyện tập

Phân tích sự liên kết trong đoạn văn.

1. Liên kết nội dung :

- Chủ đề : Cái mạnh, cái yếu của người Việt Nam và cách khắc phục. Các câu đều tập trung cho đề tài này. (Liên kết đề tài)

- Trình tự trình bày : Những cái mạnh ấy là gì —> Lợi thế của những cái mạnh ấy khi đi vào tương lai ; —> Những cái yếu —> Hậu quả và nguy cơ : nếu không khắc phục được những cái yếu đó thì cái mạnh cũng không phát huy được, do đó, cũng không có cơ hội tiến vào tương lai. (Liên kết lô-gíc).

2. Các câu được liên kết với nhau bằng các phép liên kết:

- Phép nối: Từ nhưng chỉ quan hệ đối lập giữa ý câu 3 với câu 2.

- Phép thế: Từ ấy ở câu 2 thay thế cho sự thông minh nhạy bén với cái mới nói ở câu 1; từ ấy ở câu 4 thay thế cho không ít cái yếu nói ở câu 3.

- Phép lặp : Lặp từ lỗ hổng ở câu 4 và 5, lặp từ thông minh ở câu 1 và câu 5.