Bài soạn "Mẹ hiền dạy con" số 5

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

Mạnh Tử (372 ? - 289 ? tr.CN) tên là Mạnh Kha, người đất Trâu (nay gọi là huyện Trâu) thuộc tỉnh Sơn Đông, học trò của Tử Tư - cháu của Khổng Tử. Mạnh Tử cùng học trò viết sách Mạnh Tử - tác phẩm quan trọng và rất nổi tiếng, được coi là một trong bốn tác phẩm kinh điển (Tứ thư) cùa Nho gia. Mạnh Tử là một bậc hiền triết của Trung Hoa thời Chiến quốc, được các nhà nho suy tôn là Á thánh (vị thánh thứ hai) sau Khổng Tử.

Bà mẹ thầy Mạnh Tử là tấm gương sáng về tình thương con và đặc biệt là về cách dạy con:
Tạo cho con một môi trường sống tốt đẹp;
Dạy con vừa có đạo đức vừa có chí học hành;
Thương con nhưng không nuông chiều, ngược lại rất kiên quyết.
Bà mẹ Mạnh Tử là tấm gương sáng về cách dạy con và tình thương con. Thương con là phải biết cách dạy con bằng nhiều phương pháp linh hoạt: có khi mềm mỏng, nhẹ nhàng, có khi phải kiên quyết, dứt khoát. Mẹ hiền dạy con đơn giản nhưng gây được xúc động nhờ có những chi tiết giàu ý nghĩa.

Tóm tắt: Thầy Mạnh Tử lúc nhỏ hay bắt chước, nên người mẹ đã phải chuyển nhà tới ba lần (từ vị trí gần nghĩa địa chuyển đến gần chợ, rồi đến gần trường học) để có chỗ ở phù hợp với việc học tập của con. Để dạy con tính thật thà, bà đã có những hành động rất dứt khoát và gương mẫu (bà mua thịt lợn cho con ăn để giữ lời hứa, cầm dao cắt đứt tấm vải để răn đe việc bỏ học của con).

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu 1: (Trang 152 - SGK Ngữ văn 6 tập 1) Lập bảng tóm tắt năm sự việc diễn ra giữa mẹ con thầy Mạnh Tử (thuở nhỏ) theo mẫu.

Câu 2: (Trang 152 - SGK Ngữ văn 6 tập 1) Ý nghĩa của việc dạy con trong ba sự việc đầu là gì ? Trong hai sự việc sau là gì ? Hãy nêu lên tác dụng của cách dạy con của bà mẹ Mạnh Tử ?
Bài làm:
Qua ba sự việc dạy con đầu tiên cho thấy: dù chuyển nhà là công việc khó khăn vất vả nhưng bà mẹ Mạnh Tử vẫn quyết định làm vì bà muốn lựa chọn môi trường sống tốt cho con. Bà sợ tâm hồn trẻ thơ của con bị ảnh hưởng bởi những điều xấu xa, không lành mạnh từ xung quanh
Hai sự việc sau, bà mẹ cũng thể hiện những quan điểm dứt khoát trong cách dạy con, luôn là tấm gương để con nhìn nhận đúng – sai. Thứ nhất, không được nói dối trẻ; thứ hai, kiên quyết hướng trẻ vào việc học tập – kể cả phải chấp nhận tốn kém về của cải vật chất. Mạnh Tử học tập chuyên cần, sau trở thành một bậc đại hiền, nổi tiếng về đạo đức và hiểu biết rộng chính là nhờ cách dạy con như thế của người mẹ.
Tác dụng cách dạy con của bà mẹ Mạnh Tử: Mạnh Tử đã trở thành một bậc hiền tài trong thiên hạ. Con mình trở thành người giỏi giang là điều mà tất cả các bà mẹ đều ao ước. Để có được thành quả đó là sự hi sinh, lựa chọn cách dạy đúng đắn của người mẹ Mạnh Từ.

Câu 3: (Trang 152 - SGK Ngữ văn 6 tập 1) Em hình dung bà mẹ Mạnh Tử là người như thế nào?
Bài làm:
Đó là người mẹ thương con nhưng lựa chọn cách giáo dục nghiêm khắc, đạo đức mẫu mực. Thương yêu không có nghĩa là nuông chiều, mà tìm ra cách giáo dục con đúng đắn.
Bà mẹ Mạnh Tử không chỉ là người mẹ mà bà còn là người thầy mẫu mực, vĩ đại cho con mình. Bà mẹ Mạnh Tử là người mẹ thông minh, khéo léo, tinh tế, cương quyết trong việc dạy dỗ, giáo dục con cái.

Câu 4: (Trang 152 - SGK Ngữ văn 6 tập 1) Nêu nhận xét về cách viết truyện “Mẹ hiền dạy con”
Bài làm:
Thể loại truyện văn xuôi chữ Hán.
Nội dung mang tính giáo huấn, chứa đựng bài học sâu sắc.
Câu chuyện này gần với kí với sử. Nó ghi chép những sự việc có thật.
Cốt truyện đơn giản (có 5 sự kiện không phức tạp).
Nhân vật được miêu tả chủ yếu qua ngôn ngữ trực tiếp của người kể chuyện và hành động, ngôn ngữ đối thoại của nhân vật-

LUYỆN TẬP
Câu 1: (Trang 153 - SGK Ngữ văn 6 tập 1) Hãy phát biểu cảm nghĩ của em về sự việc: Bà mẹ Mạnh Tử đang ngồi dệt vải trông thấy con bỏ học về nhà chơi, liền cầm dao cắt đứt tấm vải đang dệt trên khung
Bài làm:
Bà mẹ thầy Mạnh Tử đang ngồi dêt vải trông thấy con bỏ học về nhà chơi, liền cầm dao cắt đứt tấm vải đang dệt trên khung. Tấm vải dệt lên, mất biết bao công sức thời gian thế mà bà mẹ cắt nó đứt ngay để dạy cho cảm nhận việc nghỉ học một cách sâu sắc. Cử chỉ của bà mẹ thể hiện thái độ rất giận trước ý thức kém cỏi của con. Bà không đánh, hay chửi mắng mà lấy biểu tượng tấm vải bị cắt đứt để so sánh việc con bỏ học. Qua đó, thể hiện bà mẹ là người thương yêu con cái nhưng nghiêm khắc, kiên quyết trong việc dạy dỗ. Đó là cách dạy rất khéo léo, đầy tính sư phạm.

Câu 2: (Trang 153 - SGK Ngữ văn 6 tập 1) Từ chuyện mẹ con của thầy Mạnh tử xưa, em có suy nghĩ gì về đạo làm con của mình?
Bài làm:
Từ chuyện dạy con của bà mẹ Mạnh Tử, em cảm nhận được tình yêu thương con cái của cha mẹ dành cho mình là vô bờ bến. Dù công việc hàng ngày vất vả và khó khăn nhưng bố mẹ luôn dành thời gian chăm sóc cho em và lựa chọn những điều tốt đẹp nhất dành cho con. Dù đôi lúc em cảm thấy bố mẹ rất nghiêm khắc và khó tính, nhưng em hiểu đó là sự lo lắng của bố mẹ mong em khôn lớn thành người có đạo đức và trí tuệ. Em sẽ cố gắng học tập tốt hơn và nghe lời bố mẹ để không phụ công ơn sinh thành nuôi dưỡng của cha mẹ

Câu 3: (Trang 153 - SGK Ngữ văn 6 tập 1) Có hai yếu tố Hán - Việt đồng âm, hãy cho biết các kết hợp dưới đây được sử dụng với nghĩa nào?Hai yếu tố Hán - Việt đồng âm:tử: chếttử: con
Bài làm:
Trong các từ: tử trận, bất tử, cảm tử (từ tử được dùng với nghĩa là chết)
Trong các từ: công tử, hoàng tử, đệ tử (từ tử được dùng với nghĩa là con)

Phần tham khảo mở rộng
Câu 1: Nêu cảm nghĩ của em về người mẹ trong truyện Mẹ hiền dạy con bằng một đoạn văn.
Bài làm:
“Trái tim mỗi người mẹ là trường học ấm áp nhất cho cuộc đời đứa con”. Truyện Mẹ hiền dạy con là những câu chuyện xúc động về tình mẫu tử, cách giáo dục dù nghiêm khắc nhưng vẫn chan chứa tình yêu thương của người mẹ thầy Mạnh Tử. Đầu tiên đó là lựa chọn môi trường sống, môi trường sẽ ảnh hưởng rất lớn đến việc hình thành nhân cách của một đứa trẻ. Người mẹ nhận thấy khi gia đình sống gần nghĩa địa, Mạnh Tử đã học theo những những gì nhìn thấy từ việc đào, chôn, lăn, khóc của đám tang. Khi nhà gần chợ đã bắt chước nô nghịch buôn bán, lừa đảo lật lọng. Người mẹ đã quyết định chuyển con đến gần trường học, những gì đứa con nhìn thấy là trẻ con học tập lễ phép, cắp sách tới trường. Lúc này, bà mẹ mới vui lòng nói: “Chỗ này là chỗ con ta ở được”. Như vậy, môi trường sống có vai trò quan trọng, những điều mắt thấy tai nghe hàng ngày sẽ tác động và hình thành thói quen trong tâm hồn đứa bé. Thứ hai cách dạy con của người mẹ khiến ta khâm phục là cách dạy con vừa có đạo đức, vừa có chí học hành. Từ lời nói bông đùa đứa con rằng thịt lợn của nhà hàng xóm là để cho con ăn, bà đã hiểu rằng, lời nói dối của mình sẽ làm hại đến việc hình thành nhân cách của đứa bé và bà đã đi mua thịt về cho con ăn. Bà đã dạy con về lòng trung thực cũng chính là giữ chữ tín, người mmẹ đã gieo vào tâm hồn con những hạt mầm phẩn chất tốt đẹp. Khi con mải chơi, bỏ học về nhà, bà đã dùng dao cắt đứt tấm vải mà bà mất bao công sức dệt lên. Bởi việc học của con bỏ dở cũng giống như ta đang dệt tấm vải mà cắt đứt đi vậy, bà đã cho con nhìn thấy hậu quả của những việc làm sai trái. Cách dạy khéo léo nhưng vô cùng nghiêm khắc, kiên quyết đó ảnh hưởng sâu nặng trong lòng đứa trẻ, trở thành bài học theo con suốt cả cuộc đời. Truyện là những bài học vô cùng thấm thía với mỗi chúng ta, tình yêu thương của cha mẹ không đồng nghĩa với việc nuông chiều tùy tiện, quan trọng là cách dạy con nên người, bởi lẽ đó mà Mạnh Tử đã trở thành bậc đại hiền. Bà mẹ thầy Mạnh Tử là tấm gương sáng về tình thương con, về cách lựa chọn môi trường sống tốt, nuôi dưỡng những phẩm chất đạo đức tốt đẹp và hướng con có chí học hành. Qua đó ta thêm trân trọng tình mẫu tử thiêng liêng và sâu nặng.