Bài soạn "Ngôi kể trong văn tự sự" số 2

I. NGÔI KỂ VÀ VAI TRÒ CỦA NGÔI KỂ TRONG VĂN TỰ SỰ

Đọc các đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:

Đoạn 1

Vua và đình thần chịu thằng bé là thông mình lỗi lạc. Nhưng vua vẫn còn muốn thử một lần nữa. Qua hôm sau, khi hai cha con đang ăn cơm ở công quán, bỗng có sứ nhà vua mang tới một con chim sẻ, với lệnh bắt họ phải dọn thành ba cỗ thức ăn. Em bé nhờ cha lấy cho mình một cái kim may rồi đưa cho sứ giả, bảo:

- Ông cầm lấy cái này về tâu đức vua xin rèn cho tôi thành một con dao để xẻ thịt chim.

Vua nghe nói, từ đó mới phục hẳn.

(Em bé thông minh)

Đoạn 2

Bởi tôi ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên tôi chóng lớn lắm. Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Đôi càng tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gãy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua. Đôi cánh tôi, trước kia ngắn hủn hoẳn, bây giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi. Mối khi tôi vũ lên, đã nghe tiếng phành phạch giòn giã.

(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)

a) Đoạn 1 được kể theo ngôi nào? Dựa vào dấu hiệu nào để nhận ra điều đó?

b) Đoạn 2 được kể theo ngôi nào? Làm sao nhận ra điều đó?

c) Người xưng "Tôi" trong đoạn trích là nhân vật (Dế Mèn) hay là tác giả (Tô Hoài)?

d) Trong hai ngôi kể trên, ngôi kể nào có thể kể tự do, không bị hạn chế, còn ngôi kể nào chỉ được kể những gì mình biết và đã trải qua?

đ) Hãy thử đổi ngôi kể trong đoạn 2 thành ngôi kể thứ ba, thay tôi bằng Dế Mèn. Lúc đó em sẽ có một đoạn văn như thế nào?

e) Có thể đổi ngôi trong đoạn 1 thành ngôi kể thứ nhất, xưng tôi được không? Vì sao?

Trả lời:

a) Đoạn văn 1 kể theo ngôi thứ ba. Dấu hiệu: người kể giấu mình đi, không biết ai kể, nhưng người kể có mặt khắp nơi, kể như người ta kể.

b) Đoạn 2 kể theo ngôi thứ nhất. Người kể hiện diện, xưng "tôi".

c) Trong đoạn văn 2 người xưng "tôi" là Dế Mèn, không phải là tác giả.

d) Trong hai ngôi kể trên, ngôi kể thứ ba cho phép người kể được tự do hơn. Ngôi kể thứ nhất chỉ kể được những gì tôi biết mà thôi.

đ) Nếu thay ngôi kể thứ nhất bằng ngôi kể thứ ba, đoạn văn không thay đổi nhiều, chỉ làm cho người kể giấu mình đi.

e) Không thể đổi ngôi kể thứ ba trong đoạn 1 thành ngôi kể thứ nhất xưng tôi bởi nếu xưng tôi kể chuyện, câu chuyện sẽ bị hạn định điểm nhìn.

II. LUYỆN TẬP

Trả lời câu 1 (trang 89 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Thay đổi ngôi kể trong đoạn văn sau thành ngôi thứ ba và nhận xét ngôi kể đem lại điều gì mới cho đoạn văn:

Ngày nào cũng vậy, suốt buổi tôi chui vào trong cùng hang, hì hục đào đất để khoét motọ cái ổ lớn làm thành một cái giường ngủ sang trọng. Rồi cũng lo xa như các cụ già trong họ hàng dế, tôi đào hang sâu sang hai ngả làm những con đường tắt, những cửa sau, những ngách thượng, phòng khi gặp việc nguy hiểm, có thể thoát thân ra lối khác được.

(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)

Trả lời:

- Thay tất cả những từ tôi bằng từ Dế Mèn hoặc Mèn.

- Đoạn mới mang tính khách quan như là đã xảy ra.

Trả lời câu 2 (trang 89 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Thay đổi ngôi kể trong đoạn văn sau thành ngôi thứ nhất và nhận xét ngôi kể mang lại điều gì khác cho đoạn văn;

Một cái bóng lẹ làng từ trong vụt ra, rơi xuống mặt bàn. Thanh định thần nhìn rõ: con mèo già của bà chàng, con mèo già vẫn chơi đùa với chàng ngày trước. Con vật nép chân vào mình khẽ phe phẩy cái đuôi, rồi hai mắt ngọc thạch xanh giương lên nhìn người. Thanh mỉm cười lại gần vuốt ve con mèo.

(Thanh Lam, Dưới bóng hoàng lan)

Trả lời:

- Thay tất cả các từ thanh, chàng bằng từ tôi, ngôi kể tôi tô đậm thêm sắc thái tình cảm của đoạn văn.

Trả lời câu 3 (trang 90 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Truyện Cây bút thần kể theo ngôi nào? Vì sao như vậy?

Trả lời:

Truyện Cây bút thần kể theo ngôi thứ ba, vì không có nhân vật nào xưng tôi khi kể.

Trả lời câu 4 (trang 90 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Vì sao trong các truyện cổ tích, truyền thuyết người ta hay kể chuyện theo ngôi thứ ba mà không kể chuyện theo ngôi thứ nhất?

Trả lời:

Trong các truyện cổ tích, truyền thuyết người ta hay kể chuyện theo ngôi thứ ba mà không kể theo ngôi thứ nhất vì:

- Thuật chân thực khách quan sự việc diễn ra

- Bộc lộ thái độ của mình một cách cụ thể rõ ràng với từng nhân vật, từng sự việc nêu ra trong truyện kể.

Trả lời câu 5 (trang 90 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Khi viết thư em sử dụng ngôi kể nào?

Trả lời:

Khi viết thư cần sử dụng ngôi kể thứ nhất (xưng tôi hoặc mình, em, anh, con... Đó là những danh từ được dùng như đại từ ngôi thứ nhất số ít).

Sử dụng ngôi thứ nhất bày tỏ được tình cảm chân thực trước người nhận thư.

Trả lời câu 6 (trang 90 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Kể về cảm xúc của em khi nhận được quà của người thân

Trả lời:

- Dùng ngôi thứ nhất để kể.

- Duy trì đại từ xưng hô (người kể xưng tôi).

- Kể lần lượt các chi tiết:

+ Lí do được nhận quà.

+ Món quà đó là gì? Nó giúp ích cho em ra sao?

+ Mừng vui như thế nào khi nhận được món quà đó của người thân?

- Niềm hạnh phúc của em khi được mọi người quan tâm chăm sóc.