Bài soạn "Nhớ rừng" số 5

I. Đôi nét về tác giả Thế Lữ

- Thế Lữ (1907- 1989), tên khai sinh là Nguyễn Thứ Lễ
- Quê quán: Bắc Ninh (nay thuộc huyện Gia Lâm, Hà Nội)
- Cuộc đời và sự nghiệp sáng tác:
+ Ông là nhà thơ tiêu biểu trong thơ mới hiện đại (1932 - 1945)
+ Ngoài viết thơ, Thế Lữ còn viết truyện với nhiều thể loại như trinh thám, truyện kinh dị...
+ Ông cũng hoạt động trên lĩnh vực sân khấu, có công trong xây dựng ngành kịch nói ở nước ta
+ Được nhà nước trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2000
+ Tác phẩm tiêu biểu: Bên đường Thiên lôi, Mấy vần thơ…
- Phong cách sáng tác: Thơ ông dồi dào, đầy lãng mạn, qua đó thể hiện những ẩn ý sâu sắc vô cùng.

II. Đôi nét về bài thơ Nhớ rừng

1. Hoàn cảnh sáng tác
- Bài thơ được sáng tác vào năm 1934, sau được in trong tập Mấy vần thơ- 1935
2. Bố cục
- Đoạn 1 + 4: Cảnh con hổ bị nhốt trong vườn bách thú
- Đoạn 2 + 3: Cảnh con hổ trong chốn giang sơn hùng vĩ
- Đoạn 5: Niềm khát khao tự do mãnh liệt
3. Nội dung
- Bài thơ mượn lời con hổ nhớ rừng để thể hiện sự u uất của lớp những người thanh niên trí thức yêu nước, đồng thời thức tỉnh ý thức cá nhân. Hình tượng con hổ cảm thấy bất hòa sâu sắc với cảnh ngột ngạt tù túng, khao khát tự do cũng đồng thời là tâm trạng chung của người dân Việt Nam mất nước bấy giờ.
4. Nghệ thuật
- Hình ảnh mang tính chất biểu tượng, giàu chất tạo hình
- Ngôn ngữ và nhạc điệu phong phú, giàu tính biểu cảm.

III, Đọc hiểu bài thơ Nhớ rừng

Câu 1 sgk ngữ văn 8 trang 7

Bài thơ chia làm 5 đoạn với nội dung mỗi đoạn:

Đoạn 1 và đoạn 4: nói lên niềm uất hận của con hổ khi bị giam hãm ở một nơi chật hẹp, tù túng, giả dối.
Đoạn 2 và 3: hồi tưởng cảnh tượng tự do, phóng khoáng nơi núi rừng thời oanh liệt.
Đoạn 5: hoài niệm nơi núi rừng khi xưa với giấc mộng ngàn.

Câu 2 sgk ngữ văn lớp 8 trang 7

a.

Cảnh tượng ở vườn bách thú là cảnh tượng rất tù túng, ngột ngạt.

Đoạn 1: Tâm trạng chán nản, buỗng xuôi, tuyệt vọng đầy căm hờn của chúa sơn lâm khi bị sa cơ, chịu ngang hàng với lũ dở hơi. Những động từ mạnh, tính từ gằn sắc, giọng thơ chắc, mạnh đã diễn tả rất hợp cảm xúc ấy.
Đoạn 4: cảnh tượng vườn bách thú trong mắt con hổ rất đáng khinh: cảnh là nhân tạo, giả dối, thấp kém, học đòi, không có chút gì mang dáng dấp của rừng núi hoang sơ, hùng vĩ nơi àm nó đã từng ngự trị, tung hoành hống hách những ngày xưa. => Thái độ ngao ngán, chán ghét cao độ với xã hội đương thời.
Cảnh núi rừng hùng vĩ, nơi con hổ ngự trị những "ngày xưa".

Đoạn 2+3: miêu tả cảnh núi rừng đại ngàn với: bóng cả, cây già, gió gào ngàn, nguồn hét núi. Thiên nhiên hiện lên hoang sơ, hùng vĩ nổi bật trên nền cảnh ấy là hình ảnh chúa sơn lâm dũng mạnh, oai phong, dõng dạc đường hoàng mà cũng rất nhịp nhàng.
Cảnh núi rừng hùng vĩ với "bóng cả cây già" đầy vẻ thâm nghiêm.
Hùng tráng với âm thanh dữ dội "tiếng gió gài ngàn", "giọng nguồn hét núi".
Sự hoang dã của chốn thảo hoang không tên không tuổi.
b, Nhận xét:

Từ ngữ phong phú, giàu sức biểu cảm, sử dụng nhiều từ láy tượng hình, tượng thanh.
Hình ảnh hùng vĩ, lớn lao, lẫm liệt.
Giọng vừa oai nghiêm vừa dữ dằn đầy căm hận, dồn nén.
c) Sự tương phản, đối lập gay gắt giữa cảnh tượng vườn bách thú, và cảnh núi rừng hùng vĩ diễn tả thấm thía nỗi nhớ tiếc da diết, đau đớn, của con hổ đối với những quá khứ huy hoàng của nó.

Tâm sự của con hổ là tâm trạng của người dân Việt Nam mất nước đang sống trong cảnh nộ lệ và tiếc nhớ khôn nguôi thời oanh liệt với những chiến công chống giặc ngoại xâm vẻ vang trong lịch sử dân tộc.

Câu 3 sgk ngữ văn lớp 8 trang 7

Với hình ảnh con hổ, tác giả đã có một biểu tượng rất thích hợp và vẻ đẹp để thể hiện chủ đề bài thơ. Bởi con hổ mang vẻ đpẹ oai linh, hùng vĩ, một vẻ đẹp rất lãng mạn. Hơn thế hoàn cảnh của con hổ cũng rất phù hợp với tâm trạng nhà thơ, phù hợp với cảm xúc của cái tôi lãng mạn đang bế tắc trước thực tại.

Câu 4 sgk ngữ văn lớp 8 trang 7

Nhà phê bình Hoài Thanh đã ca ngợ Thế Lữ "như một viên tướng điều khiển đội quân Việt ngữ bằng những mệnh lệnh không thể cưỡng được". Điều này nói lên nghệ thuật sử dụng từ điêu luyện, đạt đến độ chính xác cao: Nhịp thơ nhanh, chậm linh hoạt phù hợp như nhịp tâm hồn, như nhịp lòng của người viết. Những động từ, tính từ sử dụng, phối hợp một cách nhuần nhuyễn, điêu luyện.