Bài soạn: "Nói với con" số 4

I. Vài nét về tác giả

- Y Phương (sinh năm 1948) tên thật là Hứa Vĩnh Sước

- Quê quán: Trùng Khánh- Cao Bằng , ông là người dân tộc Tày

- Sự nghiệp sáng tác:

+ Ông nhập ngũ năm 1968, phục vụ trong quân đội đến năm 1981 chuyển về công tác tại sở văn hóa và thông tin tỉnh Cao Bằng

+ Năm 1993 là chủ tịch hội văn nghệ Cao Bằng

+ Năm 2007 ông được nhận giải thưởng nhà nước về Văn học nghệ thuật. Đây quả là một giải thưởng cao quý rất xứng đáng với những gì ông đã cống hiến cho nền văn học nước nhà

+ Các tác phẩm tiêu biểu: “Người hoa núi”, “Lời chúc”, “Đàn then”…

- Phong cách sáng tác:

+ Thơ ông thể hiện tâm hồn mạnh mẽ, chân thực và trong sáng, cách tư duy giàu hình ảnh của người dân tộc miền núi, mang đậm bản sắc vùng cao.

II. Tác phẩm

1. Hoàn cảnh sáng tác

- Bài thơ được sáng tác năm 1980, khi đất nước mới hòa bình thống nhất nhưng gặp rất nhiều khó khăn thiếu thốn. Từ hiện thực ấy nhà thơ sáng tác bài thơ như lời tâm sự, động viên chính mình đồng thời nhắc nhở con cái sau này.

2. Bố cục

- Đoạn 1: Con lớn lên trong tình yêu thương, sự giúp đỡ của cha mẹ , trong cuộc sống lao động của quê hương

- Đoạn 2: Lòng tự hào về sức sống bền bỉ, manh mẽ về truyền thống cao đẹp của quê hương và niềm mong ước con sẽ kế tục những truyền thống đáng quý

3. Giá trị nội dung

- Bài thơ thể hiện tình cảm gia đình ấm cúng, ca ngợi truyền thống, niềm tự hào về quê hương, dân tộc mình. Bài thơ giúp ta hiểu thêm về sức sống và vẻ đẹp tâm hồn của một dân tộc miền núi, gợi nhắc đến tình cảm đẹp đẽvới quê hương và ý chí vươn lên trong cuộc sống

4. Giá trị nghệ thuật

- Bài thơ được làm theo thể thơ tự do phóng khoáng làm cho cảm xúc cụ thể, rõ ràng, giọng điệu thơ trìu mến, thiết tha. Ngôn ngữ thơ cụ thể, hàm súc, nhiều ý nghĩa, hình ảnh thơ độc đáo sinh động mang đậm bản sắc thơ ca miền núi cũng là những nét đặc sắc về nghệ thuật của tác phẩm

III. Đọc - Hiểu văn bản
Câu 1 trang 73 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2 : Mượn lời nói của con, nhà thơ gợi về cội nguồn sinh dưỡng mỗi con người, gợi về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của quê hương mình. Bố cục của bài thơ đã thể hiện ý tưởng đó như thế nào ?
Trả lời :
Bố cục của bài thơ thể hiện ý tưởng gồm hai phần :
- Phần 1 : Lời cha nói với con về cội nguồn sinh dưỡng.
- Phần 2 : Truyền thống tốt đẹp của quê hương cần được kế tục và phát triển.

Câu 2 trang 73 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2: Con được lớn lên trong tình yêu thương của cha mẹ, trong sự đùm bọc của quê hương. Hãy tìm và phân tích các câu thơ nói lên điều ấy.
Trả lời :
Người con lớn lên trong sự yêu thương của cha mẹ :
- Tình cảm gia đình là cái nôi nuôi dưỡng con trưởng thành.
- Con còn lớn lên trong cuộc sống lao động, trong tình yêu thương của “ người đồng mình” và trong nghĩa tình, sự đùm bọc của quê hương làng xóm.
- Chính những điều đẹp đẽ của quê hương đã hun đúc nên tâm hồn cao đẹp của con người.

Câu 3 trang 73 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2: Người cha nói với con về những đức tính cao đẹp gì của người “đồng mình”, từ đó nhắc nhở con trên đường đời cần phải như thế nào ?
Trả lời :
Những đức tính cao đẹp của người đồng mình hiện dần lên qua lời tâm tình của người cha với cách nói vừa cụ thể vừa mang sức khái quát.
- Đó là tấm lòng thuỷ chung với nơi chôn rau cắt rốn.
- Đó là một cuộc sống tràn đầy niềm vui và lạc quan.
- Người cha ước mong, hi vọng người con phải yêu quý, tự hào với truyền thống đó của quê hương để tiếp tục sống có tình có nghĩa, thuỷ chung.

Câu 4 trang 74 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2: Em cảm nhận như thế nào về tình cảm của người cha đối với con trong bài thơ ? Điều lớn lao nhất mà người cha muốn truyền cho con qua những lời này là gì ?
Trả lời :
Tình cảm của người cha với người con là “yêu lắm con ơi”.
- Người cha đã nói tất cả nguồn sinh dưỡng chan hòa niềm vui, niềm lạc quan và sự đùm bọc của cha mẹ.
- Người cha cũng nhắc cho con biết về những nét đáng tự hào của “người đồng mình”, của quê hương.
- Điều lớn nhất mà người cha muốn con cảm nhận đó là lòng tự hào về quê hương và lòng tự tin khi bước vào đời.

Câu 5 trang 74 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2: Nhận xét về cách diễn tả tình cảm và suy nghĩ bằng hình ảnh của nhà thơ. (Gợi ý: Người miền núi thường có cách nói giàu hình ảnh, cụ thể, mộc mạc mà có tính khái quát, giàu chất thơ. Chẳng hạn bốn dòng thơ đầu bài hay các câu: “Đan lờ cài nan hoa – Vách nhà ken câu hát”, “Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương”…)
Trả lời :
Cách diễn tả tình cảm và suy nghĩ bằng hình ảnh là nét độc đáo của nghệ thuật bài thơ.
- Các hình ảnh được sử dụng trong bài vừa cụ thể vừa mang tính khái quát.
- Vận dụng lối nói của người miền núi để thể hiện tình cảm của cha với con.

IV. Luyện tập (trang 74 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2)
Đặt mình là nhân vật người con trong bài thơ, soạn một bài nói ngắn về cảm xúc, suy nghĩ của mình khi nghe lời cha nói với con.
Học sinh dựa theo những gợi ý sau để viết bài văn ngắn
- Mở bài : Giới thiệu bài thơ “Nói với con”
- Thân bài : Phân tích từng khổ thơ
+ Khổ 1 : cha nói với con về cội nguồn sinh dưỡng.
+ Khổ 2 : Những đức tính cao đẹp của người đồng mình
+ Người cha ước mong, hi vọng người con phải yêu quý, tự hào với truyền thống đó của quê hương để tiếp tục sống có tình có nghĩa, thuỷ chung.
- Kết bài : Cảm nhận chung về bài thơ.