Bài soạn tham khảo số 4
Nội dung bài học
- Nghĩa của câu gồm: Nghĩa sự việc và nghĩa tình thái.
- Nghĩa sự việc của câu là thành phần nghĩa liên quan đến sự việc được đề cập đến trong câu.
- Nghĩa sự việc và nghĩa tình thái phải luôn đi cùng với nhau, bổ sung ý nghĩa cho nhau.
Hướng dẫn soạn bài
1. Hai thành phần nghĩa của câu
a. Phân tích ngữ liệu (SGK trang 6)
- Sự việc được đề cập chung:
+ Cặp câu a1 và a2: Đều nhắc chung việc Chí Phèo đã từng có thời mơ ước về 1 gia đình nhỏ cho mình.
+ Cặp câu b1 và b2: Đề cập chung đến sự việc người ta cũng bằng lòng.
- Ngoài nội dung mang thông tin chung:
+ Câu a1: Thể hiện việc Chí Phèo đã từng nghĩ về 1 gia đình nhưng lại không chắc chắn bằng tình thái từ "hình như".
+ Câu a2: Nhắc sự việc như nó đã từng xảy ra.
+ Câu b1: Thể hiện sự đánh giá chủ quan nhưng đã bộc lộ tin tưởng.
+ Câu b2: Chỉ nhắc đến sự việc đơn thuần.
b. Kết luận sau so sánh:
- Mỗi câu thường có 2 thành phần nghĩa: Nghĩa sự việc và nghĩa tình thái.
- Nghĩa sự việc và nghĩa tình thái phải luôn đi cùng với nhau, bổ sung ý nghĩa cho nhau ngoại trừ câu đặc biệt chỉ có cấu tạo bằng từ cảm thán.
2. Nghĩa sự việc
- Nghĩa sự việc còn gọi nghĩa miêu tả. Trong câu là thành phần nghĩa ứng với những sự việc được câu nhắc đến.
- Biểu hiện của nghĩa sự việc:
+ Bằng hành động.
+ Bằng trạng thái, tính chất, đặc điểm.
+ Bằng quá trình.
+ Bằng tư thế.
+ Bằng sự tồn tại.
+ Bằng quan hệ.
- Nghĩa của câu thường biểu hiện qua những thành phần câu như: Chủ ngũ, vị ngữ, trạng ngữ, khởi ngữ và 1 số thành phần phụ khác.
Luyện tập
Câu 1 (SGK trang 9 tập 2)
- Câu thơ 1: "Ao thu lạnh lẽo nước trong veo".
Nghĩa sự việc là 2 trạng thái: Ao thu lạnh và nước trong.
- Câu thơ 2: "Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo".
Nghĩa sự việc: Đặc điểm của chiếc thuyền câu (bé- tẻo teo).
- Câu thơ 3, 4: "Sóng biếc theo làn hơi gợn tí
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo".
Nghĩa sự việc: Như một quá trình (sóng - gợn, lá - khẽ đưa).
- Câu thơ 5: "Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt".
Nghĩa sự việc: Quá trình (tầng mây - lơ lửng), đặc điểm (trời - xanh ngắt).
- Câu thơ 6: "Ngõ trúc quanh co khách vắng teo".
Nghĩa sự việc: Tả đặc điểm (ngõ - quanh co), trạng thái (khách - vắng teo).
- Câu thơ 7: "Tựa gối buông cần lâu chẳng được".
Nghĩa sự việc: Tả các tư tế (tựa gối - buông cần).
- Câu thơ 8: "Cá đâu đớp động dưới chân bèo".
Nghĩa sự việc: Tả hành động (cá - đớp).
Câu 2 (SGK trang 9 tập 2)
a.
- Nghĩa sự việc: Nói về nhân vật Xuân tóc đỏ trong tiểu thuyết "Số đỏ" của nhà văn Vũ Trọng Phụng.
- Nghĩa tình thái: Các từ "kể", "thực", "đáng" thể hiện sự dè dặt nhưng có phần mỉa mai đánh giá về nhân vật Xuân.
b.
- Nghĩa sự việc: Viên quản ngục nghĩ mình và thầy thơ lại đều chọn nhầm nghề.
- Nghĩa tình thái: Từ "có lẽ" thể hiện sự phỏng đoán chưa chắc chắn về việc chọn nhầm nghề.
c. 2 nghĩa sự việc và 2 nghĩa tình thái
- Nghĩa sự việc thứ 1: "họ cũng phân vân như mình".
- Nghĩa tình thái thứ 1: Thái độ phỏng đoán chưa chắc chắn.
- Nghĩa sự việc thứ 2: "mình cũng không biết con gái mình hư hay không".
- Nghĩa tình thái thứ 2: Các từ "chính", "ngay", "đến" nhấn mạnh sự phỏng đoán không chắc chắn.
Câu 3 (SGK trang 9 tập 2)
Nhiều phẩm chất tốt được nhắc đến như: biết mến khí phách, biết tiếc, biết trọng người tài và khẳng định đó không phải người xấu.
Chọn từ "hẳn" là tình thái từ phù hợp thể hiện sự khẳng định mang tính chắc chắn, quyết đoán.
