Bài soạn "Thực hành về hàm ý" số 6

Câu 1 (trang 79 sgk Văn 12 Tập 2):

a. Nếu căn cứ vào nghĩa tường minh trong lời đáp của A Phủ thì:

(1) Lời đáp của A Phủ thiếu thông tin cần thiết của câu hỏi: số lượng bò bị mất (mất mấy con bò?), A Phủ đã lờ đi yêu cầu này của Pá Tra.

(2) Lời đáp thừa thông tin so với yêu cầu của câu hỏi: A Phủ không nói về số bò bị mất mà lại nói đến việc dự định và niềm tin của mình (tôi về lấy súng thế nào cũng bắn được nó, con hể này to lắm).

(3) Cách trả lời của A Phủ có sự khôn khéo là: không trả lời thẳng mà gián tiếp công nhận việc để mất bò, sau đó "xin" được "lấy công chuộc tội" (bắt hổ chuộc tội mất bò) lại nói rõ. "con hổ này to lắm..." nhằm làm giảm cơn tức giận của thống lí Pá Tra.

b. Khái niệm: Hàm ý là những nội dung, ý nghĩ mà người nói không nói ra trực tiếp bằng từ ngữ, tuy vẫn có ý định truyền báo đến người nghe, còn người nghe phải dựa vào nghĩa tường minh của câu và tình huống giao tiếp để suy ra thì mới hiểu đúng, hiểu hết ý của người nói.

Trong đoạn trích trên, A Phủ đã vi phạm phương châm về lượng (lượng tin) trong giao tiếp: A Phủ đã đưa thêm những thông tin không được người hỏi yêu cầu

* xuất hiện hàm ý (xin tha tội và cho được lập công chuộc tội).

Câu 2 (trang 80 sgk Văn 12 Tập 2):

a. Câu nói của Bá Kiến có hàm ý từ chối trước lời đề nghị xin tiền như mọi khi của Chí Phèo

Cách nói vi phạm phương châm cách thức (không nói rõ ràng, rành mạch)

b. Bá Kiến dùng câu hỏi để thực hiện hành vi hô gọi, hướng lời nói của mình về đối tượng, báo hiệu cho đối tượng biết lời nói đang hướng về đối tượng (Chí Phèo) hay là một hành động chào kiểu của kẻ trên đối với người dưới.

+ Chí Phèo đấy hở? Câu hỏi nhưng hành động chào, với hàm ý: anh lại có chuyện gì nữa đây

+ Rồi làm ăn chứ cứ báo người ta mãi à? Câu hỏi với hành động sai khiến, ý nói Chí Phèo nên lo làm ăn thay vì tới xin tiền như thường lệ

c. Hàm ý được tường minh hóa, nói rõ ở lượt lời cuối cùng: "Tao muốn làm người lương thiện"

- Hai lượt lời vi phạm phương châm về lượng, về cách thức: nói thiếu ý và không rõ ràng

Câu 3 (trang 80 sgk Văn 12 Tập 2):

a. Lượt lời thứ nhất bà đồ dùng câu nói có hình thức hỏi nhưng không nhằm mục đích để hỏi mà nhằm gợi ý một cách lựa chọn cho ông đồ.

- Qua lượt lời lần thứ hai của bà đồ ta thấy trong lượt lời thứ nhất của bà có hàm ý: khuyên ông nên sử dụng giấy cho có ích lợi, cho rằng ông đồ viết văn kém, ông dùng giấy để viết văn chỉ thêm lãng phí, hay bỏ phí giấy, vứt giấy đi một cách lãng phí

b. Bà đồ chọn cách nói như trong truyện vì lí do tế nhị, lịch sự đối với chồng, bà không muốn trực tiếp chê văn của ông chồng mà thông qua lời khuyên để gợi ý cho ông đồ lựa chọn.

c. Chọn đáp án D: Tùy ngữ cảnh mà sử dụng một cách thức hoặc phối hợp nhiều cách thức với nhau