Bài soạn "Vượt thác" số 6

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

Võ Quảng (1920 - 2007) là một nhà văn nổi tiếng của Việt Nam. Sự nghiệp văn chương của ông chủ yếu tập trung về đề tài thiếu nhi.
Ông cũng là người đầu tiên dịch tác phẩm Đôn Kihôtê sang tiếng Việt dưới bút danh Hoàng Huy từ năm 1959.
Ông được nhà nước Việt Nam trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm 2007.
2. Tác phẩm

Văn bản “Vượt thác” trích từ chương XI của truyện “Quê nội”
Quê nội là truyện dài xuất bản năm 1974. Bối cảnh của tác phẩm ở quê hương của tác giả, làng Hòa Phước, tỉnh Quảng Nam, vào thời điểm sau Cách mạng tháng Tám. Hai nhân vật chính của tác phẩm là Cục (nhân vật “tôi), một cậu bé ở Hòa Phước và Cù Lao, một cậu bé trạc tuổi Cục, ở xa mới theo cha trở lại làng.
Tên văn bản do người biên soạn sách giáo khoa đặt

II. Hướng dẫn đọc hiểu Vượt thác

Câu 1 trang 40 SGK văn 6 tập 2

Bố cục văn bản:

Đoạn1: từ đầu ... vượt nhiều thác nước- Con thuyền trước khi tới chân thác
Đoạn 2: tiếp ... thác Cổ Cò- Con thuyền vượt qua đoạn sông có nhiều thác dữ
Đoạn 3: còn lại- Con thuyền ở đoạn sông đã qua thác dữ

Câu 2 trang 40 SGK văn 6 tập 2

Cảnh dòng sông và hai bên bờ qua sự miêu tả ở trong bài đã đổi thay theo từng chặng đường của con thuyền là:

Khi con thuyền trước khi tới chân thác: cảnh yên bình, thơ mộng

chung quanh là những bãi dâu trải ra bạt ngàn đến tận những làng xa tít
Càng về ngược, vườn tược càng um tùm.
Dọc sông, những chòm cổ thụ dáng mãnh liệt đứng trầm ngâm lặng nhìn xuống nước.
Núi cao như đột ngột hiện ra chắn ngang trước mặt.
Khi con thuyền vượt qua đoạn sông có nhiều thác dữ: sự nguy hiểm trùng trùng

Nước từ trên cao phóng giữa hai vách đá dựng đứng chảy đứt đuôi rắn
Khi con thuyền ở đoạn sông đã qua thác dữ: sự hiểm trở của địa hình

Dòng sông cứ chảy quanh co dọc những núi cao sừng sững.
Dọc sườn núi, những cây to mọc giữa những bụi lúp xúp nom xa như những cụ già vung tay hô đám con cháu tiến về phía trước.
Qua nhiều lớp núi, đồng ruộng lại mở ra.
Vị trí của người kể: trên con thuyền nhìn ra dòng sông và cảnh vật đôi bờ

=> Vị trí quan sát này rất thích hợp bởi ở đó, người kể chuyện không những có thể quan sát kĩ lưỡng cảnh vật, con thuyền mà còn có cái nhìn chân xác của một người trong cuộc đối với cuộc vượt thác đầy cam go.

Câu 3 trang 40 SGK văn 6 tập 2

Cảnh con thuyền vượt thác được miêu tả:
Nước bị cản văng bọt tứ tung, thuyền vùng vằng cứ chực trụt xuống, quay đầu chạy về lại Hòa Phước.
Thuyền cố dấn lên
Những chi tiết miêu tả ngoại hình, hành động của dượng Hương Thư
Ngoại hình:

Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sỹ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ => Thân hình rắn rỏi, khỏe mạnh
Hành động:

dượng Hương sai nấu cơm ăn để được chắc bụng.
đứng sau lái co người phóng chiếc sào xuống lòng sông nghe một tiếng “soạc”!
Dượng Hương ghì chặt trên đầu sào, lấy thế trụ lại
Những động tác thả sào, rút rào rập ràng nhanh như cắt
=> Hành động mau lẹ, dứt khoát

Phép so sánh ngang bằng đã được sử dụng ở đây.

Ý nghĩa của hình ảnh so sánh Dượng Hương Thư “giống như một hiệp sỹ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ” là:

Để tạo thế đối lập với hình ảnh Dượng Hương Thư nói năng nhỏ nhẹ, nhu mì khi ở nhà
=> Hình ảnh con người lao động khiêm tốn, hiền lành trong đời thường, nhưng lại dũng mãnh, quyết liệt, nhanh nhẹn khi vượt qua thử thách, thậm chí có thể chế ngự cả những điều hung bạo nhất của thiên nhiên.

Câu 4 trang 40 SGK văn 6 tập 2

Hình ảnh miêu tả những câu cổ thụ bên bờ sông

Mở đầu: Dọc sông, những chòm cổ thụ dáng mãnh liệt đứng trầm ngâm lặng nhìn xuống nước.
=> Nhân hóa: diễn tả thiên nhiên cũng như con người lo lắng trước những thử thách sắp phải đương đầu

Kết thúc: Dọc sườn núi, những cây to mọc giữa những bụi lúp xúp nom xa như những cụ già vung tay hô đám con cháu tiến về phía trước
=> Biện pháp so sánh diễn tả thiên nhiên vui mừng, phấn khích trước niềm vui chinh phục của con người đồng thời khích lệ con người tiến về phía trước và lòng người cũng đang hân hoan niềm vui chiến thắng

Câu 5 trang 40 SGK văn 6 tập 2

Qua văn bản, em cảm nhận hình ảnh thiên nhiên và con người như gắn liền với nhau. Thiên nhiên cũng lo nỗi lo của con người, vui niềm vui của con người. Và cũng vì lòng người hân hoan nên cảnh vật cũng được nhìn thấy trong hân hoan.

III. Luyện tập Vượt thác

Nét đặc sắc trong cách miêu tả sông nước của:

Bài “Sông nước Cà Mau”:

Tác giả đi từ ấn tượng khái quát tới cụ thể => mang tới hình ảnh thiên nhiên và con người Nam Bộ tấp nập, trù phú, độc đáo.
Bài “Vượt thác”:

Tác giả tả cảnh quan hai bên bờ sông theo hành trình của con thuyền qua những địa hình khác nhau, rồi tập trung miêu tả cảnh vượt thác nhằm làm nổi bật hình ảnh con người dũng cảm, kiên định trước mọi khó khăn thử thách