Bài tham khảo số 3

Ngô Tử Văn quê ở Yên Dũng, Lạng Giang. Chàng rất khẳng khái, nóng nảy, coi khinh mọi sự tà gian, được mọi người khen là cương phương. Gần đấy có ngôi đền linh ứng lắm. Một tên bách bộ trong đám quân Ngô thuộc bộ tướng Mộc Thanh sang xâm lược nước ta bị tử trận ở gần đền, rồi trở thành yêu quái hoành hành trong dân gian. Tử Văn tức giận lắm, khấn trời rồi châm lửa đốt đền. Mọi người lắc đầu lè lưỡi, lo sợ cho Tử Văn, nhưng chàng vung tay không cần gì cả.

Đốt xong đền về nhà lên cơn nóng sốt. Tử Văn thấy một người phương Bắc đội mũ trụ đi đến đòi làm trả lại toà đền, trách cứ chàng đã làm cho "hương lửa không có chỗ tựa nương, oai linh không có nơi thể hiện". Nếu không dựng trả lại đền thì khó lòng tránh khỏi tai vạ. Thấy chàng ngất ngưởng tự nhiên, người kia tức giận bảo Tử Văn là: "Phong đô chẳng xa xôi gì, nếu không chịu nghe lời rồi sẽ biết".

Chiều tối lại có một ông già, áo vải mũ đen, phong độ nhàn nhã đến vái chào Tử Văn, giới thiệu mình là Thổ thần, rất lấy làm thú vị và tỏ lời mừng. Ông già cho biết rõ tên tướng bại trận của Bắc triều, hồn bơ vơ ở Nam quốc tìm cách chiếm lấy ngôi đền. Hắn đã bưng bít Thượng đế, quấy rầy hạ dân, gây ra bao điều hưng yêu tác quái. Vốn là Ngự sử đại phu đời Lý Nam Đế, chết vì nghĩa cần vương nên được phong đã hơn một nghìn năm tại ngôi đền, vì ông thiếu sự đề phòng mà bị tên hoạt tặc đánh đuổi phải chạy đến nương tựa nơi đền Tản Viên.

Nghe lời Tử Văn hỏi, ông già cho biết thêm: hắn đã kiện thầy ở Minh ti, nếu không liệu sẽ bị chết một cách oan uổng. Nếu có bị tra hỏi thì thấy xin Minh ti tư giấy đến đền Tản Viên thì kẻ kia khó lòng thoát nạn.

Đêm ấy, bệnh càng nặng thêm. Tử Văn thấy hai tên quỷ sứ đến bắt giải đi, đưa đến một dinh toà rất lớn, xung quanh có thành sắt cao vợi. Lại bị giải qua cầu dài hơn nghìn thước bắc qua một con sông lớn, gió tanh sóng xám, hơi lạnh thấu xương. Có đến mấy vạn quỷ Dạ Xoa "mắt xanh tóc đỏ, hình dáng nanh ác" đứng chật hai đầu cầu. Tử Văn bị hai tên quỷ dùng gông dài thừng lớn gông trói mà giải đi. Chàng kêu to lên rằng:

- Ngô Soạn này là một kẻ sĩ ngay thẳng ở trần gian, có tội lỗi gì xin bảo rõ cho, không nên bắt phải chết một cách oan uổng!

Bị dẫn vào điện, Tử Văn đã thấy một người đội mũ trụ đang kêu cầu ở trước sân. Diêm Vương mắng Tử Văn là một kẻ hàn sĩ dám hỗn láo, gây ra tội lớn, còn trốn đi. Còn người cư sĩ kia có công với tiên triều nên hoàng thiên cho được huyết thực tại ngôi đền để đền công khó nhọc....

Tử Văn và người đội mũ trụ cãi nhau, lời qua tiếng lại. Tử Văn xin Diêm Vương sai người đến đền Tản Viên để hỏi hư thực. Kẻ đội mũ trụ lại thay đổi giọng xin Đại Vương tha cho kẻ hàn sĩ để tỏ cái đức rộng rãi. Diêm Vương lập tức sai người đến đền Tản Viên. Sai nhân trở về tâu rõ đầu đuôi, nghe xong Diêm Vương cả giận sai lấy lồng sắt chụp vào đầu, khẩu gỗ nhét vào miệng lên hoạt tặc và đẩy vào ngục Cửu U. Còn Tử Văn được khen có công trừ hại, sai lính đưa về.

Tỉnh lại, Tử Văn mới biết mình chết đã được hai ngày rồi. Ai cũng kinh hãi khi nghe chàng kể lại chuyện bị quỷ sứ bắt đi... Dân làng dựng lại ngôi đền. Còn mộ tên tướng Tàu thì tự dưng bật nắp quan tài, hài cốt tan tành ra như cám.

Độ một tháng sau, ông già đến, báo tin là ông đã trở về được miếu đền cũ, còn Tử Văn thì được tiến cử vào chức phán sự đền Tản Viên.

Rổi Tử Văn không bị bệnh tật gì mà mất. Năm giáp Ngọ (1444), một người làng sáng sớm đi ra cửa tây thành Đông Quan vài dặm thấy trong sương mù xe ngựa đi đến ầm ầm, lại nghe tiếng quát:

- Người đi đường tránh ra, xe quan phán sự!

Tử Văn ngồi trên xe chắp tay thi lễ, không nói một lời nào, rồi cưỡi gió mà đi biến mất.