Bài tham khảo số 3
Nguyễn Ngọc Thuần là một trong những cây bút trẻ của thế kỷ XXI và được biết đến như một nhà văn đầy triển vọng của dòng văn xuôi đương đại. Một trong những tác phẩm tiêu biểu của anh có thể kể đến Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ. Bằng tình yêu thương vô bờ đối với trẻ em, thiên nhiên và cuộc sống, nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần đã đem đến cho người đọc những liên tưởng thú vị qua đôi mắt trẻ thơ của nhân vật "tôi". "Tôi" trong văn bản ẩn chứa tình yêu thương sâu sắc với tự nhiên và gia đình.
Cuộc sống hiện đại xô bồ cuốn ta theo vòng xoay của công việc và cuộc sống đầy vật chất. Đưa người đọc rời xa những tấp nập ấy, truyện ngắn Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ dẫn ta đến với những khoảnh khắc chậm rãi của đời thường, tìm về những điều bé nhỏ và nuôi dưỡng tâm hồn mình. Đó là những bài học nhỏ nhặt mà người bố dạy cho con về tình yêu thương và sự biết ơn. Câu chuyện như lời nhắc nhở thủ thỉ của nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần rằng hãy biết lắng nghe thêm một chút, tìm hiểu vạn vật xung quanh, ta sẽ thấy thế giới này đáng yêu, đáng quý biết nhường nào. Những điều đó, ta đã tìm thấy được ở nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần, ở Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ, và đặc biệt là ở cả nhân vật tôi trong câu chuyện.
Truyện được kể ở ngôi kể thứ nhất xưng "tôi". Nhân vật tôi là cậu bé khoảng 10 tuổi, sống ở nông thôn, nơi không có những trò chơi điện tử và mạng internet. Điều hấp dẫn rất riêng của truyện là những câu thoại ngô nghê trong sáng, lại rất dí dỏm và ấm áp. Có thể thấy, người kể chuyện là một cậu bé ham học hỏi và có tài đoán trúng nhiều sự vật. Rõ ràng, tài năng ấy của cậu bé không phải bẩm sinh mà có, tài năng ấy có được là do luyện tập. Bố đã rèn luyện tính kiên nhẫn cho cậu bằng cách "bảo tôi nhắm mắt lại, sau đó dẫn tôi đi chạm từng bông hoa một và yêu cầu nhân vật "tôi" đoán xem đó là loài hoa gì. Ban đầu, cậu còn nói sai rất nhiều. Bố nói không sao cả, dần dần con sẽ đoán đúng. Trước khó khăn, những lần đoán sai liên tiếp, cậu không hề nản chí mà vẫn tiếp tục luyện tập dưới sự động viên của bố. Sự kiên trì của hai bố con cậu bé đã được đền đáp. Nhân vật tôi bắt đầu đoán đúng tên các loài hoa trong vườn. Sau đó, cậu luyện tập đoán khoảng cách giữa những khóm hoa. Ngày qua ngày, dần dần hình thành cho cậu tài năng đoán trúng sự vật và khoảng cách của chúng. Ở hành động này, trước hết, ta thấy được tính kiên nhẫn, ham học hỏi ở "tôi" khi cậu cố gắng luyện tập "nhắm mắt sờ những bông hoa rồi đoán". Mặc dù ban đầu còn đoán sai nhưng cậu không vì thế mà buông xuôi, nản chí. Cậu luôn tiếp thu những bài học quý báu mà bố đã dạy với một thái độ cởi mở, vui vẻ. Chính thái độ này đã khiến cậu tiếp thu những nét đẹp, những tinh hoa cuộc sống một cách tự nhiên.
Thông qua những lần chơi trò chơi cùng bố, người đọc dễ dàng nhận ra tài năng đoán trúng các sự vật của nhân vật "tôi". Chẳng mấy chốc, "tôi" đoán được hết vườn hoa bằng cách nhắm mắt và chạm vào cánh của chúng. Sau này, bố tăng độ khó lên thông qua việc giấu kẹo trong nhà để "tôi" tìm thấy. Bằng sự kiên nhẫn, lòng ham học hỏi, không ngại khó khăn tập luyện, "tôi" đã hoàn thành tất cả những khoảng cách ấy. Không lâu sau, cậu đã có thể đoán chính xác khoảng cách thông qua tiếng bước chân khiến cho chú Hùng ngạc nhiên tới nỗi phải thốt lên "cháu có đôi mắt thần". Ta có thể nhận ra triết lý không một thiên tài nào tự nhiên sinh ra mà không trải qua luyện tập được tác giả khéo léo cài cắm trong câu chuyện này. "Đôi mắt thần" của nhân vật "tôi" có được là do sự kiên trì luyện tập, ham học hỏi, lòng yêu thiên nhiên và những sự vật xung quanh tạo thành. Chính đôi mắt ấy đã cứu giúp thằng Tí thoát khỏi nạn đuối nước làm cho mọi người ngỡ ngàng, cảm phục. Một thời gian sau, cậu lại tiếp tục thực hành bằng cách ngửi và đoán tên loài hoa. Không nằm ngoài dự đoán, "tôi" hoàn toàn chiến thắng trò chơi này. Thông qua những bài học, những lần luyện tập, nhân vật "tôi" đã hoàn toàn có thể cảm nhận cuộc sống bằng tất cả các giác quan của mình, không chỉ đôi mắt. Lòng yêu đời, trân quý vạn vật xung quanh cũng dần được hình thành từ đó.
Không những vậy, nhân vật "tôi" còn là người có tấm lòng nhân hậu, luôn yêu thương, trân quý những phút giây bên gia đình và người thân yêu. Cậu yêu cái tên của thằng Tí tới nỗi cảm thấy "tên nó đẹp hơn mọi tên, khi đọc lên, âm thanh cứ du dương như một bài hát". Lúc nhắm mắt, chạm tay rồi gọi tên từng món quà, cậu vô tình chạm phải tay bố nhưng hóm hỉnh la lên rằng:
"A! Món quà của tui đây rồi. Ôi cái món quà này bự quá!".
Câu nói ấy đã cho thấy được tình cảm mà "tôi" dành cho người bố kính yêu của mình. Rõ ràng, việc nhắm mắt và cảm nhận mọi việc khiến cho nhân vật "tôi" được gần gũi hơn với cuộc đời. Cậu coi tất cả mọi người xung quanh, đặc biệt là gia đình, là những món quà do cuộc đời ban tặng. Chính tư duy ấy khiến cậu quý trọng những người xung quanh và luôn yêu mến tất cả mọi người. Đây cũng chính là một trong những bài học mà nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần đã gửi gắm trong tác phẩm của mình, rằng tình yêu cuộc đời, lòng trân trọng gia đình và yêu mến những người xung quanh cần được bồi đắp cho con trẻ một cách tự nhiên, đồng thời cần bồi đắp thế giới tâm hồn cho con trẻ. Nhân vật "tôi" đã nhắm mắt, đúng như nhan đề của tác phẩm, để cảm nhận cuộc đời, cảm nhận những người xung quanh và dành tình yêu cho những gì bản thân mình cảm nhận được. Tình yêu ấy được người bố bồi đắp cho con mình một cách tự nhiên, khéo léo và đầy tinh tế.
Bên cạnh đó, tình yêu thiên nhiên luôn tràn đầy trong trái tim cậu bé. Sở dĩ "tôi" có thể đoán hết loài hoa và coi "những bông hoa chính là người đưa đường" bởi nó xuất phát từ tình cảm chân thành mà cậu dành cho tự nhiên. Không có tình yêu ấy, "tôi" không thể có đủ kiên nhẫn để tập luyện tài năng nhắm mắt đoán đúng sự vật. Tình yêu trong tim trở thành ngọn đèn soi lối, chỉ dẫn cho cậu bé những khi cậu không dùng đôi mắt để cảm nhận cuộc đời. Ngay cả khi nhắm mắt thì hương sắc của bông hoa vẫn sẽ luôn dẫn ta đi đúng hướng. Đó phải chăng cũng chính là tình yêu thiên nhiên mà nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần đã gửi gắm thông qua nhân vật của mình?
Trong Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ, ta có thể thấy thế giới được nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần xây dựng vô cùng đẹp đẽ, giàu sức gợi. Với ngôn từ trong sáng, lối hành văn mang tính tượng hình cao, tác phẩm cũng như nhân vật tôi dường như hiện lên trước mắt người đọc một cách sống động như thật. Bên cạnh đó, với những hình ảnh ẩn dụ mang tính biểu tượng: những đóa hoa, những món quà, tác giả đã khéo léo lồng ghép vào thế giới truyện đầy màu sắc những giá trị nhân văn sâu sắc. Trong tác phẩm này, ngôi kể thứ nhất đã phát huy tác dụng đến độ xuất sắc. Qua việc sử dụng ngôi kể thứ nhất xưng "tôi", tác giả đã để nhân vật tự bộc lộ những tâm tư, tình cảm của riêng mình đối với gia đình, người thân và cả những loài hoa tươi thắm. Cậu bé tự kể lại câu chuyện của mình một cách nhẹ nhàng nhưng đầy những cảm xúc hân hoan, hồ hởi khi trải nghiệm cùng bố qua những trò chơi nhỏ trong vườn. Người đọc như được đồng hành cùng nhân vật trong từng bài học được người cha truyền dạy. Cùng với nhân vật, người đọc cũng được học cách yêu thương những loài hoa và hiểu được rằng bất cứ món quà nào cũng vô cùng quý giá và chúng ta phải biết ơn những người đã trao tặng chúng cho ta. Có ai đó đã từng nói rằng “người biết yêu thương cỏ cây, động vật là người mang trong mình hạt mầm của lòng nhân ái!”. Với những bài học trong câu chuyện, tin rằng không chỉ cậu bé "tôi" mà cả những cô cậu bé đọc Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ sẽ trở thành những người tốt và có nếp sống đẹp. Đồng thời qua hình ảnh nhân vật “tôi”, tác giả gửi gắm đến chúng ta bài học về sự biết ơn và yêu thương trong cuộc sống. Tình yêu thương sẽ vỗ về, chỉ lối ta, khiến cho chúng ta sống hạnh phúc hơn mỗi ngày.
Với những giá trị về nội dung và đặc sắc trong nghệ thuật, Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ xứng đáng là một thiên truyện ngắn tiêu biểu trong thế giới văn học cho thiếu nhi. Bên cạnh đó, với hình tượng nhân vật tôi được xây dựng thành công, nhà văn đã khéo léo kéo gần khoảng cách giữa độc giả với những triết lý cuộc sống được lồng ghép trong tác phẩm, khiến tổng thể tác phẩm mang một vẻ đẹp nhân văn sâu sắc những gần gũi. Đó có lẽ cũng là lý do khiến cho Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ đạt giải nhất cuộc thi Văn học Thiếu nhi lần III và được bạn đọc đón nhận suốt bao năm qua.
