Bài tham khảo số 5
Văn Cao - một nhạc sĩ lớn của Việt Nam. Ông là tác giả của hai bài hát nổi tiếng là Tiến quân ca và quốc ca, đồng thời cũng là một trong số những gương mặt tiêu biểu, quan trọng nhất của tân nhạc. Không chỉ tài năng trong lĩnh vực âm nhạc, Văn Cao còn được công chúng biết đến với tư cách là một họa sĩ, một nhà thơ với rất nhiều tác phẩm giá trị. Tiêu biểu trong sự nghiệp thơ ca của ông, không thể không nhắc đến bài thơ “Thời gian”, qua những vần thơ mang đầy hàm súc, người đọc dường như đã cảm nhận được rõ nét sự dồn nén cô đọng của tư tưởng, cảm xúc:
“Thời gian qua kẽ tay
Làm khô những chiếc lá
Kỷ niệm trong tôi
Rơi
như tiếng sỏi
trong lòng giếng cạn
Riêng những câu thơ
còn xanh
Riêng những bài hát
còn xanh
Và đôi mắt em
như hai giếng nước”
Văn Cao tên đầy đủ là Nguyễn Văn Cao, ông sinh ngày 15 tháng 11 năm 1923 tại tỉnh Hải Phòng. Quê gốc ở xã Liên Minh, huyện Vụ Bản thuộc tỉnh Nam Định. Văn Cao xuất thân từ một gia đình viên chức, có cha là giám đốc của nhà máy nước Hải Phòng. Sau khi lên trung học, ông lần đầu được tiếp xúc với âm nhạc. Năm 1938, gia đình gặp nhiều biến cố, Văn Cao đã bỏ học khi mới 15 tuổi. Ông được biết đến là một nhạc sĩ có sức ảnh hưởng rất lớn trong nền Tân nhạc của Việt Nam. Không chỉ dừng lại ở mảng âm nhạc, Văn Cao còn được nhận xét là hình mẫu thiên tài, bởi tài năng nghệ thuật của ông rất đa dạng và phong phú mang tính tổng hợp cao giữa hội họa- âm nhạc- văn chương. Ông đã để lại cho đời rất nhiều các tác phẩm có giá trị, và được lưu truyền rộng rãi cho thế hệ con cháu sau này.
Bài thơ Thời gian được nhà văn sáng tác vào mùa xuân năm 1987. Lúc này người thi sĩ Văn Cao đã bỏ lại sau lưng với biết bao trải nghiệm vui buồn khác nhau. Dù tác phẩm chỉ vỏn vẹn có 7 câu, 12 dòng và 42 chữ, nhưng sâu bên trong ẩn chứ tính chất triết luận và những thông điệp giàu ý nghĩa nhân sinh cực kì sâu sắc. Qua đó đã gợi cho tâm hồn người đọc biết bao suy ngẫm về cuộc đời, về con người trong cuộc sống này, mặc cho thời gian vẫn không ngừng chảy trôi:
“Thời gian qua kẽ tay”
“Thời gian qua kẽ tay” là một hình ảnh thơ giàu hàm xúc, gợi liên tưởng tới sự tương phản giữa cái vô hình và cái hữu hình, giữa cái vô hạn và cái hữu hạn. Như một điều tất yếu, sự hiện diện của thời gian trên thế giới này là hư ảo, nó rất mong manh và vô cùng ngắn ngủi vô cùng. Có lẽ vì thế mà người thi nhân khi chứng kiến sự chảy trôi của thời gian không khỏi ngậm ngùi xa xót trước sự vô nghĩa của đời người... Cũng như Văn Cao, Nguyễn Gia Thiều đã từng có cảm nhận đầy chua chát qua tác phẩm Cung oán ngâm khúc nổi tiếng:
“Trăm năm nào có gì đâu
Chẳng qua một nấm cỏ khâu xanh rì”
Thời gian là thứ quà tặng kì diệu mà tạo hóa ban cho con người, và chẳng có một ai nắm giữ được thời gian. Thời gian đi qua lấy đi vô số thứ, thanh xuân, tuổi trẻ, những tháng ngày hạnh phúc, những thứ chúng ta trân trọng và thương yêu nhất… và một khi qua đi sẽ không bao giờ trở lại. Đó là một quy luật tất yếu của thời gian, nhưng cũng là sự nghiệt ngã, tàn nhẫn đối với con người
"Làm khô những chiếc lá
Kỷ niệm trong tôi
Rơi
như tiếng sỏi
trong lòng giếng cạn"
Theo thời gian những chiếc lá xanh tươi rồi cũng sẽ úa. Những được mất trong cuộc đời rồi cũng phai nhạt theo năm tháng. Có chăng, cái ở lại trong cuộc đời này chỉ là là những hồi ức nhớ hoài về kỷ niệm ngày xưa ấy. Bài thơ đã giúp bạn đọc nhận thức được cái ý nghĩa nhân sinh tưởng như rất bình thường nhưng không phải ai cũng nhận biết được bởi họ vẫn con đang chìm đắm trong quá nhiều tham vọng, vinh hoa của cuộc sống. Bài thơ mang giá trị nhân văn thật sâu sắc, đồng thời cũng gửi gắm tới bạn đọc thông điệp: khi đã nhận thức được qui luật vận động của dòng chay thời gian, con người chúng ta càng nên biết trân quý sự hiện hữu của bản thân trên thế giới này. Chúng ta phải làm hành động, phải biết tận dụng thời gian một cách triệt để, có ích, để mỗi phút giây hiện hữu trong đời người là những giây phút sống chứ không phải chỉ là tồn tại
“Riêng những câu thơ
còn xanh
Riêng những bài hát
còn xanh
Và đôi mắt em
như hai giếng nước"
Trong dòng chảy của thời gian, mọi sự vật, mọi hiện tượng trên thế giới này đều có thể lụi tàn và tan biến mãi mãi vào hư không. Nhưng tất nhiên có những giá trị sẽ chẳng thể mất mà mãi mãi mà qua hàng nghìn đời nó sẽ vẫn “còn xanh”, đó chính là những giá trị đẹp đẽ được được kết tinh từ những bài hát, vần thơ, và đặc biệt là từ đôi mắt em. Câu kết của tác phẩm đã để lại trong lòng người đọc một dư âm tha thiết nhưng không hề bi lụy:
“Và đôi mắt em
như hai giếng nước”
… Phải chăng, đôi mắt em chính là nơi mà tình yêu đôi ta bắt đầu và hay đó sẽ là nơi mà tình yêu ta mãi mãi lên ngôi…!
Dẫu sao, theo tháng năm, thời gian vẫn sẽ trôi “qua kẽ tay” nhưng tác phẩm Thời gian của cố thi sĩ Văn Cao vẫn “nguyên xanh” như thủa nào trong lòng mỗi bạn đọc. Sự giản dị, mộc mạc, ẩn chứa hàm súc trong từng câu chữ đã cho thấy sự tinh tế, tài hoa của một thi sĩ thật tài năng.
