Đám cưới chuột
Tranh đám cưới chuột dân gian Đông Hồ treo tường truyền thống là dòng tranh dân gian nổi tiếng của làng tranh Đông Hồ. Đám cưới chuột thuộc chủ đề tranh châm biếm hóm hỉnh. Trong bức đám cưới chuột có có tổng cộng 16 con vật. Đó là 12 con chuột, 1 con mèo, 1 con gà, 1 con chim, 1 con ngựa. Đám cưới chuột có 5 loài vật: Mèo, chuột, cá, chim, ngựa. Có 4 chú chuột quay đầu. Đó là chú rể, chú chuột cầm cờ, hai chú chuột khênh kiệu dâu phía sau. Các chú chuột quay đầu thể hiện sự lo lắng, xem ở phía sau có an toàn không. Sở dĩ có điều này bởi vì trong ngày vui là đám cưới, nhưng họ nhà chuột rất lo sợ mèo sẽ đến phá đám. Do đó dù đã cống nạp cho mèo rồi nhưng trong tâm lý của kẻ yếu thế, chuột vẫn rất sợ. Họ nhà chuột cống nạp chim câu và cá cho mèo. Đây là thức ăn mà loài mèo yêu thích nhất. Có 4 chú chuột đi cống nạp cho mèo, toàn là chú chuột có tiếng trong họ nhà chuột. Hàng trên có 4 chú chuột đi cống nạp, hàng dưới có 8 chú chuột trong đám cưới: cô dâu chú rể, 4 chú chuột khênh kiệu, 1 cầm cờ, 1 cầm võng lọng. Có 1 chú chuột không đuôi được coi là chú chuột già nhất, có tiếng tăm nhất trong họ nhà chuột. Chú đứng ở hàng trên và là chú đầu tiên cầm chim câu đi cúng nạp cho Mèo.
Các nghệ nhân đã dùng hình tượng Mèo – Chuột để chỉ ra hiện trạng “Hối Lộ” của quan lại thời bấy giờ. Đó chính là châm biếm, dùng hình tượng tranh để phê phán thói nhận hối lộ. Chuột đại diện cho phái yếu là dân nghèo, tầng lớp dưới. Ông Mèo là kẻ mạnh ngôi trên đầu dân ngang nhiên vểnh râu nhận của cái của dân nghèo cống nạp. Tranh khổ lớn đám cưới chuột dân gian Đông Hồ thể hiện tình trạng tham ô, hối lộ như chú mèo mải nhận chim, nhận cá mà quên mất nhiệm vụ của mình là phải bắt chuột. Bên cạnh đó bức tranh cùng thể hiện cảnh sống của người dân thấp cổ bé họng, muốn được bình yên, sống sót thì phải cống nạp cho bọn tham quan, cường hào ác bá. Tuy nhiên, theo các nhà khoa học, bức tranh còn một màu sắc khác, màu sắc mang tính triết học mà giản dị của sự cộng sinh và chính điều này tạo nên những giá trị tư tưởng mang đậm văn hóa Việt. Ngày nay, vẫn còn những “con mèo” độc ác, tham nhũng vẫn còn tìm cách vơ vét, bóc lột của nhân dân nên bức tranh “Đám cưới chuột” này luôn có ý nghĩa sâu sắc cùng giá trị nhân văn, tính hiện thực và giàu tính chiến đấu. Bức tranh đám cưới chuột sử dụng màu sắc chủ đạo như đỏ, xanh, vàng. Gợi mở ra cho người xem khung cảnh đám cưới rực rỡ, nhộn nhịp. Nhưng lại không hề mất đi sự linh thiêng. Mặt khác với nhân vật mèo, dù chuột có thể là kẻ thù “không đội trời chung” của nó, song mèo vẫn tỏ vẻ hài lòng, tán đồng ngày lễ lớn của đôi vợ chồng trẻ.
Qua tranh, ở phía tích cực bạn có thể nhận thấy một phần bản sắc văn hóa Việt Nam thời xưa. Ứng với các hình ảnh tượng hình, tượng thanh như ô, lọng, khèn, đoàn rước dâu kéo dài… Tranh đám cưới chuột khiến người ta nhớ lại những ngày tháng. Khi đám cưới không còn chỉ là việc riêng của một cá nhân, một gia đình. Mà nó còn là công việc trọng đại của một xóm làng, một xã hội thu nhỏ.
