Huyền Trân công chúa

Huyền Trân công chúa (1287 - 1340 ) là con gái vua Trần Nhân Tông đồng thời cũng là em gái vua Trần Anh Tông, có nhan sắc kiều diễm, thông minh, sắc sảo. Người ta thường ví nàng đẹp tựa một vị tiên nữ giáng trần. Năm 1293, Trần Nhân Tông truyền ngôi cho con rồi lưu về làm Thái Thượng Hoàng. Nhận được lời mời du ngoại đến Chiêm thành, thái thượng hoàng quyết định gả con gái là Huyền Trân công chúa cho vua Xiêm là Chế Mân để giữ mối quan hệ đồng thời đòi hai châu Ô, Lý làm sính lễ. Nhưng công chúa Huyền Trân lấy chồng vừa được một năm thì Chế Mân chết, hoàng hậu theo tục lệ phải lên giàn thiêu chết cùng vua.

Sợ em gái bị tổn thương, Trần Anh Tông sai Trần khắc Chung tới Chiêm Thành cứu Huyền Trân về. Trần Khắc Chung vờ sang viếng tang, tìm cách cứu Huyền Trân. Trần Khắc Chung bày kế thành công, cứu được Huyền Trân đưa xuống thuyền về Đại Việt bằng đường biển. Theo đại Việt sử kí toàn thư ghi lại, Huyền Trân và Trần Khắc Chung lại có một mối tình tuyệt đẹp trong suốt những tháng ngày lênh đênh trên biển. Sau khi về đến Thăng Long, theo di lệnh của Thượng Hoàng Nhân Tông, công chúa đầu gia Phật giáo ở núi Trâu Sơn (nay thuộc Bắc Ninh). Năm 1340 bà mất, nhân dân trong vùng thương tiếc, họ tôn bà làm Thần Mẫu và lập đền thờ cạnh chùa Nộn Sơn