Phân tích ý nghĩa nhan đề "Hạnh phúc của một tang gia" bài 9

“Hạnh phúc của một tang gia”- Cái nhan đề chứa đựng nhiều hàm ý sâu xa. Một tang gia nhưng lại hạnh phúc, đúng là một lẽ ngược đời. Ấy vậy mà, cái lẽ ngược đời ấy lại đang tồn tại, đằng sau cái chết của ông cụ cố hơn 80 tuổi kia lại là hạnh phúc cho những đứa con đứa cháu. Ngòi bút trào phúng của Vũ Trọng Phụng đã làm bật lên cái lố lăng của xã hội lúc bấy giờ ngay ở cái nhan đề đoạn trích.

Vũ Trọng Phụng được người ta nhớ đến với cái tên: “Ông vua phóng sự của đất Bắc Kỳ”, ông viết văn, viết báo và có nhiều tác phẩm được người đọc biết đến. Đoạn trích “Hạnh phúc của một tang gia” trong tiểu thuyết “Số đỏ” được biết đến nhiều nhất, đó là câu chuyện về một bộ phận người Việt Nam cũ đua đòi Âu hoá và chạy theo tiền tài, vật chất, danh vọng, coi khinh giá trị con người và những vẻ truyền thống vốn có. Để châm biếm bộ mặt của gia đình có tang kia, tác giả đã đi vào từng nhân vật để người ta thấy được họ đang buồn đau thương xót hay họ đang mượn cái đám tang đó để thực hiện mục đích của mình. Có lẽ, cái chết của người cha, người ông, người để lại tài sản cho họ lại là cái vui sướng, cái mà họ luôn mong chờ. Họ mừng vì được khoe mẽ những cái họ cho là thời thượng, là làn gió mới nay mới có cơ hội cho thiên hạ trầm trồ, họ cũng mừng vì cái khối tài sản ông cụ cố tổ để lại sẽ đi vào thời kỳ hiện thực hoá chứ không phải chỉ trên giấy tờ nữa.

Đầu tiên là cụ cố Hồng- con trai của cụ cố tổ, cụ thầm vui mừng vì sắp được nhân cơ hội này để tỏ ra mình già yếu khi lo cái chết cho cha mình. Bên cạnh đó, ông Văn Minh và ông TYPN thì háo hức vì sắp được quảng cáo những bộ trang phục đám tang cách tân, đổi mới. Họ biến cái đám tang thành hội chợ để buôn qua bán lại. Rồi bà Văn Minh cũng đang mong chờ đến dịp để chưng diện bộ đồ xô gai tân thời, cái mũ mấn trắng, viền đen. Cô Tuyết thì bộc lộ vẻ lẳng lơ tột độ, đến đám tang trong bộ trang phục ngây thơ “Cái áo mỏng trong cooc sê hở cả nách và nửa vú” , nét buồn lãng mạn thừa thãi vì nhớ người tình cũng được cô đem vào trong đám tang, một sự lố lăng quá thể. Cậu Tú Tân thì vui sướng vì có cơ hội khoe cái máy ảnh lâu chưa có dịp dùng, hình ảnh cậu dẫm lên hết các nấm mồ để chụp ảnh quả thật là nực cười. Ông cháu rể- Phán mọc sừng thì đi khoe khoang khắp chốn việc mình bị cắm sừng, ông mừng vì sau vụ này lại có thêm tiền. Đúng là một sự lố lăng không đến cười ra nước mắt.

Cái hạnh phúc ấy không phải chỉ có với gia đình tang gia mà những kẻ bên ngoài cũng nhờ dịp này để khoe mẽ, để đổi đời. Điển hình là Xuân tóc đỏ, một kẻ vô học sống bằng việc nhặt bóng chuyền ở sân quần vợt và quảng cáo thuốc phiện, nhờ cơ may đến mà cứ nghiễm nhiên trở thành đốc- tờ Xuân- một sinh viên trường thuốc. Rồi lại là người góp công rất lớn trong việc dẫn ông cụ cố tổ đến với cái chết. Lẽ ra cái kẻ gián tiếp gây ra cái chết của cụ cố tổ phải bị lên án, nhưng không con cháu của cụ lại biết ơn hắn và ra sức đền ơn hắn. Đúng là sự phụ ơn phụ nghĩa của những kẻ vô học thức, cái chết của người để lại tài sản cho họ lại là niềm vui sướng hạnh phúc. Hai từ tang gia và hạnh phúc vốn dĩ đối chọi nhau chan chát, thế nhưng ở tác phẩm này nó lại đi liền với nhau, một sự trái khoáy đến lố bịch.

Không khí chuẩn bị buổi tang lễ lại vo cùng phấn khởi, vui mừng, ai ai cũng mong nó diễn ra để người này người kia phô ra sự mới mẻ, đặc sắc, hay cả sự già yếu, sự giàu sang, ngây thơ của mình. Bên cạnh đó, đến dự đám tang là những ông cổ đeo đầy những huân chương nọ kia, những nam thanh nữ tú “chim cò” nhau. Một đám tang nhưng lại là nơi để tán tỉnh, để hẹn hò, để lăng xê nhau, để khoe mẽ với thiên hạ. Một đám tang được tổ chức theo kiểu “trưởng giả học làm sang”, Tây ta lẫn lộn. Có kiệu bát cống, kèn ta kèn Tây lẫn lộn, có cả lợn quay che lọng, có khác nào một đám rước.

Sự đau thương khi có người mất đã biến thành nơi để họ tình tứ, họ phô của. Nhà có đám mà lại hạnh phúc, đúng thật là một sự mỉa mai cho cái lố bịch của lớp người đua đòi Âu hoá. Cái đám tang phải khiến cho người trong quan tài cũng phải bật cười nếu không gật gù cái đầu.

Bằng ngòi bút châm biếm đả kích vào lối sống lố lăng của một bộ phận người trong xã hội cũ, tiếng cười mỉa mai cho bộ mặt thật của những người đi đưa ma dùng vẻ mặt buồn rầu của nhà có đám tang để mà tán tỉnh, bình phẩm nhau. Ngay nhan đề tác giả đặt đã bộc lộ được tiếng cười mỉa mai dành cho sự lố lăng của một bộ phận người vô học, thích đua đòi theo lối Âu hoá.

Như vậy, qua đoạn trích "Hạnh phúc của một tang gia" cho người đọc thấy hiện thực xã hội lúc đương thời, sự đáng cười nhưng cũng chính là sự đáng thương của một bộ phận con người trong xã hội lúc bấy giờ. Những tiếng cười ra nước mắt vì đạo đức con người bị suy thoái, sự Âu hóa tây ta lẫn lộn làm nên sự lố bịch. Từ đó, đáng lên án, phê phán gay gắt bộ phận này trong xã hội. Đồng thời, cũng qua đây cho ta thấy được sự tinh tế, đặc sắc trong việc lột tả hiện thực xã hội của Vũ Trọng Phụng bằng ngòi bút trào phúng sắc sảo, mỉa mai châm biếm bộc lộ ran gay từ nhan đề.