"Ao sâu tốt cá"

Ý nghĩa: Câu tục ngữ nói về quy luật của thiên nhiên là ở những cái ao sâu thường có cá lớn. Trong một môi trường, hoàn cảnh thuận lợi cho sự phát triển sẽ tạo ra những con người có nhân cách đạo đức, có ý chí và khao khát lớn. Những con người ấy sẽ gặt hái được thành công trong cuộc sống của mình.

"Ăn có mời, làm có khiến"

Ý nghĩa:

Ăn có mời là một nét đẹp trong văn hóa ăn uống. Biết kính trên, nhường dưới, biết mời mọi người trước khi ăn cũng thể hiện sự lịch sự thiết yếu nhất mà trong văn hóa ứng xử mọi người nên có. “Làm có khiến” là ẩn dụ thể hiện cách cư xử đúng mực về vai trò và bổn phận trách nhiệm của mỗi người cần có, không nên tranh giành làm những việc không phải của mình, vì khi nhận những công việc không phù hợp, khó để đảm đương sẽ rất dễ gây ra những hệ lụy không đáng có.

Câu tục ngữ tựu chung là muốn nói về vấn đề cách cư xử chuẩn mực, mực thước mà mỗi người cần trang bị cho cuộc sống của bản thân mình.

"Ăn có nơi, làm có buổi"

Ý nghĩa: Câu tục ngữ nhắc nhở con người ăn uống phải đàng hoàng, hẳn hoi, có nơi có chốn, không ăn đầu đường xó chợ, làm việc cũng làm có buổi, có giờ đàng hoàng, làm có kế hoạch, không nên giờ nào cũng làm, tránh mệt người, không hoàn thành được công việc khác.

"Ăn không thì hóc, chẳng xay thóc phải ẵm em"

Ý nghĩa: Có ăn thì phải có làm, ăn mà không làm giống như mắc xương trong cổ họng. Ăn rồi thì không làm việc nặng nhọc như xay thóc, giã gạo thì cũng phải bế em.

"Ba tháng trồng cây chẳng bằng một ngày trông quả"

Ý nghĩa: Câu tục ngữ có ý nghĩa nhấn mạnh giá trị của thành quả sau quá trình lao động và chờ đợi. Cụ thể, câu này muốn nói rằng việc thu hoạch thành quả, hưởng lợi từ công sức lao động sau một thời gian dài sẽ có giá trị lớn hơn rất nhiều so với công sức bỏ ra trong suốt quá trình làm việc.

Câu tục ngữ cũng phản ánh sự quan trọng của việc nhìn thấy kết quả cuối cùng sau một thời gian dài vun trồng, giống như việc cây trồng cần thời gian để lớn lên và ra quả, thì công sức của con người cũng cần thời gian để tạo ra kết quả.

"Bắt lợn tóm giò, bắt bò tóm mũi"

Ý nghĩa: Câu tục ngữ "Bắt lợn tóm giò, bắt bò tóm mũi" có ý nghĩa nhấn mạnh đến việc phải làm đúng cách, đúng đối tượng, tùy vào đặc điểm của từng sự việc. Cụ thể:

• "Bắt lợn tóm giò": Khi bắt lợn, người ta phải tóm lấy giò (chân của lợn) vì đó là nơi dễ nắm giữ, giúp kiểm soát con vật hiệu quả.
• "Bắt bò tóm mũi": Khi bắt bò, người ta cần tóm lấy mũi của bò, vì bò dễ bị điều khiển nếu nắm mũi, giúp kiểm soát chúng dễ dàng.

Ý nghĩa của câu này là mỗi công việc hay tình huống cần có cách làm phù hợp, dựa vào đặc điểm của từng đối tượng để đạt hiệu quả cao nhất. Nó nhấn mạnh sự linh hoạt, khéo léo trong việc xử lý các tình huống khác nhau.

"Bụng đói đầu gối phải bò"

Ý nghĩa: Câu tục ngữ "Bụng đói đầu gối phải bò" có ý nghĩa là khi đói khát, thiếu thốn, con người phải chấp nhận làm bất cứ điều gì, dù khó khăn, để có được cái ăn.

Câu này phản ánh thực tế rằng khi trong tình trạng khó khăn, nhất là đói khát, con người sẽ phải hy sinh, chịu khó làm mọi việc để có thể đáp ứng nhu cầu cơ bản của mình, dù đó là công việc vất vả, khó khăn.

Nó cũng mang thông điệp rằng hoàn cảnh khó khăn có thể khiến con người phải làm những điều không mong muốn hoặc không dễ dàng, nhưng đó là sự cần thiết để sinh tồn.

"Bụng đói thì tai điếc"

Ý nghĩa: Câu tục ngữ "Bụng đói thì tai điếc" có ý nghĩa là khi cơ thể bị đói, người ta sẽ không còn tâm trí để chú ý đến những điều xung quanh. Khi bụng đói, mọi sự chú ý của con người thường chỉ tập trung vào việc tìm kiếm thức ăn, bỏ qua những điều khác, kể cả những âm thanh hoặc lời nói xung quanh.

Câu tục ngữ này nhấn mạnh mối quan hệ giữa nhu cầu sinh lý cơ bản và khả năng tập trung, cho thấy khi một nhu cầu thiết yếu chưa được đáp ứng, con người sẽ khó có thể chú ý đến những điều khác, dù là quan trọng hay không.

"Cấy thưa thừa thóc, cấy dày cóc được ăn"

Ý nghĩa: Câu tục ngữ "Cấy thưa thừa thóc, cấy dày cóc được ăn" có ý nghĩa rằng công việc cần phải làm đúng cách, có sự cân đối, nếu làm quá mức hoặc thiếu thốn đều không đạt được kết quả tốt.

• "Cấy thưa thừa thóc": Cấy lúa thưa, tức là gieo hạt lúa ít, sẽ dẫn đến việc thu hoạch được ít thóc.
• "Cấy dày cóc được ăn": Cấy lúa dày, tức là gieo hạt quá nhiều, cây lúa không đủ không gian phát triển, dẫn đến việc không thể thu hoạch được nhiều, hoặc lúa không phát triển tốt.

Ý nghĩa của câu này là mọi công việc đều cần sự cân nhắc, không làm quá ít cũng không làm quá nhiều. Để đạt được hiệu quả tốt nhất, cần phải có sự điều chỉnh hợp lý.

"Cha đánh chẳng lo bằng ăn no giã gạo"

Ý nghĩa: Câu tục ngữ có ý nghĩa là nỗi lo về cái ăn, cái sống luôn quan trọng và đè nặng hơn cả sự giáo dục hay sự quở trách của cha mẹ.

Câu này phản ánh thực tế rằng khi con cái đói khát, thiếu thốn, những lời dạy bảo hay sự đánh mắng của cha mẹ sẽ không có tác dụng bằng việc họ có đủ cơm ăn, no đủ. Việc có cơm ăn, có cái no mới là điều quan trọng nhất đối với cuộc sống, khi đó mới có thể tập trung vào những vấn đề khác như học hành, đạo đức hay sự phát triển bản thân.

Tục ngữ này nhấn mạnh vai trò của nhu cầu cơ bản trong cuộc sống và cho thấy rằng khi không được đáp ứng những nhu cầu thiết yếu, con người khó có thể tập trung vào những điều khác.

"Chắc rễ bền cây"

Ý nghĩa: Câu tục ngữ "Chắc rễ bền cây" có ý nghĩa là nền tảng vững chắc sẽ giúp sự vật, sự việc phát triển bền vững.

Câu này thể hiện mối quan hệ giữa rễ cây và sự phát triển của cây, ví dụ như cây muốn phát triển mạnh mẽ, tươi tốt thì phải có rễ chắc, vững vàng. Tương tự như vậy, trong cuộc sống, nếu có nền tảng vững chắc, dù là về học vấn, gia đình, hay công việc, thì sẽ giúp con người phát triển lâu dài, bền vững.

Tục ngữ này nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc xây dựng một nền tảng vững vàng để đạt được sự thành công và ổn định trong cuộc sống.

"Chăn lợn ba năm không bằng chăn tằm một lứa"

Ý nghĩa: Câu tục ngữ có ý nghĩa rằng một công việc, một cách làm lâu dài nhưng không hiệu quả sẽ không bằng một công việc dù ngắn hạn nhưng lại có kết quả rõ rệt và thành công.

• "Chăn lợn ba năm": Chăn lợn là một công việc kéo dài, cần chăm sóc trong một thời gian dài để thu hoạch (như chăn lợn sẽ phải nuôi trong một khoảng thời gian dài mới có kết quả).
• "Chăn tằm một lứa": Chăn tằm là công việc ngắn hạn hơn nhưng lại cho kết quả rõ ràng và nhanh chóng (tằm chỉ mất một thời gian ngắn để có thể thu hoạch kén).

Ý nghĩa của câu này là nếu làm một công việc tốn thời gian mà không đem lại kết quả lớn, thì sẽ không bằng làm một công việc ngắn hạn nhưng có hiệu quả rõ rệt ngay từ đầu. Câu tục ngữ khuyên người ta nên biết cách chọn công việc, phương pháp sao cho hiệu quả và đúng lúc, không nên mất quá nhiều thời gian vào những việc không có kết quả đáng kể.

"Chiêm cứng ré mềm"

Ý nghĩa: Câu tục ngữ "Chiêm cứng ré mềm" có ý nghĩa là thời tiết, khí hậu thay đổi theo mùa và theo từng giai đoạn, đặc biệt là trong mùa màng. Câu này thường được dùng để chỉ sự thay đổi của thời tiết trong mùa chiêm (mùa lúa chiêm) – mùa vụ sau mùa đông.

• "Chiêm cứng": Lúa chiêm (lúa mùa vụ sau mùa đông) thường sẽ có sự phát triển mạnh mẽ, bền vững trong điều kiện thời tiết ổn định, ít mưa và khô ráo.
• "Ré mềm": Thời tiết rét đậm, lạnh sẽ làm cây lúa mềm yếu, dễ bị ảnh hưởng, không phát triển tốt.

Ý nghĩa của câu tục ngữ này là mọi sự việc, công việc, hay sự phát triển đều có lúc thuận lợi, lúc khó khăn, và cần phải linh hoạt đối phó với những thay đổi đó. Mùa vụ sẽ không luôn suôn sẻ, có thể có lúc gặp khó khăn, nhưng cũng sẽ có lúc thuận lợi để thu hoạch thành công. Câu tục ngữ này cũng khuyên người ta cần kiên nhẫn, biết ứng phó với các biến động và thời điểm khác nhau.

"Chó khôn tứ túc huyền đề, tai thì hơi cúp, đuôi thì cong cong"

Ý nghĩa: Câu tục ngữ là kinh nghiệm chọn chó khôn của dân gian. “Túc” ở đây nghĩa là ngón chân, chân của loài vật, ”Tứ túc huyền đề” còn gọi là “Tứ quý cẩu” ý là một con chó có 4 móng, dư ra một móng nhỏ mọc ở sau khuỷu của 2 chi trước hay 2 chi sau thì được xem “tứ quý “. Con chó sở hữu tướng này được tương truyền mang may mắn và thịnh vượng cho gia chủ.

"Con trâu là đầu cơ nghiệp"

Ý nghĩa: Trâu là một loài vật quen thuộc quan trọng nhất đối với người nông dân xưa. Còn “đầu” ở đây có nghĩa là đi đầu, là điều quan trọng cần phải có. “Cơ nghiệp” được hiểu là sự nghiệp, là quá trình tạo dựng tài sản cho cuộc sống. Câu tục ngữ “Con trâu là đầu cơ nghiệp” có nghĩa là con trâu là là loài động vật rất quan trọng và cần thiết trong sự nghiệp, cuộc sống của người dân ngày xưa.

1. Của đời ông, ăn không cũng hết
2. Của như non, ăn mòn cũng hết
3. Đàn ông học sẩy học sàng, đến khi vợ đẻ thì làm mà ăn
4. Đất không ải thì rải thêm phân
5. Đất thiếu trồng dừa, đất thừa trồng cau
6. Đầu năm trồng chuối, cuối năm trồng cam
7. Đậu ra hoa, thì ta vun gốc
8. Đói ăn vụng, túng làm liều
9. Đói thì ăn ráy ăn khoai, đừng thấy lúa giỗ tháng Hai mà mừng
10. Đom đóm bay ra, trồng cà tra đỗ
11. Đông chí trồng bí trồng bầu
12. Được mùa cau, đau mùa lúa
13. Được mùa quéo, héo mùa chiêm
14. Được người mua, thua người bán
15. Ếch tháng Ba, gà tháng Bảy
16. Gà đen chân trắng, mẹ mắng cũng mua
17. Gà trắng chân chì, mua chi giống ấy
18. Già mạ tốt lúa
19. Giàu nuôi lợn đực, khó nuôi lợn cái
20. Khoai đất lạ, mạ đất quen
21. Không nước không phân chuyên cần vô ích
22. Không tại mạ, tại lạ tay bừa
23. Làm ruộng thì ra, làm nhà thì tốn
24. Làm thầy nuôi vợ, làm thợ nuôi miệng
25. Lang đuôi thì bán, lang trán thì cày
26. Một nong tằm là năm nong kén, một nong kén là chín nén tơ
27. Nắng sớm thì đi trồng cà, mưa sớm ở nhà phơi thóc
28. Nhịn đói nằm co hơn ăn no vác nặng
29. Nước cả, cá to
30. Tay làm hàm nhai, tay quai miệng trễ
31. Thóc lúa về nhà, lợn gà ra chợ
32. Trăm hay không bằng tay quen
33. Trồng cây đừng chạm lá, nuôi cá đừng chạm vảy
34. Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống
35. Làm ruộng ăn cơm nằm, chăn tằm ăn cơm đứng
36. Nhất thì, nhì thục
37. Chuồng gà hướng Đông, cái lông chẳng còn
38. Tấc đất tấc vàng.
39. Trồng tre đất sỏi, trồng tỏi đất bồi.
40. Ăn kĩ no lâu, cày sâu tốt lúa.
41. Làm ruộng không trâu, làm giàu không thóc.
42. Tốt giống, tốt má, tốt mạ, tốt lúa.
43. Được mùa chê cơm hẩm,
44. Mất mùa lẫm cơm thiu.
45. Đất màu trồng đậu trồng ngô
46. Đất lầy cấy lúa, đất khô làm vườn.
47. Chuồn chuồn bay thấp thì mưa
48. Bay cao thì nắng bay vừa thì râm.
49. Đầu năm gió to, cuối năm gió bấc.
50. Thứ nhất cày nỏ, thứ nhì bỏ phân
51. Một hòn đất nỏ bằng một giỏ phân
52. Giàu nuôi lợn nái, lụn bại nuôi bồ câu