Bài soạn "Ba cống hiến vĩ đại của Các Mác" số 5

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Tác giả

Phri-đrích Ăng-ghen: (1820-1895) là nhà triết học người Đức bạn thân thiết với Các Mác. Đồng thời, ông cũng là nhà hoạt động cách mạng nổi tiếng của phong cách thế hệ mới và cộng đồng quốc tế.
Di sản lí luận của ông là một phần quan trọng trong lý thuyết chủ nghĩa Mác.

2. Tác phẩm

Các Mác (1818-1883): là nhà triết học và lý thuyết vĩ đại vĩ đại của Đức, tài năng thiên văn của nhân sự cấp cao và nhân viên lao động trên toàn thế giới. Học thuyết về chủ nghĩa cộng sản khoa học của Mác mở đường cho nhân loại bước vào kỉ nguyên xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa.
Văn bản "Ba cống hiến vĩ đại của Các Mác" là bài điếu văn của Ăng-ghen đọc trước mộ Mác. Trong bài điếu văn này Ăng-ghen đã đánh gía cao những cống hiến to lớn của Mác, tác giả cũng biểu lộ tình cảm tiếc thương của những người cộng sản trước những tổn thất to lớn không gì bù đắp được này. Tên bài do người biên soạn đặt.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu 1: Trang 95 sgk ngữ văn 11 tập 2

Bài điếu văn này có thể chia làm mấy phần? Nêu nội dung của từng phần.

Bài làm:
Bài điếu văn có thể chia làm 3 phần:
Phần 1 (Từ đầu đến bậc vĩ nhân ấy gây ra): Phần này thông báo sự qua đời của Các Mác, một sự tổn thất lớn của nhân loại.
Phần 2 (Từ "Giống như Đác-uyn...người đó không làm gì thêm nữa"): Phần này đánh giá những cống hiến vĩ đại của Mác.
Phần 3 (Từ đó là lí do...hết): Bày tỏ sự tiếc thương vô hạn do sự ra đi của Các Mác và khẳng định sự bất tử của Các Mác trong người dân thế giới.

Câu 2: Trang 95 sgk ngữ văn 11 tập 2
Nêu những đóng góp to lớn của Mác khiến ông trở thành "nhà tư tưởng vĩ đại nhất trong số những nhà tư tưởng hiện đại".
Bài làm:
Các Mác trở thành "nhà tư tưởng vĩ đại nhất trong số những nhà tư tưởng hiện đại" bởi vì ông có những đóng góp lớn sau:
Các Mác là người tìm ra quy luật phát triển của lịch sử loài người qua các thời kì lịch sử, tức là con người trước hết cần phải có cái ăn cái uống, quần áo và chỗ ở, rồi sau đó mới có thê làm chính trị, khoa học, nghệ thuật,... Bản chất của quy luật đó là cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng của xã hội.
Các Mác đã tìm ra quy luật vận động riêng của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa hiện nay và của xã hội tư sản do phương thức đó đẻ ra. Đó là phát hiện về giá trị thặng dư.
Các Mác đã đem đến cho giai cấp công nhân ý thức về địa vị và yêu cầu của mình, ý thức về điều kiện để tự giải phóng. Từ những lí luận và thực tiễn ông biến nó thành hành động cách mạng.
Với những đóng góp to lớn đó ông đã trở thành nhà khoa học, nhà lãnh tụ thiên tài của giai cấp công nhân và nhân dân lao động trên toàn thế giới. Một con người dù đã ra đi nhưng vẫn sống mãi trong lòng nhân dân thế giới.

Câu 3: Trang 95 sgk ngữ văn 11 tập 2
Để làm nổi bật tầm vóc vĩ đại của Mác, Ăng-ghen đã sử dụng biện pháp so sánh tầng bậc (còn gọi là biện pháp tăng tiến). Biện pháp ấy đã được thể hiện như thế nào trong bài điếu văn?
Bài làm:
Để làm nổi bật tầm vóc vĩ đại của Các Mác, Ăng-ghen đã sử dụng biện pháp so sánh tầng bậc (còn gọi là biện pháp tăng tiến)
Trong đoạn văn thứ 3 trong bài, Ăng-ghen đã sử dụng so sánh tương đồng giữa Đác-uyn và Các Mác:
Đác-uyn đã tìm ra quy luật phát triển của thế giới hữu cơ.
Các Mác tìm ra quy luật phát triển lịch sử loài người.
Tiếp theo Ăng-ghen sử dụng biện pháp tăng tiến:
Nhưng không chỉ có thế thôi (Các Mác còn phát hiện ra giá trị thặng dư...).
Nhưng đấy hoàn toàn không phải là điều chủ yếu ở Các Mác (trước hết Các Mác là một nhà cách mạng...)
Việc lấy Các Mác được so sánh với các đỉnh cao cùng thời (các vĩ nhân,những phát minh nổi tiếng) không những thế, Các Mác còn vượt qua những đỉnh cao ấy. Cách lập luận đó đã làm nổi bật tầm vóc vĩ đại của Các Mác và sự kính trọng, tiếc thương của Ăng-ghen và nhân loại trước sự ra đi của một con người vĩ đại.

Câu 4: Trang 95 sgk ngữ văn 11 tập 2
Phân tích thái độ và tình cảm của Ăng-ghen đối với Mác qua cách lập luận so sánh trong bài điếu văn.
Bài làm:
Qua bài điếu văn ta có thể cảm nhận được sự tiếc thương vô hạn của Ăng-ghen giành cho người bạn của mình. Nỗi đau khi mất đi một người bạn còn hàm chứa trong đó sự kính trọng, lòng biết ơn và đề cao công ơn to lớn của Các Mác.
Những tình cảm mà Ăng-ghen giành cho Mác là những tình cảm từ đáy lòng, những tình cảm chân quý mà hai người bạn tri kỉ, hai người đồng chí giành cho nhau

Câu 5: Trang 95 sgk ngữ văn 11 tập 2
Anh (chị) hiểu như thế nào về ý kiến: "...Ông có thể có nhiều kẻ đối địch, nhưng chưa chắc đã có một kẻ thù riêng nào cả"?
Bài làm:
Có thể hiểu ý kiến: "...Ông có thể có nhiều kẻ đối địch, nhưng chưa chắc đã có một kẻ thù riêng nào cả" như sau: Ông là người lãnh đạo cho phong trào công nhân và nhân dân lao động trên thế giới, cùng họ giành quyền lợi và những yêu cầu cơ bản của giai cấp mình. Bởi vậy, đối kháng với quyền lợi của giai cấp tư sản. Việc ông có nhiều người không cùng quan điểm và đấu tranh lẫn nhau là không thể tránh khỏi.
Tuy nhiên với những công lao to lớn của mình và đặc biệt là trí tuệ của một con người tài ba như ông, mọi người đều phải kính nể dù cho có đối lập trong hệ tư tưởng hay đấu tranh lẫn nhau thì cũng đều ngưỡng mộ Mác. Bởi vậy tuy nhiều kẻ đối địch tuy nhiên ông chưa chắc đã có một người ghét bỏ.
Hơn nữa vì ông đấu tranh cho toàn thể giai cấp nhân dân trên thế giới, cho nên có kẻ thù cũng là kẻ thù chung của toàn thể giai cấp công nhân và nhân dân lao động trên thế giới.

Bài tập 2: trang 95 sgk Ngữ Văn 11 tập hai
Lập dàn ý của bài điếu văn dựa vào bài Ba cống hiến vĩ đại của Các Mác của Ăng-ghen.
Bài làm:
Dàn ý của bài điếu văn:
Mở đầu: Kính thưa Ban tang lễ...
Thân bài:
Giới thiệu cuộc đời, sự nghiệp của người đã mất
Những đóng góp của người đã mất
Nêu cảm xúc đau đớn, tiếc thương của những người còn sống với người đã mất
Kết bài: Phút mặc niệm

Phần tham khảo mở rộng

Câu 1: Giá trị nội dung và nghệ thuật trong " Ba cống hiến vĩ đại của Các Mác "
Bài làm:
1. Giá trị nội dung
Với tư tưởng và những đóng góp to lớn ấy Mác xứng đáng trở thành một nhà tư tưởng vĩ đại trong những nhà tư tưởng vĩ đại. Tên tuổi và sự nghiệp của ông đời đời sống mãi. Đồng thời qua bài điếu văn này thì chúng ta còn cảm nhận được một tình cảm thương xót của Ăng ghen nói riêng và hàng triệu nhân dân nói chung với sự ra đi của nhà tư tưởng lỗi lạc ấy.
2. Giá trị nghệ thuật
Là bài văn nghị luận với lập luận chặt chẽ, lí lẽ giàu sức thuyết phục
Nghệ thuật so sánh kết hợp kết cấu tầng bậc (tăng tiến) được sử dụng vô cùng thành công khiến bài văn càng thêm sức thuyết phục