Bài soạn "Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra" số 1
I. Đôi nét về tác giả Trần Nhân Tông
- Ông là một ông vua yêu nước, anh hùng, nổi tiếng khoan hòa, nhân ái, đã cùng vua cha lãnh đạo hai cuộc kháng chiến chống giặc Mông – Nguyên thắng lợi vẻ vang
- Ông theo đạo Phật. Năm 1299, ông về tu ở chùa Yên tử (thuộc tỉnh Quảng Ninh ngày nay) và trở thành vị tổ thứ nhất của dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử
- Trần Nhân Tông là một nhà văn hóa, một nhà thơ tiêu biểu của thời Trần
II. Đôi nét về tác phẩm Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra
1. Hoàn cảnh ra đời
Bài thơ được sáng tác trong dịp Trần Nhân Tông được về thăm quê cũ ở Thiên Trường (thuộc tỉnh Nam Định ngày nay)
2. Bố cục (2 phần)
- Phần 1 (hai câu đầu): Cảnh thôn xóm vùng Thiên Trường trong buổi chiều tà
- Phần 2 (hai câu còn lại): Cảnh sắc đồng quê dân dã, mờ ảo trong buổi chiều tà
3. Giá trị nội dung
Cảnh tượng buổi chiều ở phủ Thiên Trường là cảnh tượng vùng quê trầm lặng mà không đìu hiu. Ở đây vẫn ánh lên sự sống của con người trong sự hòa hợp với cảnh vật thiên nhiên một cách nên thơ. Qua đó giúp chúng ta thấy rằng, tác giả tuy có địa vị tối cao nhưng tâm hồn vẫn gắn bó máu thịt với quê hương dân dã
4. Giá trị nghệ thuật
- Kết hợp điệp ngữ và tiểu đối sáng tạo
- Nhịp thơ êm ái hài hòa
- Sử dụng ngôn ngữ miêu tả đậm chất hội họa
- Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt
III. Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (trang 76 sgk ngữ văn 7 tập 1)
Về thể thơ, bài Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra giống với bài Nam quốc sơn hà
Đặc điểm: Cùng thuộc thể thất ngôn tứ tuyệt ( 4 câu, mỗi câu 7 chữ)
- Hiệp vần: Câu thứ nhất, câu thứ hai và câu thứ tư hiệp vần chân với nhau ( yên- biên- điền)
Câu 2 (trang 76 sgk ngữ văn 7 tập 1)
- Cụm từ “nửa như có nửa như không ( bán vô bán hữu) có nghĩa: phong cảnh mờ ảo, vừa như có lại vừa như không có, vừa thực, lại vừa không có thực
- Quang cảnh được gợi lên: làng quê yên bình đang mờ trong sương khói, cảnh vừa có nét thực vừa có nét ảo
→ Bức tranh thiên nhiên độc đáo, mơ hồ như tranh họa đồ
Câu 3 (trang 76 sgk ngữ văn 7 tập 1)
Trong bài thơ, cảnh vật được miêu tả vào lúc hoàng hôn, nắng tắt
- Cảnh vật của làng quê hiện lên trong buổi chiều tà mờ ảo, hư thực
+ Những cánh cò trắng đáp xuống ruộng
+ Thôn xóm mờ trong khói chiều
- Lắng kĩ có thể nghe thấy tiếng sáo
→ Khung cảnh làng quê thanh bình, nên thơ
Câu 4 (trang 76 sgk ngữ văn 7 tập 1)
Cảnh tượng nhìn thấy từ Thiên Trường vào thời gian buổi chiều thật nên thơ:
- Thôn xóm chìm dưới màn khói chiều
- Trẻ mục đồng đã khuất sau những thôn trước, thôn sau
- Những cánh cò trắng chao liệng xuống dưới những cánh đồng
→ Tác giả như chìm đắm vào cảnh vật, non sông mình, tác giả mở rộng tấm lòng đón nhận vẻ đẹp bình dị, yên bình của cuộc sống
Câu 5 (trang 76 sgk ngữ văn 7 tập 1)
Tác giả là vị vua trị bận trăm sự nhưng lại có tâm hồn người thi sĩ.
- Thi sĩ yêu mến cảnh đẹp bình dị của quê hương
- Chứng tỏ nhà vua gần dân chúng, yêu mến sự hòa bình, thanh bình
- Nhà vua gần dân chúng, yêu mến cảnh thanh bình, yêu hòa bình
- Giữa người có quyền lực cao với dân chúng không hề có khoảng cách, sự xa lạ, trái lại gần gũi, gắn bó.
→ Chính sự gần gũi, quan tâm tới đời sống của dân chúng đã tạo nên sự ủng hộ của dân chúng trên mọi phương diện
Luyện tập
Buổi chiều tà buông xuống, những sợi nắng vàng tắt hẳn nhường chỗ cho màn khói mờ ảo của hoàng hôn phủ xuống cảnh vật của làng quê thanh bình. Những đàn cò trắng nổi bật chao liệng trên không rồi đáp xuống cánh đồng lúa mang lại vẻ đẹp bình dị cho làng quê. Trên con đường làng, hình ảnh những đàn trâu lững thững trở về, trên lưng là những chú bé mục đồng đang say sưa thổi sáo. Bức tranh tự nhiên của làng quê đẹp yên bình dưới góc nhìn của vị vua nhân hậu, quan tâm yêu thương con dân của mình.
