Bài soạn "Các thành phần chính của câu" số 5
I. Phân biệt thành phần chính phụ của câu
Câu 1: Nhắc lại tên các thành phân câu em đã được học ở bậc Tiểu học.
Trả lời:
Các thành phần của câu
– Thành phần chính: chủ ngữ, vị ngữ
– Thành phần phụ: trạng ngữ, bổ ngữ, định ngữ
Câu 2: Tìm các thành phần câu nói trên trong câu sau:
Chẳng bao lâu tôi trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng.
(Tô Hoài)
Trả lời:
Phân tích các thành phần trong câu
– Trạng ngữ: chẳng bao lâu
– Chủ ngữ: tôi
– Vị ngữ: trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng
Câu 3: Thử lần lượt bỏ từng thành phần câu nói trên rồi rút ra nhận xét:
– Những thành phần nào bắt buộc phải có mặt trong câu để câu có cấu tạo hoàn chỉnh và diễn đạt được một ý trọn vẹn.
– Những thành phần nào không bắt buộc phải có mặt trong câu?
Trả lời:
Thành phần chủ ngữ, vị ngữ là các thành phần chính
– Thành phần còn lại là các thành phần phụ không bắt buộc phải có
II. Vị ngữ
Câu 1: Nêu đặc điểm của vị ngữ:
– Vị ngữ có thể kết hợp với những từ nào về phía trước?
– Vị ngữ trả lời cho những câu hỏi như thế nào?
Trả lời:
Đặc điểm của vị ngữ
– Có thể kết hợp với từ đã (phó từ chỉ quan hệ thời gian)
– Trả lời cho câu hỏi:
+ Làm gì?
+ Làm sao?
+ Là gì?
+ Như thế nào?
Câu 2: Phân tích cấu tạo của vị ngữ trong các câu dẫn dưới đây.
Trả lời:
Phân tích cấu tạo của vị ngữ
Ra đứng của hang như mọi khi xem hoàng hôn xuống
→ vị ngữ là cụm động từ
Nằm sát bên bờ sông, ồn ào , đông vui, tấp nập
→vị ngữ là cụm động từ
Là người bạn thân của nông dân Việt Nam
→ vị ngữ là cụm danh từ
Giúp người trăm nghìn công việc khác nhau
→vị ngữ là cụm động từ
III. Chủ ngữ
Câu 1: Đọc lại các câu vừa phân tích ở phần II. Cho biết mối quan hệ giữa sự vật nêu ở chủ ngữ với hành động, đặc điểm, trạng thái … nêu ở vị ngữ là quan hệ gì?
Trả lời:
Mối quan hệ giữa chủ ngữ và vị ngữ là chủ ngữ nêu tên sự vật, hiện tượng có hoạt động, trạng thái, đặc điểm nêu ở vị ngữ
Câu 2: Chủ ngữ có thể trả lời những câu hỏi như thế nào?
Trả lời:
Chủ ngữ thường trả lời câu hỏi
– Ai?
– Con gì ?
– Cái gì ?
Câu 3: Phân tích cấu tạo của chủ ngữ trong các câu đã dẫn ở mục I, II SGK
Trả lời:
Phân tích cấu tạo của chủ ngữ
a. Tôi : đại từ
b. Chợ Năm Căn: cụm danh từ
c. Cây tre: danh từ
Tre, nứa, mai, vầu: danh từ
III. Luyện tập
Câu 1: Xác định chủ ngữ, vị ngữ trong những câu sau. Cho biết mỗi chủ ngữ hoặc vị ngữ có cấu tạo như thế nào?
Trả lời:
Chủ ngữ-Vị ngữ-Cấu tạo chủ ngữ-Cấu tạo vị ngữ
Câu 1: Tôi- đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng
-Đại từ
- Cụm danh từ
Câu 2: Đôi càng tôi - mẫm bóng
Cụm danh từ
Cụm tính từ
Câu 3: Những cái vuốt - cứ cứng dần và nhọn hoắt
Cụm danh từ
Cụm tính từ và tính từ
Câu 4: Những cái vuốt - co cẳng lên đạp phanh phách
Đại từ
Cụm động từ
Câu 5: Những ngọn cỏ - gẫy rạp
Cụm danh từ
Động từ
Câu 2: Đặt ba câu theo yêu cầu sau:
a) Một câu có vị ngữ trả lời câu hỏi Làm gì ? để kể lại một việc tốt em hoặc bạn em mới làm được.
b) Một câu có vị ngữ trả lời câu hỏi Như thế nào? để tả hình dáng hoặc tính tình đáng yêu của một bạn trong lớp em.
c) Một câu có vị ngữ trả lời câu hỏi Là gì?
Trả lời:
Đặt câu
a. Hôm nay, Lan đã giúp một em bé đi lạc tìm được mẹ
b. Lan rất dễ thương
c. Lượm là một chú bé liên lạc dũng cảm
Câu 3: Chỉ ra chủ ngữ trong mỗi câu văn em vừa đặt được. Cho biết các chủ ngữ ấy trả lời cho những câu hỏi như thế nào?
Trả lời:
a. Chủ ngữ: Lan→ trả lời câu hỏi Ai làm gì?
b. Chủ ngữ: Lan → trả lời câu hỏi Ai như thế nào?
c. Chủ ngữ : Lượm → trả lời câu hỏi Ai là gì?
