Bài soạn "Đàn ghi ta của Lor-ca" số 5

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

Thanh Thảo tên thật là Hồ Thành Công sinh năm 1946
Quê ở Mộ Đức - Quảng Ngãi
Thanh Thảo là nhà thơ được công chúng biết đến bởi những bài thơ trường ca mang diện mạo độc đáo viết về chiến tranh và hậu chiến tranh.
Tác phẩm chính: những người đi tới biển, khối vuông rubic, dấu chân qua trảng cỏ, từ một đến một trăm...
Phong cách thơ: là tiếng nói của người trí thức nhiều bâng khuâng trăn trở về cuộc đời. Thanh Thảo là một trong những cây bút đi đầu trong việc cách tân thơ Việt với xu hướng đào sâu vào cái "tôi" nội tâm, tìm kiếm các hình thức diễn đạt mới.

2. Bài thơ

a. Hoàn cảnh sáng tác

Bài thơ rút trong tập Khối vuông rubic (1885), là một trong những sáng tác tiêu biểu cho kiểu tư duy của tư tưởng giàu suy tư phóng túng và ít nhiều nhuốm màu tượng trưng siêu thực.
b. Nhan đề

Đàn ghi ta không chỉ là một loại nhạc cụ truyền thống của Tây Ban Nha mà còn được coi là biểu tượng cho nền nghệ thuật nước nhà
Lorca là nhà thơ nhạc sĩ, một kịch gia nổi tiếng của Tây Ban Nha người đã thúc đẩy mạnh mẽ những cách tân trong lĩnh vực nghệ thuật. Do đó đàn ghi ta của Lorca biểu tượng cho sự cách tân nghệ thuật của nghệ sĩ thiên tài
-> Nhan đề đã hé mở hình tượng nghệ thuật trung tâm là Lorca và hình ảnh cây đàn thể hiện sự cách tân nghệ thuật của ông.

c. Lời đề từ

"Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn": được coi như di chúc của người nhạc sĩ thiên tài. Đây là câu nói nổi tiếng của ông. Lời đề từ mang một ý nghĩa nhất định. Đó là nhà nhạc sĩ thiên tài nghĩ rằng đến một ngày nó những cách tân nghệ thuật, những tác phẩm của mình sẽ gây cản trở cho việc sáng tạo nghệ thuật của người sau nên ông muốn chôn đi nghệ thuật của mình để thế hệ sau bước tiếp.
d. Bố cục: 4 phần

Phần 1: 6 câu: Lorca người nghệ sĩ tự do nhưng đơn độc
Phần 2:12 câu: Lorca bị bắn từng tiếng đàn máu chảy
Phần 3: 4 câu tiếp: những tiếng đàn không được tiếp tục
Phần 4: còn lại: suy tư về sự ra đi của Lorca

II. Trả lời câu hỏi

Câu 1 (trang 166, sgk Ngữ văn 12, tập 1)
Khả năng gợi liên tưởng của các hình ảnh:
-“Tiếng đàn bọt nước”: hình ảnh tượng trưng, từ thính giác chuyển sang thị giác, tạo sự lạ hóa. Qua đó, gợi sự sáng tạo mong manh, ngắn ngủi, tan vỡ đột ngột nhưng sinh sôi bất tận
-“Áo choàng đỏ gắt”: hình ảnh thực, tượng trưng thể hiện đấu trường quyết liệt, nơi người nghệ sĩ đang đương đầu với những thế lực tàn bạo, hà khắc
-Trên con đường đấu tranh cho tụ do và cái mới, người nghệ sĩ luôn phải hành trình cô đơn, đơn độc: lang thang, miền đơn độc, yên ngựa mỏi mòn, vầng trăng chếnh choáng...
-Áo choàng bê bết đỏ, tiếng ghi ta nâu, tiếng ghi ra ròng ròng máu chảy,...: thể hiện cái chết đầy bi thảm của Lor – ca
-Ném lá bùa vào vào xoáy nước, ném trái tim vào cõi lặng im: Sự giã từ và giải thoát, một sự lựa chọn

Câu 2 (trang 166, sgk Ngữ văn 12, tập 1)
Phân tích đoạn thơ:
-“Tiếng đàn”: ẩn dụ cho nghệ thuật của Lor – ca, tình yêu con người, tình yêu tự do mà ông suốt đời theo đuổi
-“Không ai chôn chất tiếng đàn”: sức sống mãnh liệt cảu tiếng đàn
-So sánh “tiếng đàn như cỏ mọc hoang”:
+Xót thương cho cái chết của một thiên tài, cho con đường cách tân nghệ thuật còn giang dở
+Cái đẹp không thể bị hủy diệt
-Hình ảnh so sánh, tượng trưng:
+Giọt nước mắt: cảm thông, uất hận
+Vầng trăng: tượng trưng cho cái đẹp, cho nghệ thuật của Lor-ca
→Đoạn thơ mang một vẻ đượm buồn. Trong đoạn thơ, tác giả đã khắc họa hình tượng Lor-ca với tư cách là một người chiến sĩ dũng cảm và là một người nghệ sĩ luôn nỗ lực cách tân nghệ thuật, luôn đặt lợi ích của nghệ thuật dân tộc lên trên hết.

Câu 3 (trang 166, sgk Ngữ văn 12, tập 1)
Hình tượng tiếng đàn trong bài thơ biểu tượng cho:
-Tiếng đàn thể hiện tâm trạng và số phận người nghệ sĩ Lor-ca
+Tiếng đàn lặp lại day dứt, ám ảnh về số phận mỏng manh của người nghệ sĩ Lor-ca
+Tiếng đàn gắn liền với số phận bi thảm của Lor-ca
+Hình tượng tiếng đàn gắn liền với tên tuổi của Lor-ca và bất tử với thời gian
-Hình tượng tiếng đàn thể hiện tâm hồn phong phú của một con người tài hoa bạc mệnh

Luyện tập
Câu 1 (trang 166, sgk Ngữ văn 12, tập 1)
Hỉnh ảnh Lor-ca thể hiện qua bài thơ:
-Lor-ca là người chiến sĩ đấu tranh cho công lí, khát vọng tự do và cách tân nghệ thuật thơ ca
+Hình tượng Lor-ca hiện lên qua các hình ảnh: những tiếng đàn bọt nước, áo choàng đỏ gắt,...
+Lor-ca mang trong mình khát vọng tự do.
-Lor-ca là người nghệ sĩ có tâm hồn phong phú, đẹp đẽ
+Tình yêu quê hương xứ sở
+Khát vọng công lí tự do
+Sẵn sàng hi sinh cuộc đời mình cho khát vọng đẹp đẽ, cho nền nghệ thuật nước nhà
-Lor-ca là người nghệ sĩ có số phận bi thảm

Nội dung chính của văn bản
-Nội dung: Qua bài thơ, tác giả thể hiện nỗi đau và sự xúc động sâu sắc trước cái chết bi thảm của nghệ sĩ Lorca – một nghệ sĩ khao khát tự do, dân chủ, luôn mong muốn sự cách tân nghệ thuật và nghệ thuật đi tới không ngừng
-Nghệ thuật: thể thơ tự do, sử dụng hình ảnh tượng trưng siêu thực, giàu ý nghĩa biểu tượng,