Bài soạn "Đàn ghi ta của Lor-ca" số 6

A. YÊU CẦU

1. HS hiểu và cảm nhận được vẻ đẹp bi tráng của hình tượng Lor-ca qua mạch cảm xúc suy tư đa chiều, vừa sâu sắc vừa mãnh liệt của tác giả bài thơ.

2. Thấy được vẻ độc đáo trong hình thức biểu đạt thơ mang phong cách tượng trưng.

3. Có những tri thức để đọc-hiểu một bài thơ viết theo phong cách hiện đại.

B. KIẾN THỨC CẦN NẮM VỮNG

1. Thanh Thảo tên khai sinh là Hồ Thành Công, sinh năm 1946, quê ở Mộ Đức, Quảng Ngãi, ông là một trong những cây bút có nhiều sáng tác hay và độc đáo thời kì chống Mĩ và thời hậu chiến.

Các tác phẩm chính: Những người đi tới biển (1977), Những ngọn sóng mặt trời (1984 – 1982), Khối vuông ru bích (1985).

Những năm gần đây, ông có viết báo, tiểu luận phê bình, nhưng đóng góp quan trọng nhất vẫn là thơ ca.

Thơ Thanh Thảo là tiếng nói của người trí thức nhiều suy tư, trăn trở về cuộc sống, ông luôn tìm tòi, sáng tạo, tìm cách biểu đạt mới qua hình thức câu thơ tự do, cố gắng đem đến một mĩ cảm hiện đại cho thơ bằng hình ảnh và ngôn từ mới mẻ.

Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca rút trong tập Khối vuông ru bích là tác phẩm tiêu biểu cho thợ Thanh Thảo: giàu suy tư, mãnh liệt và phóng túng, có ảnh hưởng nghệ thuật tượng trưng và siêu thực.

C. HƯỚNG DẪN HỌC BÀI

Câu 1- Giải thích các hình ảnh: tiếng đàn bọt nước, áo choàng đỏ gắt, vầng trăng chếnh choáng, yên ngựa mỏi mòn. Anh chị có suy nghĩ gì khi bắt gặp hình ảnh: tiếng đàn, áo choàng đỏ gắt?

Gợi ý: Các hình ảnh: tiếng đàn bọt nước, áo choàng đỏ gắt, vầng trăng chếnh choáng, yên ngựa mỏi mòn đều mang tính biểu tượng. Các dòng thơ không hề có hình ảnh về con người nhưng bóng dáng con người vẫn hiện lên rõ nét qua hình ảnh và âm thanh (tiếng đàn) màu sắc (áo choàng đỏ gắt), trạng thái (chếnh choáng, mỏi mòn).

Ngay ở khổ thơ đầu, người đọc đã được bước vào một không gian đậm chất Tây Ban Nha, VỚI tiếng đàn ghi ta – niềm tự hào của người Tây Ban Nha, với hình ảnh ảo choàng đỏ gắt – áo choàng khoác trên mình những võ sĩ đấu bò tót – một biểu tượng của Tây Ban Nha.

Câu 2- Cảm nhận của anh chị về đoạn thơ: “Không ai chôn cất tiếng đàn/ Tiếng đàn như cỏ mọc hoang/ Giọt nước mắt vầng trăng/ Long lanh trong đáy giếng”.

Gợi ý:

– Khổ thơ đầy ắp những hình ảnh biểu tượng và siêu thực, ở đây, tiếng đàn đã trở thành một nhân vật có linh hồn: “không ai chôn cất tiếng đàn”, “tiếng đàn như cỏ mọc hoang.

Ở đây Lor-ca không hiện diện mà chỉ có sự hiện diện của tiếng đàn. Nó đã trở thành biểu tượng của tâm hồn Lor-ca, trái tim Lor-ca. Cuộc đời của ông sống tự do, thanh thản trong suốt như giọt nước mắt vầng trăng long lanh trong đáy giếng. Lor-ca đã chết (về thể xác) nhưng dư âm vang vọng của cuộc đời ông thì còn mãi.

Câu 3- Ý nghĩa ẩn dụ của hình tượng tiếng đàn trong bài thơ?

Gợi ý:

– Hình tượng tiếng đàn được xuất hiện nhiều lần trong bài thơ: tiếng đàn bọt nước, tiếng đàn ghi-ta nâu, tiếng ghi- ta đá xanh, tiếng ghi- ta tròn bọt nước vỡ tan, tiếng ghi- ta ròng ròng, tiếng đàn như cỏ mọc hoang…

+ Tiếng đàn ghi-ta ở đây được thể hiện với vô vàn cung bậc khác nhau: khi là âm thanh vui tươi, khi là âm thanh chia cắt, tan vỡ, khi là âm thanh của cái chết, khi là giai điệu của tình yêu.

+ Tiếng đàn ghi-ta là sự hài hoà của rất nhiều trạng thái cảm xúc. Trước hết đó là cảm xúc của Lor-ca. Cuộc đời Lor-ca như tiếng ghi-ta, những âm thanh, cung bậc của nó khi réo rắt về niềm yêu đời thiết tha, khi hùng tráng, mạnh mẽ về những ngày tháng chiến đấu sôi nổi, khi trầm lắng, đau buồn về khoảnh khắc phải chia lìa sự sống.

Những âm thanh ấy cũng là âm thanh biểu hiện dòng cảm xúc mãnh liệt của tác giả. Tác giả đã sống cùng với khoảnh khắc cận kề cái chết của Lor-ca, niềm tiếc thương đau đớn, chua xót, sự ngưỡng mộ tôn vinh được đan kết hài hoà vào những cung bậc thanh âm của tiếng đàn ghi-ta.

+ Tiếng ghi-ta là ẩn dụ hay nói đúng hơn là bài ca về cuộc đời, số phận và cái chết của Lor-ca. Cuộc đời của con người ấy như tiếng đàn ghi-ta với thanh âm trong trẻo làm lay động lòng người.

LUYỆN TẬP

Cảm nhận của anh chị về hình tượng Lor-ca?

(HS tự làm câu này theo cảm nhận tự do)