Bài soạn "Đề văn biểu cảm và cách làm bài văn biểu cảm" số 6

A. Kiến thức trọng tâm

I. Đề văn biểu cảm và các bước làm bài văn biểu cảm

1. Đề văn biểu cảm

Thường chỉ ra đối tượng biểu cảm và tình cảm cần biểu hiện. Hãy chỉ ra những nội dung đó trong các đề sau:

a) Cảm nghĩ về dòng sông (hoặc dãy núi, cánh đồng, vườn cây,...):

b) Cảm nghĩ về đêm trăng trung thu

c) Cảm nghĩ về nụ cười của mẹ

d) Vui buồn tuổi thơ

e) Loài cây em yêu

Trả lời

Đề- Đối tượng biểu cảm- Tình cảm cần biểu hiện

a)

Dòng sông (hoặc dãy núi, cánh đồng, vườn cây,...)

Tình yêu mến, tự hào

b)

Đêm trăng trung thu

Đẹp, tình yêu thiên nhiên

c)

Nụ cười của mẹ

Yêu, cảm thấy hạnh phúc, ấm áp

d)

Niềm vui hoặc nỗi buồn tuổi thơ

Trân trọng, nâng niu và nhớ về

e)

Loài cây nào đó

Tình yêu, sự thích thú

2. Các bước làm bài văn biểu cảm

Cho đề bài: Cảm nghĩ về nụ cười của mẹ

a) Tìm hiểu đề và tìm ý:

Đối tượng phát biểu cảm nghĩ mà đề văn nêu ra là Nụ cười của mẹ
Đặc điểm của nụ cười của mẹ:
Nụ cười yêu thương, khích lệ với từng bước đi của em: khi em mới chào đời, khi chập chững những bước đi đầu tiên, khi biết nói, khi lần đầu đi học, mỗi lần được điểm tốt...
Không phải lúc nào mẹ cũng cười: chỉ lúc mẹ vui khi được khen, khi em làm việc tốt, khi mẹ cảm thấy hạnh phúc
Lúc mẹ không cười: Khi em làm mẹ buồn lòng, lúc mẹ ốm, mệt mỏi
Để thấy được nụ cười của mẹ: Luôn cố gắng học tập, ngoan ngoãn và nghe lời để mẹ thấy vui lòng, chăm sóc mẹ thật tốt để mẹ không mệt mỏi...
Cảm xúc của em mỗi khi nhìn thấy nụ cười của mẹ: yêu thương, vui vẻ, hạnh phúc, cảm thấy rất ấm áp và tin tưởng vào cuộc sống
b) Lập dàn bài

Mở bài: Giới thiệu về nụ cười của mẹ và cảm xúc khái quát của bản thân

Thân bài:

Đặc điểm nụ cười của mẹ
Miêu tả nụ cười của mẹ: đôi mắt mẹ nheo lại, nở nụ cười rực rỡ lộ hàm răng trắng đều như hạt bắp hoặc chỉ là cười mỉm nhưng ánh mắt thì không giấu nổi niềm vui
Em bắt gặp nụ cười của mẹ khi nào: Khi còn bé, khi chập chững biết đi và bập bẹ tập nói; khi mẹ dắt tay em qua cánh cổng trường trong ngày đầu tiên đi học, khi em làm được việc tốt...
Cảm xúc của em mỗi khi nhìn thấy nụ cười của mẹ
Không phải lúc nào mẹ cũng cười: những lúc mẹ buồn, mẹ ốm, mẹ mệt, khuôn mặt mẹ tái nhợt, thiếu sức sống hoặc đôi mắt buồn buồn nhìn xa xăm...
Em phải làm gì để luôn nhìn thấy nụ cười của mẹ?
Kết bài: Khẳng định lại vai trò nụ cười của mẹ với cuộc sống của em

c) Viết bài

d) Đọc và sửa chữa

Ghi nhớ: trang 88 sgk Ngữ Văn 7 tập hai

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

II. Luyện tập

Bài tập: trang 89 sgk Ngữ Văn 7 tập một

Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:

Thông thường người ta đi xa trở lại quê nhà hay kể với bà con láng giềng chuyện lạ phương xa. Riêng tôi về làng, về xứ, lúc nào cũng thích nói đến cái đẹp, cái lớn của quê mình.

Tuổi thơ tôi đã hằn sâu trong kí ức những ngọn núi trông xa lấp lánh như kim cương, lúc xanh mờ, khi xanh thẫm, lúc tím lơ, khi rực rỡ như những núi ngọc màu xanh. Những năm tháng xa quê, dông tố cuộc đời tưởng chừng cuốn bay tất cả, nhưng trong tâm tư tôi những dòng sông quê mênh mông vẫn cuồn cuộn chảy, những dòng kinh biêng biếc vẫn lặng lờ trôi. Tôi yêu những cánh đồng bao la vàng rực ngày mùa, mù mù khói ra, thơm vị mía lùi và trắng xóa sương mù sau Tết. Yêu cả chuông chùa ngân thăm thẳm canh khuya. Tôi yêu ánh nắng chiều ta trải màu vàng tái trên rẫy khoai mì, nghiêng nghiêng bên triền núi. Biết bao đếm trăn trở tôi viết bao trang về con rạch nhỏ cạn lờ chảy qua bến Miễu, cát vàng xâm xấp nước. Tôi yêu màu đá xám đen, tấm phên xác xơ che nắng cho người đập đá. Tôi nhớ ngọn cỏ phất phơ giữa đồng nước lớn, cây cà na trái nặng chùm chùm, cây gáo mồ côi, cây gáo đôi im lìm xa ngoài đồng bãi. Nhe con chiên ngoan mơ về "Đất Hứa", tôi da diết mong gặp lại cây đa bến Miễu, cây me giá Đá Chẹt, con đường quanh co lỗi lõm trên Pháo Đài. Tôi nhớ những dòng nước lấp lánh từ triền đá cap ào ào đổ xuống, róc rách len vào khe đá rồi thong thả bò qua con đường trải đá, chảy xuống xóm làng.

An Giang từ bao đời đến bây giờ là đất nóng, là bãi chiến trường. Bờ cõi An Giang đời này sang đời khác luôn luôn bị xâm lăng và đ máu. Lịch sử An Giang đã viết bằng những cuộc đời lận đận, những số phận bi thương, những tâm hồn vĩ đại, bằng máu và nước mắt, bằng những lưỡi gươm và cây tầm vông vạt nhọn, bằng nhưng mũi phi tiêu và câu súng thô sơ. Tôi thèm được leo lên Pháo Đài tìm lại phiến đá nào đã in dấu chân Hoàng Đạo Cật, cùng đồng đội của anh đánh tung trận địa pháo tầm xa của giặc. Tôi tha thiết muốn biết triền đá nào chí sĩ can trường Trương GIa Mô đã từ trên ngọn tháp lao xuống, nhất định không để sa vào tay giặc Pháp. Tôi muốn tìm lại vang bóng con người đến phút cuối đời còn làm cho giặc khiếp sợ mà nhà cách mạng lỗi lạc Phan Bội Châu nghe tin đã khóc với những lời thơ thống thiết...

Ôi, quê mẹ nơi nào cũng đẹp, nơi nào cũng rực rỡ chiến tích, kì công. Từ mảnh đất quê nghèo tôi chập chững ra đi, khi về đôi chân rắn chắc vì được luyện qua nhiều miền xa đất nước. Khi đi, từ khung cửa hẹp của ngôi nhà lá nhỏ, tôi ngơ ngác nhìn ra vùng đất rộng bên ngoài với đôi mắt khù khờ. Khi về, ánh sáng mặt trời những miền đất lạ soi sáng mỗi bước tôi đi. Tôi nhìn rõ quê hương hơn, thấy được xứ sở mình đẹp hơn ngày khởi cuộc hành

(Theo Tản văn Mai Văn Tạo)

Câu hỏi:

a) Bài văn biểu đạt tình cảm gì, đối với đối tượng nào? Hãy đặt cho bài văn một nhan đề và một đề văn thích hợp.

b) Hãy nêu lên dàn ý của bài

c) Chỉ ra phương thức biểu cảm của bài văn

Bài làm:
a)
Bài văn biểu đạt nỗi nhớ quê hương da diết, tình yêu quê hương, đất nước của một người con xa quê.
Đối tượng của bài văn là: Cái đẹp, cái lớn của quê hương
Nhan đề: Quê hương; Quê tôi; Quê mẹ...
Đề bài thích hợp cho đề văn: Cảm nghĩ của về quê hương mình.
b) Bài văn có bố cục 3 phần:
Mở bài (Từ đầu...đến cái đẹp, cái lớn quê mình): Dẫn dắt và giới thiệu về quê hương, cảm nhận của tác giả về quê hương.
Thân bài
Khung cảnh thiên nhiên của quê hương trong kí ức của tác giả => Bộc lộ cảm xúc của tác giả luôn: nỗi nhớ, tình yêu
Quê hương An Giang trong những trang vàng của lịch sử => Sự yêu mến, tự hào của tác giả về truyền thống tốt đẹp của quê hương mình
Kết bài: Khẳng định lại sự trưởng thành, suy nghĩ và tình yêu quê hương của tác giả.
c) Phương thức biểu cảm của bài văn: Hầu hết những câu văn đều bộc lộ cảm xúc một cách trực tiếp bằng những từ ngữ rất bình dị và những hình ảnh giàu sức gợi. Qua đó ta có thể hình dung về tình cảm mãnh liệt, tình yêu và nỗi nhớ da diết của tác giả với quê hương.