Bài soạn "Hiền tài là nguyên khí quốc gia" số 3
KIẾN THỨC CƠ BẢN VỀ TÁC GIẢ, TÁC PHẨM
I. TÁC GIẢ
- Thân Nhân Trung (1418-1499), tự là Hậu Phủ, người làng Yên Ninh, huyện Yên Dũng (Bắc Giang)
- Ông đỗ Tiến sĩ năm 1969, là người nổi tiếng văn chương, được Lê Thánh Tông tin dùng, thường cho vẫn hầu văn bút.
- Khi thành lập hội Tao đàn, Lê Thánh Tông ban cho ông và Đỗ Nhuận (1446 - ?) là Tao đàn phó nguyên súy.
II. TÁC PHẨM
- Để phát triển giáo dục, khuyến khích nhân tài, từ năm 1439 trở đi, nhà nước phong kiến triều Lê đặt ra lệ xướng danh, yết bảng, ban mũ áo, cấp ngựa, đãi yến và vinh quy bái tổ cho những người đỗ đạt cao.
- Bài Đại Bảo tam niên Nhâm Tuất khoa Tiến sĩ đề danh kí - bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba (1442) - do Thân Nhân Trung soạn năm 1484 thời Hồng Đức là một trong 82 bài văn bia ở Văn Miếu (Hà Nội).
- Thể loại: Văn bia, là loại văn khắc trên bia đá nhằm ghi chép những sự việc trọng đại, hoặc tên tuổi những người có công đức lớn để lưu truyền cho đời sau.
- Bố cục tác phẩm:
+ Đoạn 1: Từ đầu đến "…làm đến mức cao nhất" => Vai trò quan trọng của hiền tài đối với quốc gia
+ Đoạn 2: Còn lại => Ý nghĩa của việc dựng bia, khắc tên người hiền tài.
SOẠN BÀI
Câu 1 - Trang 32 SGK
Hiền tài có vai trò quan trọng đối với đất nước như thế nào?
Trả lời:
- Hiền tài là người có đức độ, tài cao.
- Nguyên khí là khí chất ban đầu làm nên sự sống còn và phát triển của sự vật.
Người hiền tài chính là nguyên khí của đất nước, đóng vai trò vô cùng quan trọng, quý giá, quyết định đến sự hưng thịnh hay suy vi của quốc gia dân tộc.
- Nhà nước đã từng trọng đãi hiền tài: đề cao danh tiếng, phong chức tước, cấp bậc, ghi tên bảng vàng, ban yến tiệc... chưa xứng với vai trò, vị trí của hiền tài, cần phải khắc bia tiến sĩ để lưu danh sử sách.
Câu 2 - Trang 32 SGK
Ý nghĩa, tác dụng của việc khắc bia ghi tên tiến sĩ đối với đương thời và các thế hệ sau?
Trả lời:
- Khuyến khích hiền tài, kẻ sĩ trông vào mà phấn chấn, hâm mộ, rèn luyện danh tiết, gắng sức giúp vua.
- Ngăn ngừa điều ác, kẻ ác: ý xấu được ngăn chặn, lòng thiện tràn đầy, kẻ ác thấy đó làm điều răn, người thiện xem đó mà cố gắng.
- Dẫn việc dĩ vãng, chỉ lối tương lai, góp phần làm cho hiền tài nảy nở, đất nước hưng thịnh dài lâu, rèn giũa danh tiếng cho sĩ phu, củng cố mệnh mạch cho Nhà nước.
Câu 3 - Trang 32 SGK
Theo anh (chị), bài học lịch sử rút ra từ việc khắc bia ghi tên tiến sĩ là gì?
Trả lời:
- Thời nào "hiền tài cũng là nguyên khí quốc gia”, phải biết quý trọng nhân tài.
- Thấm nhuần quan điểm của nhà nước ta: giáo dục là quốc sách, trọng dụng nhân tài.
- Thấm nhuần quan điểm Hồ Chủ tịch: một dân tộc dốt là một dân tộc yếu.
- Ngày nay các cấp chính quyền địa phương, nhà nước đều phải có những chính sách đãi ngộ, khuyến khích phát triển người tài, tránh chảy máu chất xám. Vinh danh các thủ khoa đỗ đầu ở Văn Miếu hàng năm...
Câu 4 - Trang 32 SGK
Lập một sơ đồ về kết cấu của bài văn bia nói trên.
Trả lời:
Sơ đồ về kết cấu của bài văn bia ghi tên tiến sĩ:
Vai trò, tầm quan trọng của người hiền tài -> Những chính sách khuyến khích người hiền tài của đất nước (việc làm, việc đang làm) -> Ý nghĩa, tác dụng của việc khắc bia tiến sĩ
TỔNG KẾT
Bài văn bia Hiền tài là nguyên khí của quốc gia là quan niệm đúng đắn của tác giả về hiền tài, về mối quan hệ giữa hiền tài và vận mệnh nước nhà, ý nghĩa của việc khắc bia tiến sĩ thể hiện qua nghệ thuật lập luận sắc sảo, thuyết phục người đọc.
