Bài soạn "Người lái đò sông Đà" số 1
Kiến thức cơ bản về tác giả, tác phẩm
I. Tác giả
- Nguyễn Tuân sinh ngày: 10-07-1910, quê quán: Hà Nội.
- Ông là con của một gia đình công chức.
- Thời niên thiếu ông được đi nhiều nơi, tham gia chống người Pháp, từng làm thư kí nhà máy đèn.
- Năm 1930, ông bắt đầu viết văn làm báo. Năm 1937, ông chuyên tâm viết văn.
- Những tác phẩm tiêu biểu: Vang bóng một thời, Những chuyến đi,…
>>> Chi tiết về tiểu sử của tác giả Nguyễn Tuân các bạn có thể xem lại nội dung soạn bài Chữ người tử tù đã được học ở chương trình Văn lớp 11.
II. Tác phẩm
- Người lái đò sông Đà là một áng văn trong tập tùy bút sông Đà (1960) của Nguyễn Tuân
- Tác phẩm là thành quả của nhà văn trong chuyến ông đi tới Tây Bắc tìm kiếm chất vàng thử lửa của thiên nhiên Tây Bắc đặc biệt là chất vàng mười đã qua thử lửa ở tâm hồn con người lao động chiến đấu trên miền sông núi Tây Bắc hùng vĩ và thơ mộng.
- Tác phẩm tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của nhà văn sau cách mạng tháng Tám.
- Bố cục:
+ Phần 1 (từ đầu đến "...cái gậy đánh phèn"): tính cách hung bạo của con Sông Đà
+ Phần 2 (tiếp đến "...dòng nước Sông Đà"): ngợi ca phẩm chất trí dũng, tài hoa nghệ sĩ của ông lái đò.
+ Phần 3 còn lại: khắc họa vẻ đẹp trữ tình của con Sông Đà qua đó thể hiện lòng yêu thiên nhiên đất nước của tác giả.
Câu 1 (trang 192 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Tác phẩm người Lái đò sông Đà thể hiện sự quan sát công phu, tìm hiểu kĩ càng của nhà văn trên các phương diện:
- Tác giả miêu tả sông Đà từ những chi tiết cụ thể, sinh động và thực tế
- Tác giả miêu tả từ nhiều góc quan sát độc đáo khác nhau
+ Từ trên máy bay thấy sông Đà như một sợi dây thừng
+ Trực tiếp ngồi trên thuyền tham gia hành trình trên sông Đà
Câu 2 (trang 192 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Để khắc họa hình tượng sông Đà như một con sông hung bạo, tác giả có sử dụng các biện pháp nhân hóa, so sánh:
+ Bờ sông, dựng vách thành… có vách đá thành chẹt lòng sông Đà như một yết hầu, lòng sông như có chỗ nằm gọn giữa hai bờ vách như con hang động huyền bí
+ Khung cảnh mênh mông hàng cây số nước đá…như lúc nào cũng đòi nợ xuýt
+ Những cái hút nước xoáy tít lôi tuột mọi vật xuống đáy sâu
- Biện pháp nhân hóa: âm thanh
+ Tiếng nước réo nghe như oán trách, lúc như van xin, khiêu khích, giọng gằn như chế nhạo
→ Biện pháp tu từ khiến cho dòng sông Đà trở nên nổi bật với sức mạnh hoang dại, vẻ hùng vĩ, sự dữ tợn, táo bạo trước góc miêu tả tinh tế của tác giả
Câu 3 (trang 192 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Dòng sông Đà trữ tình:
- Sự liên tưởng độc đáo: Sông Đà tuôn dài như áng tóc trữ tình của người thiếu nữ
- Sông Đà được nhìn qua làn mây, qua ánh nắng với màu sắc
+ Xuân: xanh màu xanh ngọc bích
+ Thu: lừ đừ chín đỏ như da mặt người bầm đi vì rượu bữa
- Sông Đà gắn bó với con người tựa cố nhân
- Bờ sông hoang dại, bình lặng như thời tiền sử- hồn nhiên như nỗi niềm cổ tích xưa
→ Sông Đà trữ tình, hiền hòa, sự tài hoa của Nguyễn Tuân đã mang lại những áng văn bức tranh trữ tình làm say đắm lòng người
Câu 4 (trang 192 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Hình ảnh người lái đò sông Đà trong cuộc chiến đấu với con sông Đà hung bạo
- Con người nhỏ bé đời thường, không vũ khí, không phép màu, có thể thắng được thạch trận đủ 3 lớp
- Người lái đò được miêu tả là người tài năng, nhanh trí, vượt thác như cưỡi ghềnh, xé toang lớp này đến lớp khác trùng vi thạch trận
- Những thằng đá tướng phải lộ sự tiu nghỉ, thất vọng qua bộ mặt xanh lè
→ Người lái đò chiến thắng trong trận chiến cam go bằng sự ngoan cường, dũng cảm, tài trí.
Ông lái đò đúng là thứ vàng mười của đất nước, xứng đáng được tôn vinh, ngợi ca
Câu 5 (trang 193 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Một số câu văn thể hiện rõ nhất nét tài hoa về bút pháp nghệ thuật của Nguyễn Tuân:
Biện pháp so sánh:
+ Tiếng thác nước nghe như oán trách…
+ Sóng nước như thế quân liều mạng…
+ Con sông Đà tuôn dài như một áng trữ tình…
+ Bờ sông hoang dại… cổ tích tuổi xưa
→ Sông Đà hiện lên vừa thơ mộng, trữ tình, vừa dữ dội, bạo tàn
Luyện tập
Bài 1 (trang 193 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Tìm đọc trọn vẹn tùy bút Người lái đò sông Đà.
“Con sông Đà tuôn dài như một áng tóc trữ tình…mỗi độ thu về”
Mở bài: giới thiệu khái quát tác phẩm, tác giả
Nêu được vẻ đẹp trữ tình của dòng sông Đà thể hiện trong đoạn văn trên
Thân bài: Hình ảnh sông Đà trữ tình
+ Màu sắc độc đáo, hình sáng mềm mại, hiện lên trong sự diễm lệ của núi rừng Tây Bắc
+ Sông Đà được so sánh gợi cảm, ấn tượng
- Cái tôi trữ tình của Nguyễn Tuân
+ Chất nghệ sĩ, rung cảm trước cái đẹp đầy màu sắc, nhìn bằng con mắt của người họa sĩ
+ Cái tôi tài hoa, nhìn sự vật dưới góc độ thẩm mĩ
+ Đó là cái tôi uyên bác, tài hoa
Kết bài: Tác giả với sự tài hoa, giàu thẩm mỹ đã tìm ra được sự.
