Bài soạn "Phương pháp tả cảnh" số 3

I. PHƯƠNG PHÁP VIẾT ĐOẠN VĂN TẢ CẢNH

1. Đọc ba đoạn văn trang 45-46 sgk ngữ văn 6 tập 2

Câu hỏi:

a) Văn bản đầu miêu tả hình ảnh dượng Hương Thư, trong một chặng đường của vượt thác. Tại sao có thế nói, qua hình ảnh nhân vật, ta có thể hình dung được những nét tiêu biểu ở khúc sông có nhiều thác dữ?

b) Văn bản thứ hai tả quang cảnh gì? Người viết đã miêu tả cảnh vật ấy theo một thứ tự nào?

c) Văn bản thứ ba là một bài văn miêu tả có ba phần tương đối trọn vẹn. Em hãy chỉ ra và tóm tắt các ý của mỗi phần. Từ dàn ý đó hãy nhận xét về thứ tự miêu tả của tác giả trong đoạn văn.

Trả lời câu hỏi :

a) Hình ảnh dượng Hương Thu hiện lên trong đoạn văn với ngoại hình “ như một pho tượng đồng đúc, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào” cùng với những động tác thuần thục “thả sào, rút sào nhanh như cắt” và thêm vào đó là nghệ thuật so sánh mà tác giả lồng ghét vào cho người đọc phần nào hình dung đươc cảnh sắc ở khúc sông có nhiêu thác dữ và người vượt thác đã phải đem hết gân sức, tinh thần để chiến đấu cùng thác dữ ấy.

b) Đoạn văn tả cảnh dòng sông Năm Căn.

Người viết đã miêu tả cảnh theo trình tự từ dưới sông hai lên bờ, từ gần đến xa. Đây là trình tự của quan sát.

c)

Đoạn văn của Ngô Văn Phú có 3 phần:
Phần đầu: từ “Luỹ làng là một vành đai” đến “màu của luỹ”.

=> Giới thiệu khái quát vể luỹ tre làng (phẩm chất, hình dáng và màu sắc)..

Phần thứ hai: từ “lũy ngoài cũng” đến “không rõ”.

=> Miêu tả cụ thể ba vòng tre của luỹ làng.

Phần thứ ba: Còn lại

=> Nói về măng và gợi quan hệ mẫu tử trong đời sống con người.

Nhận xét về trình tự miêu tả:
Tác giả đã miêu tả theo trình tự không gian: từ trong ra ngoài, từ khái quát đến cụ thể.

Ghi nhớ:

Muốn tả cảnh cần:

Xác định được đối tượng miêu tả;
Quan sát, lựa chịn được hình ảnh tiêu biểu;
Trình bày những điều quan sát được theo một thứ tự.
Bố cục của bài tả cảnh thường có ba phần:

Mở bài: giới thiệu cảnh được tả;
Thân bài: tập trung tả cảnh chi tiết theo một trình tự;
Kết bài: thường phát biểu cảm tưởng về nhân vật đó.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu 1: Trang 47 sgk ngữ văn 6 tập 2

Nếu phải tả quang cảnh lớp học trong giờ viết bài tập làm văn thì em sẽ miêu tả như thế nào? Hãy suy nghĩ và trả lời theo gợi ý sau:

a) Em sẽ quan sát và lựa chọn những hình ảnh cụ thể, tiêu biểu nào cho quang cảnh ấy?

b) Em định miêu tả quang cảnh ấy theo thứ tự như thế nào?

c) Hãy viết mở bài và kết bài cho bài văn này.

Bài làm:
Gợi ý:
a) Những hình ảnh tiêu biểu cho quang cảnh lớp học trong giờ viết bài tập làm văn:
Cô giáo (Thầy giáo): xóa bảng, ghi lên bảng, phát giấy viết, nhắc nhở học sinh, đi quanh lớp, ngồi trên bục giảng…
Học sinh: đọc đề, chuẩn bị bút thước, suy nghĩ, viết bài văn…
Không khí: mát mẻ, căng thẳng, thoải mái, yên lặng,…
b) Có thể miêu tả quang cảnh theo trình tự thời gian: Đọc đề, làm bài, thu bài.
c) Tham khảo:
Mở bài: Dường như sau tiếng trống báo kết thúc giờ ra chơi, cả lớp em vội vàng đi vào lớp. Bạn nào cũng ngồi ngay ngắn trên ghế của mình bởi tiết tiếp theo đây là tiết làm bài văn đầu tiên từ khi chúng em bước vào lớp 6. Bạn thì căng thẳng, bạn lại hồi hộp nhưng hơn hết là phất kích chờ cô giáo bước vào lớp.
Kết bài: Tiếng báo hết giờ của cô giáo vang lên nhưng gần như mọi người đang chần chừ để có thể tô vẽ thêm cho tác phẩm đầu tiên của mình. Phải đế năm phút sau cả lớp mới nộp hết bài tập cô ra . Đa số bạn nào cũng làm tốt bởi trên gương mặt các bạn lại nở nụ cười vui vẻ. Chúng em chào cô giáo rồi cùng nhau tan học sau một tiết kiểm tra đầu “khó khăn” này.

Câu 2: Trang 47 sgk ngữ văn 6 tập 2
Nếu phải tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi thì trong phần thân bài em sẽ miêu tả theo thứ tự nào (theo thứ tự không gian : từ xa tới gần hay theo trình tự thời gian : trước, trong và sau khi ra chơi?) Hãy lựa chọn một cảnh của sân trường trong giờ ra chơi ấy để viết thành một đoạn văn miêu tả.
Bài làm:
Có thể lựa chọn tả theo trình tự thời gian hoặc không gian những cần chú ý quan sát và chú ý lựa chọn các hình ảnh tiêu biểu , chú ý miêu tả các chi tiết như: bầu trời, mở đầu giờ ra chơi như thế nào, ở mỗi khoảng sân các hoạt động vui chơi diễn ra thế nào?…
Tham khảo đoạn văn sau:
Giờ ra chơi luôn là khoảng thời gian hào hứng nhất của mọi người. Dưới bầu trời mát mẻ, không gian thoáng đãng, mát xẻ nơi sân trường, tốp ba, tốp bảy tụ tập chơi từng trò chơi mình yêu thích. Ở sân bóng chuyền đằng xa, mấy anh chị cầm quả bóng chuyền cùng nhau vừa tập vừa cười đùa. Xung quanh đó một đến hai bạn nữ đang ngồi cầm quyển truyền đọc rất chăm chú, dường như cái ồn ào sân trường chẳng hề ảnh hưởng tới họ. Bên cảnh vười hoa xinh của trường, các bạn, các chị đang chụm lại với nhau chơi ô ăn quan, chuyền thẻ,… những trò chơi dân gian được nhà trường khuyến khích. Từng quả bóng chuyển nhỏ được những bàn tay khéo léo tung lên trời và bắt lấy, từng tiếng cười giòn tan của người giành chiến thắng. Ngược lại với khung cảnh ngoài sân trường, nhiều bạn ở trong lớp cùng kể cho nhau nghe những câu chuyện hay là bàn luận về một vấn đề đang "hot" hiện nay. Một số bạn được gọi là "mọt sách" cắm cúi với những bài tập khó của mình. Tiết ra chơi là vậy, cái mệt mỏi, căng thẳng của tiết học bị bỏ lại đằng sau sự nhộn nhịp, vui vẻ ấy.

Câu 3: Trang 47 sgk ngữ văn 6 tập 2
Hãy đọc kĩ đoạn văn sau và rút thành một dàn ý.
BIỂN ĐẸP
Buổi sớm nắng sáng. Những cánh buồm nâu trên biển được nắng chiếu vào hồng rực lên như đàn bướm múa lượn giữa trời xanh.
Lại đến một buổi chiều, gió mùa đông bắc vừa dừng. Biển lặng, đỏ đục, đầy như mâm bánh đúc, loáng thoáng những con thuyền như những hạt lạc ai đem rắc lên trên.
Rồi một ngày mưa rào. Mưa dăng dăng bốn phía. Có quãng nắng xuyên xuống biển óng ánh đủ màu: xanh lá mạ, tím phớt, hồng, xanh biếc, ... Có quãng thâm sì, nặng trịch. Những cánh buồm ra khỏi cơn mưa, ướt đẫm, thẫm lại, khoẻ nhẹ bồi hồi, như ngực áo bác nông dân cày xong thửa ruộng về bị ướt.
Có buổi nắng sớm mờ, biển bốc hơi nước, không nom thấy đảo xa, chỉ một màu trắng đục. Không có thuyền, không có sóng, không có mây, không có sắc biếc của da trời.
Một buổi chiều lạnh, nắng tắt sớm. Những đảo xa lam nhạt pha màu trắng sữa. Không có gió mà sóng vẫn vỗ đều đều, rì rầm. Nước biển dâng đầy, quánh đặc một màu bạc trắng, lấm tấm như bột phấn trên da quả nhót.
Chiều nắng tàn, mát dịu. Biển xanh veo màu mảnh trai. Đảo xa tím pha hồng. Những con sóng nhè nhẹ liếm trên bãi cát, bọt sóng màu bưởi đào.
Mặt trời xế trưa bị mây che lỗ đỗ. Những tia nắng dát vàng một vùng biển tròn, làm nổi bật những cánh buồm duyên dáng, như ánh sáng chiếc đèn sân khấu khổng lồ đang chiếu cho các nàng tiên trên biển múa vui.
Thế đấy, biển luôn thay đổi màu tuỳ theo sắc mây trời. Trời xanh thắm, biển cũng thắm xanh, như dâng cao lên, chắc nịch.Trời rải mây trắng nhạt, biển mơ màng dịu hơi sương. Trời âm u mây mưa, biển xám xịt, nặng nề. Trời ầm ầm, biển đục ngầu, giận dữ ... Như một con người biết buồn vui, biển lúc tẻ nhạt, lạnh lùng, lúc sôi nổi, hả hê, lúc đăm chiêu, gắt gỏng.
Biển nhiều khi rất đẹp, ai cũng thấy như thế. Nhưng có một điều ít ai chú ý là: vẻ đẹp của biển, vẻ đẹp kì diệu muôn màu, muôn sắc ấy phần lớn là do mây, trời và ánh sáng tạo nên ...
(Vũ Tú Nam)
Bài làm:
Dàn ý tham khảo:
Mở bài: nhan đề "BIỂN ĐẸP".
Thân bài: từ “Buổi sớm nắng sáng” đến “lúc dăm chiêu, gắt gỏng”.
Buổi nắng sáng

Buổi chiều gió mùa đông bắc

Ngày mưa rào

Buổi nắng nhẹ

Chiều lạnh

Chiều nắng tan

Mặt trời xế trưa

Biến đổi màu theo sắc mây trời

Nguyên nhân biển đẹp
=> Miêu tả cảnh đẹp của biển qua từng khoảng thời gian, từng góc độ khác nhau.
Kết bài: từ “Biển nhiều khi rất đẹp" đến “ánh sáng tạo nên" - (còn lại).
=> Nêu nhận xét và suy nghĩ của mình về sự thay đổi cảnh sắc của biển.