I. Phương pháp viết văn tả cảnh

Câu 1 (trang 46 sgk ngữ văn 6 tập 2):

Đọc 3 văn bản trang 46 sgk Văn 6 tập 2.

Câu 2 (trang 46 ngữ văn 6 tập 2):

a, Miêu tả Dượng Hương Thư làm nổi bật cảnh thác dữ

- Hoạt động nhanh, gấp rút: “nhanh như cắt” thả, rút sào

- Ngoại hình: Như một pho tượng đồng đúc, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa trên ngọn sào.

- Sử dụng biện pháp so sánh: hiện lên cảnh thác dữ, cảnh thiên nhiên hùng vĩ.

b, Đoạn văn miêu tả dòng sông Năm Căn và rừng đước

- Tác giả miêu tả từ gần đến xa, từ thấp đến cao

- Hình ảnh so sánh độc đáo, chi tiết miêu tả sinh động: nước ầm ầm đổ ra biển đêm ngày như thác, cá bơi hàng đàn như người bơi ếch, đước dựng đứng như dãy tường thành dài vô tận…

c, Miêu tả lũy tre bao quanh làng

- Từ đầu… màu của lũy: giới thiệu về lũy làng

- Tiếp … lúc nào không rõ: miêu tả các vòng của lũy

- Còn lại: cảm nghĩ về tình cảm của thảo mộc

LUYỆN TẬP

Bài 1 (trang 47 sgk ngữ văn 6 tập 2):

a, Tả quang cảnh lớp học trong giờ viết tập làm văn:

- Hình ảnh trong lớp học: thầy cô, cảnh không gian lớp, đồ vật trong lớp, các bạn học sinh. Đặc tả một, vài bạn nổi bật.

b, Thứ tự miêu tả: Theo trình tự thời gian, từ khi có trống vào lớp tới khi phát đề, các bạn làm bài, cuối cùng giáo viên thu bài.

c, Mở bài: Giờ tập làm văn luôn là giờ học được mong đợi nhất trong lớp của em nên bạn nào bạn nấy cũng hào hứng, sôi nổi chờ cô phát đề. Đó là giờ học rèn cho chúng em thỏa sức “viết lách” xây dựng bài văn, đoạn văn của riêng mình.

- Kết bài : Giọng nói rõ ràng của cô giáo thông báo hết giờ làm bài. Các cây bút đồng loạt buông xuống bắt đầu những lời bàn tán sôi nổi mọi phía trong lớp. Cô kết thúc giờ kiểm tra trên tay xấp giấy cứ dày lên theo mỗi bước chân.

Bài 2 (trang 47 sgk ngữ văn 6 tập 2):

Trình tự tả quang cảnh giờ ra chơi:

+ Sân trường vắng lặng

+ Tiếng trống báo hiệu, học sinh ùa ra chơi

+ Có tốp chơi đá cầu, nhảy dây, có nhóm đứng nói chuyện…

+ Tả màu sắc, khung cảnh bầu trời, cây cối

Đoạn văn: Giờ ra chơi, mọi người ùa ra sân tíu tít như bầy chim non rời tổ. Phía trước cửa lớp em sân trường được chọn làm nơi đủ trò thú vị như nhảy dây, đá cầu, ô keo… Các bạn nữ lúc nào cũng nhanh nhảu “chiếm” phần hơn trên khoảng sân đó để làm nơi nhảy dây. Đôi khi sự hò reo của các bạn nữ khi chơi khiến các bạn nam hào hứng cùng tham gia: đội nam và đội nữ. Khi chơi vui vẻ như vậy, em lại thấy lớp mình đoàn kết, gần gũi nhau hơn. Những giờ ra chơi này sẽ mãi là kỉ niệm đẹp trong lòng mỗi đứa học trò như chúng em.

Bài 3 (trang 47 sgk ngữ văn 6 tập 2):

Dàn ý của bài Biển đẹp diễn ra:

Mở bài: cảnh biển buổi sớm mai

Thân bài:

Buổi chiều (biển lặng, đục ngầu, đầy như mâm bánh đúc)

+ Biển trong ngày mưa rào

+ Biển chiều lạnh nắng tắt sớm

+ Sự thay đổi màu sắc tùy thuộc vào màu sắc mây trời…

Kết bài: Nguồn gốc của hình ảnh biển đẹp

Phần I: PHƯƠNG PHÁP VIẾT VĂN TẢ CẢNH

Trả lời câu 1 + 2 (trang 45 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Đọc ba văn bản tr 45-46 SGK Ngữ văn 6 tập 2. Trả lời câu hỏi:

a) Văn bản đầu miêu tả hình ảnh dượng Hương Thư, trong một chặng đường của vượt thác. Tại sao có thế nói, qua hình ảnh nhân vật, ta có thể hình dung được những nét tiêu biểu ở khúc sông có nhiều thác dữ?

b) Văn bản thứ hai tả quang cảnh gì? Người viết đã miêu tả cảnh vật ấy theo một thứ tự nào?

c) Văn bản thứ ba là một bài văn miêu tả có ba phần tương đối trọn vẹn. Em hãy chỉ ra và tóm tắt các ý của mỗi phần. Từ dàn ý đó hãy nhận xét về thứ tự miêu tả của tác giả trong đoạn văn.

Trả lời:

a) Miêu tả Dượng Hương Thư làm nổi bật cảnh thác dữ:

- Hoạt động nhanh, gấp rút: “nhanh như cắt” thả, rút sào

- Ngoại hình: Như một pho tượng đồng đúc, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa trên ngọn sào.

- Sử dụng biện pháp so sánh: hiện lên cảnh thác dữ, cảnh thiên nhiên hùng vĩ.

b) Đoạn văn tả cảnh dòng sông Năm Căn.

- Tác giả miêu tả từ gần đến xa, từ thấp đến cao.

- Hình ảnh so sánh độc đáo, chi tiết miêu tả sinh động: nước ầm ầm đổ ra biển đêm ngày như thác, cá bơi hàng đàn như người bơi ếch, rừng đước dựng đứng như dãy tường thành dài vô tận…

c) Đoạn văn của Ngô Văn Phú có 3 phần:

- Phần mờ đầu: từ “Luỹ làng là một vành đai” đến “màu của luỹ”: Giới thiệu khái quát vể luỹ tre làng (phẩm chất, hình dáng và màu sắc).

- Phần thứ hai: tiếp theo đến “không rõ”: Lần lượt miêu tả cụ thể ba vòng tre của luỹ làng.

- Phần ba: Còn lại: cảm nghĩ về tình cảm của thảo mộc

* Trình tự miêu tả:

Tác giả miêu tả từ khái quát đến cụ thể, từ ngoài vào trong (trình tự không gian ).

Phần II: LUYỆN TẬP

Trả lời câu 1 (trang 47 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Nếu phải tả quang cảnh lớp học trong giờ viết bài tập làm văn thì em sẽ miêu tả như thế nào?

Lời giải chi tiết:

- Chọn những hình ảnh tiêu biểu: cô giáo (thầy giáo), không khí lớp, quang cảnh chung của phòng học (bảng đen, bốn bức tường, bàn, ghế ...), các bạn (tư thế, thái độ, công việc chuẩn bị viết bài ...), cảnh viết bài, cảnh ngoài sân trường, ...

- Miêu tả theo thứ tự nào cũng được, sao cho hợp lí, chẳng hạn theo thứ tự: từ ngoài vào trong lớp; từ phía trên bảng, cô giáo xuống lớp; từ không khí chung của lớp học đến bản thân người viết...

- Viết mở bài và kết bài

Mở bài: Trong những giờ học, có lẽ giờ viết bài tập làm văn là giờ mà chúng tôi yêu thích nhất. Chúng tôi có thể thoải mái sáng tạo, thoải mái thể hiện cá tính của mình trong từng câu chữ. Bởi vậy, mỗi lần đến tiết viết bài không khí của lớp trở nên sôi nổi, hào hứng hẳn lên.

Kết bài: Giờ viết bài tập làm văn thật lí thú và sôi động. Ai ai cũng hứng khởi vì vừa tạo ra một tác phẩm do chính mình sáng tác. Giờ tập làm văn cũng là khoảng thời gian quý báu giúp chúng tôi rèn luyện kĩ năng viết lách của bản thân. Tôi hi vọng có nhiều giờ viết văn hơn nữa, để tôi cũng như các bạn được rèn luyện, tăng cường khả năng viết bài.

Trả lời câu 2 (trang 47 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Nếu phải tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi thì trong phần thân em sẽ miêu tả theo thứ tự nào?

Lời giải chi tiết:

* Tả theo trình tự thời gian:

- Trước giờ ra chơi, sân trường yên ắng, tĩnh mịch.

- Trong giờ ra chơi:

+ Trống hết hai tiết, báo giờ ra chơi đã tới.

+ Học sinh từ các lớp ùa ra sân.

+ Cảnh học sinh chơi đùa.

+ Các trò chơi quen thuộc.

+ Cảnh giữa sân, các phía, góc sân.

+ Trống vào lớp, học sinh về lớp.

- Sân trường sau khi ra chơi trở về vẻ yên tĩnh vốn có.

* Tả theo trình tự không gian:

- Các trò chơi ở giữa sân, các góc sân.

- Một trò chơi đặc sắc, mới lạ, sôi động.

Trả lời câu 3 (trang 47 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Hãy đọc kĩ đoạn văn tr.47-48 SGK Ngữ văn 6 tập 2 và rút lại thành một dàn ý.

Lời giải chi tiết:

- Mở bài: cảnh biển buổi sớm mai

- Thân bài:

+ Buổi chiều (biển lặng, đục ngầu, đầy như mâm bánh đúc)

+ Biển trong ngày mưa rào

+ Biển chiều lạnh nắng tắt sớm

+ Sự thay đổi màu sắc tùy thuộc vào màu sắc mây trời…

- Kết bài: Nguồn gốc của hình ảnh biển đẹp

I. PHƯƠNG PHÁP VIẾT ĐOẠN VĂN TẢ CẢNH

1. Đọc ba đoạn văn trang 45-46 sgk ngữ văn 6 tập 2

Câu hỏi:

a) Văn bản đầu miêu tả hình ảnh dượng Hương Thư, trong một chặng đường của vượt thác. Tại sao có thế nói, qua hình ảnh nhân vật, ta có thể hình dung được những nét tiêu biểu ở khúc sông có nhiều thác dữ?

b) Văn bản thứ hai tả quang cảnh gì? Người viết đã miêu tả cảnh vật ấy theo một thứ tự nào?

c) Văn bản thứ ba là một bài văn miêu tả có ba phần tương đối trọn vẹn. Em hãy chỉ ra và tóm tắt các ý của mỗi phần. Từ dàn ý đó hãy nhận xét về thứ tự miêu tả của tác giả trong đoạn văn.

Trả lời câu hỏi :

a) Hình ảnh dượng Hương Thu hiện lên trong đoạn văn với ngoại hình “ như một pho tượng đồng đúc, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào” cùng với những động tác thuần thục “thả sào, rút sào nhanh như cắt” và thêm vào đó là nghệ thuật so sánh mà tác giả lồng ghét vào cho người đọc phần nào hình dung đươc cảnh sắc ở khúc sông có nhiêu thác dữ và người vượt thác đã phải đem hết gân sức, tinh thần để chiến đấu cùng thác dữ ấy.

b) Đoạn văn tả cảnh dòng sông Năm Căn.

Người viết đã miêu tả cảnh theo trình tự từ dưới sông hai lên bờ, từ gần đến xa. Đây là trình tự của quan sát.

c)

Đoạn văn của Ngô Văn Phú có 3 phần:
Phần đầu: từ “Luỹ làng là một vành đai” đến “màu của luỹ”.

=> Giới thiệu khái quát vể luỹ tre làng (phẩm chất, hình dáng và màu sắc)..

Phần thứ hai: từ “lũy ngoài cũng” đến “không rõ”.

=> Miêu tả cụ thể ba vòng tre của luỹ làng.

Phần thứ ba: Còn lại

=> Nói về măng và gợi quan hệ mẫu tử trong đời sống con người.

Nhận xét về trình tự miêu tả:
Tác giả đã miêu tả theo trình tự không gian: từ trong ra ngoài, từ khái quát đến cụ thể.

Ghi nhớ:

Muốn tả cảnh cần:

Xác định được đối tượng miêu tả;
Quan sát, lựa chịn được hình ảnh tiêu biểu;
Trình bày những điều quan sát được theo một thứ tự.
Bố cục của bài tả cảnh thường có ba phần:

Mở bài: giới thiệu cảnh được tả;
Thân bài: tập trung tả cảnh chi tiết theo một trình tự;
Kết bài: thường phát biểu cảm tưởng về nhân vật đó.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu 1: Trang 47 sgk ngữ văn 6 tập 2

Nếu phải tả quang cảnh lớp học trong giờ viết bài tập làm văn thì em sẽ miêu tả như thế nào? Hãy suy nghĩ và trả lời theo gợi ý sau:

a) Em sẽ quan sát và lựa chọn những hình ảnh cụ thể, tiêu biểu nào cho quang cảnh ấy?

b) Em định miêu tả quang cảnh ấy theo thứ tự như thế nào?

c) Hãy viết mở bài và kết bài cho bài văn này.

Bài làm:
Gợi ý:
a) Những hình ảnh tiêu biểu cho quang cảnh lớp học trong giờ viết bài tập làm văn:
Cô giáo (Thầy giáo): xóa bảng, ghi lên bảng, phát giấy viết, nhắc nhở học sinh, đi quanh lớp, ngồi trên bục giảng…
Học sinh: đọc đề, chuẩn bị bút thước, suy nghĩ, viết bài văn…
Không khí: mát mẻ, căng thẳng, thoải mái, yên lặng,…
b) Có thể miêu tả quang cảnh theo trình tự thời gian: Đọc đề, làm bài, thu bài.
c) Tham khảo:
Mở bài: Dường như sau tiếng trống báo kết thúc giờ ra chơi, cả lớp em vội vàng đi vào lớp. Bạn nào cũng ngồi ngay ngắn trên ghế của mình bởi tiết tiếp theo đây là tiết làm bài văn đầu tiên từ khi chúng em bước vào lớp 6. Bạn thì căng thẳng, bạn lại hồi hộp nhưng hơn hết là phất kích chờ cô giáo bước vào lớp.
Kết bài: Tiếng báo hết giờ của cô giáo vang lên nhưng gần như mọi người đang chần chừ để có thể tô vẽ thêm cho tác phẩm đầu tiên của mình. Phải đế năm phút sau cả lớp mới nộp hết bài tập cô ra . Đa số bạn nào cũng làm tốt bởi trên gương mặt các bạn lại nở nụ cười vui vẻ. Chúng em chào cô giáo rồi cùng nhau tan học sau một tiết kiểm tra đầu “khó khăn” này.

Câu 2: Trang 47 sgk ngữ văn 6 tập 2
Nếu phải tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi thì trong phần thân bài em sẽ miêu tả theo thứ tự nào (theo thứ tự không gian : từ xa tới gần hay theo trình tự thời gian : trước, trong và sau khi ra chơi?) Hãy lựa chọn một cảnh của sân trường trong giờ ra chơi ấy để viết thành một đoạn văn miêu tả.
Bài làm:
Có thể lựa chọn tả theo trình tự thời gian hoặc không gian những cần chú ý quan sát và chú ý lựa chọn các hình ảnh tiêu biểu , chú ý miêu tả các chi tiết như: bầu trời, mở đầu giờ ra chơi như thế nào, ở mỗi khoảng sân các hoạt động vui chơi diễn ra thế nào?…
Tham khảo đoạn văn sau:
Giờ ra chơi luôn là khoảng thời gian hào hứng nhất của mọi người. Dưới bầu trời mát mẻ, không gian thoáng đãng, mát xẻ nơi sân trường, tốp ba, tốp bảy tụ tập chơi từng trò chơi mình yêu thích. Ở sân bóng chuyền đằng xa, mấy anh chị cầm quả bóng chuyền cùng nhau vừa tập vừa cười đùa. Xung quanh đó một đến hai bạn nữ đang ngồi cầm quyển truyền đọc rất chăm chú, dường như cái ồn ào sân trường chẳng hề ảnh hưởng tới họ. Bên cảnh vười hoa xinh của trường, các bạn, các chị đang chụm lại với nhau chơi ô ăn quan, chuyền thẻ,… những trò chơi dân gian được nhà trường khuyến khích. Từng quả bóng chuyển nhỏ được những bàn tay khéo léo tung lên trời và bắt lấy, từng tiếng cười giòn tan của người giành chiến thắng. Ngược lại với khung cảnh ngoài sân trường, nhiều bạn ở trong lớp cùng kể cho nhau nghe những câu chuyện hay là bàn luận về một vấn đề đang "hot" hiện nay. Một số bạn được gọi là "mọt sách" cắm cúi với những bài tập khó của mình. Tiết ra chơi là vậy, cái mệt mỏi, căng thẳng của tiết học bị bỏ lại đằng sau sự nhộn nhịp, vui vẻ ấy.

Câu 3: Trang 47 sgk ngữ văn 6 tập 2
Hãy đọc kĩ đoạn văn sau và rút thành một dàn ý.
BIỂN ĐẸP
Buổi sớm nắng sáng. Những cánh buồm nâu trên biển được nắng chiếu vào hồng rực lên như đàn bướm múa lượn giữa trời xanh.
Lại đến một buổi chiều, gió mùa đông bắc vừa dừng. Biển lặng, đỏ đục, đầy như mâm bánh đúc, loáng thoáng những con thuyền như những hạt lạc ai đem rắc lên trên.
Rồi một ngày mưa rào. Mưa dăng dăng bốn phía. Có quãng nắng xuyên xuống biển óng ánh đủ màu: xanh lá mạ, tím phớt, hồng, xanh biếc, ... Có quãng thâm sì, nặng trịch. Những cánh buồm ra khỏi cơn mưa, ướt đẫm, thẫm lại, khoẻ nhẹ bồi hồi, như ngực áo bác nông dân cày xong thửa ruộng về bị ướt.
Có buổi nắng sớm mờ, biển bốc hơi nước, không nom thấy đảo xa, chỉ một màu trắng đục. Không có thuyền, không có sóng, không có mây, không có sắc biếc của da trời.
Một buổi chiều lạnh, nắng tắt sớm. Những đảo xa lam nhạt pha màu trắng sữa. Không có gió mà sóng vẫn vỗ đều đều, rì rầm. Nước biển dâng đầy, quánh đặc một màu bạc trắng, lấm tấm như bột phấn trên da quả nhót.
Chiều nắng tàn, mát dịu. Biển xanh veo màu mảnh trai. Đảo xa tím pha hồng. Những con sóng nhè nhẹ liếm trên bãi cát, bọt sóng màu bưởi đào.
Mặt trời xế trưa bị mây che lỗ đỗ. Những tia nắng dát vàng một vùng biển tròn, làm nổi bật những cánh buồm duyên dáng, như ánh sáng chiếc đèn sân khấu khổng lồ đang chiếu cho các nàng tiên trên biển múa vui.
Thế đấy, biển luôn thay đổi màu tuỳ theo sắc mây trời. Trời xanh thắm, biển cũng thắm xanh, như dâng cao lên, chắc nịch.Trời rải mây trắng nhạt, biển mơ màng dịu hơi sương. Trời âm u mây mưa, biển xám xịt, nặng nề. Trời ầm ầm, biển đục ngầu, giận dữ ... Như một con người biết buồn vui, biển lúc tẻ nhạt, lạnh lùng, lúc sôi nổi, hả hê, lúc đăm chiêu, gắt gỏng.
Biển nhiều khi rất đẹp, ai cũng thấy như thế. Nhưng có một điều ít ai chú ý là: vẻ đẹp của biển, vẻ đẹp kì diệu muôn màu, muôn sắc ấy phần lớn là do mây, trời và ánh sáng tạo nên ...
(Vũ Tú Nam)
Bài làm:
Dàn ý tham khảo:
Mở bài: nhan đề "BIỂN ĐẸP".
Thân bài: từ “Buổi sớm nắng sáng” đến “lúc dăm chiêu, gắt gỏng”.
Buổi nắng sáng

Buổi chiều gió mùa đông bắc

Ngày mưa rào

Buổi nắng nhẹ

Chiều lạnh

Chiều nắng tan

Mặt trời xế trưa

Biến đổi màu theo sắc mây trời

Nguyên nhân biển đẹp
=> Miêu tả cảnh đẹp của biển qua từng khoảng thời gian, từng góc độ khác nhau.
Kết bài: từ “Biển nhiều khi rất đẹp" đến “ánh sáng tạo nên" - (còn lại).
=> Nêu nhận xét và suy nghĩ của mình về sự thay đổi cảnh sắc của biển.

I. Phương pháp viết văn tả cảnh

1 - Trang 45 SGK

Đọc ba văn bản sau:

a) Những động tác thả sào, rút sào rộn ràng nhanh như cắt. Thuyền cố lấn lên. Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ.

(Võ Quảng)

b) Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây được mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ,... loà nhoà ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai.

(Đoàn Giỏi)

c)

LŨY LÀNG

Lũy làng là một vành đai phòng thủ kiên cố! Lũy làng có ba vòng bao quanh làng. Màu xanh là màu của lũy:

Lũy ngoài cùng, trồng tre gai, thứ tre gốc to, thân to nhưng ngoằn ngoèo không thẳng, cành rậm, đan chéo nhau. Mỗi nhánh tre lại có những gai tre nhọn hoắt, rất cứng, mà những ai bén mảng vào ven luỹ, vô ý giẫm phải, khêu nhổ cũng khá phiền.

Lũy tre ngoài cùng này không đốn, tre đời nọ truyền đời kia. Tre cụ, tre ông, tre bà, tre cha, tre mẹ, tre con, tre cháu, chút chít, chằng chéo bằng ngọn bằng tán, bằng cách ấy khiến con sẻ bay cũng không lọt…

Những gốc tre cứ to bự lên, chuyển thành màu mốc, khép kín vào nhau, thành bức tường thành bằng tre, mà với chiến tranh giáo mác, voi ngựa thuở xưa, muốn đột nhập vào làng chẳng dễ gì!

Lũy giữa cũng toàn tre nhưng là loại tre thẳng (tre hoá). Lũy trong cùng tre càng thẳng hơn. Tre hóa óng chuốt mọc thẳng, ngọn không dày và rậm như tre gai. Cả năm xanh một màu xanh thẫm, đầy sức sống. Và đến mùa đổi lá thì toàn bộ tán xanh chuyển thành một màu vàng nhạt. Khi những trận gió mùa đến lay gốc, cả một tầng lá trút xuống, bay theo từng dải vàng. Và trong tôi lưu đọng mãi một vẻ đẹp, một nỗi buồn, của một vật thể hết một vòng đời đang vùng vẫy, đắm đuối với trời cao, mây gió và ngang tàng với mưa bão, với lốc bụi phải trở về với đất, theo lẽ hoàn toàn tự nhiên. Tre luỹ làng thay lá… Mùa lá mới oà nở, thứ màu xanh lục, nắng sớm chiếu vào trong như màu ngọc, đẹp như loại cây cảnh quần thể, báo hiệu một mùa hè sôi động. Thân tre cứng cỏi, tán tre mềm mại. Mưa rào ập xuống, rồi trời tạnh, mối cánh, chuồn chuồn đan cài trong bầu trời đầy mây xốp trắng. Nhìn lên, những ngọn tre thay lá, những búp tre non kín đáo, ngây thơ, hứa hẹn sự trưởng thành, lòng yêu quê của con người được bồi đắp lúc nào không rõ!…

Dưới gốc tre, tua tủa những mầm măng. Măng trồi lên nhọn hoắt như một mũi gai khổng lồ xuyên qua đất lũy mà trỗi dậy, bẹ măng bọc kín thân cây non, ủ kĩ như áo mẹ trùm lần trong lần ngoài cho đứa con non nớt. Ai dám bảo thảo mộc tự nhiên không có tình mẫu tử?…

(Ngô Văn Phú)

2 - Trang 46 SGK

Học sinh đọc thật kĩ 3 văn bản trên để trả lời các câu hỏi phía dưới.

a*) Văn bản đầu miêu tả hình ảnh dượng Hương Thư, trong một chặng đường của cuộc vượt thác. Tại sao có thể nói, qua hình ảnh nhân vật, ta có thể hình dung được những nét tiêu biểu của cảnh sắc ở khúc sông có nhiều thác dữ?

b) Văn bản thứ hai tả quang cảnh gì? Người viết đã miêu tả cảnh vật ấy theo một thứ tự nào?

c) Văn bản thứ ba là một bài văn miêu tả có ba phần tương đối trọn vẹn. Em hãy chỉ ra và tóm tắt các ý của mỗi phần. Từ dàn ý đó hãy nhận xét về thứ tự miêu tả của tác giả trong đoạn văn (miêu tả từ trên xuống dưới, từ xa đến gần, từ ngoài vào trong, từ khái quát đến cụ thể hay theo thứ tự thời gian…).

Trả lời

a) Miêu tả Dượng Hương Thư làm nổi bật cảnh thác dữ

– Hoạt động nhanh, gấp rút: “nhanh như cắt” thả, rút sào

– Ngoại hình: Như một pho tượng đồng đúc, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa trên ngọn sào.

– Sử dụng biện pháp so sánh: hiện lên cảnh thác dữ, cảnh thiên nhiên hùng vĩ.

b) Đoạn văn miêu tả dòng sông Năm Căn và rừng đước

– Tác giả miêu tả từ gần đến xa, từ thấp đến cao

– Hình ảnh so sánh độc đáo, chi tiết miêu tả sinh động: nước ầm ầm đổ ra biển đêm ngày như thác, cá bơi hàng đàn như người bơi ếch, đước dựng đứng như dãy tường thành dài vô tận…

c) Miêu tả lũy tre bao quanh làng

– Từ đầu đến "… màu của lũy": giới thiệu về lũy làng

– Tiếp đến "… lúc nào không rõ": miêu tả các vòng của lũy

– Còn lại: cảm nghĩ về tình cảm của thảo mộc.

II. Luyện tập

1 - Trang 47 SGK

Nếu phải tả quang cảnh lớp học trong giờ viết bài tập làm văn thì em sẽ miêu tả như thế nào? Hãy suy nghĩ và trả lời theo sự gợi ý sau:

a) Em sẽ quan sát và lựa chọn những hình ảnh cụ thể, tiêu biểu nào cho quang cảnh ấy?

b) Em định miêu tả quang cảnh ấy theo thứ tự như thế nào?

c) Hãy viết mở bài và kết bài cho bài văn này.

Trả lời

a) Tả quang cảnh lớp học trong giờ viết tập làm văn:

– Hình ảnh trong lớp học: thầy cô, cảnh không gian lớp, đồ vật trong lớp, các bạn học sinh. Đặc tả một vài bạn nổi bật.

b) Thứ tự miêu tả: Theo trình tự thời gian, từ khi có trống vào lớp tới khi phát đề, các bạn làm bài, cuối cùng giáo viên thu bài.

c) Mở bài: Giờ tập làm văn luôn là giờ học được mong đợi nhất trong lớp của em nên bạn nào bạn nấy cũng hào hứng, sôi nổi chờ cô phát đề. Đó là giờ học rèn cho chúng em thỏa sức “viết lách” xây dựng bài văn, đoạn văn của riêng mình.

2 - Trang 47 SGK

Nếu phải tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi thì trong phần thân bài em sẽ miêu tả theo thứ tự nào (theo thứ tự không gian: từ xa tới gần hay theo thứ tự thời gian: trước, trong và sau khi ra chơi)? Hãy lựa chọn một cảnh của sân trường trong giờ ra chơi ấy để viết thành một đoạn văn miêu tả.

Trả lời

Trình tự tả quang cảnh giờ ra chơi:

+ Sân trường vắng lặng

+ Tiếng trống báo hiệu, học sinh ùa ra chơi

+ Có tốp chơi đá cầu, nhảy dây, có nhóm đứng nói chuyện…

+ Tả màu sắc, khung cảnh bầu trời, cây cối

Đoạn văn mẫu:

Giờ ra chơi, mọi người ùa ra sân tíu tít như bầy chim non rời tổ. Phía trước cửa lớp em sân trường được chọn làm nơi đủ trò thú vị như nhảy dây, đá cầu, ô keo… Các bạn nữ lúc nào cũng nhanh nhảu “chiếm” phần hơn trên khoảng sân đó để làm nơi nhảy dây. Đôi khi sự hò reo của các bạn nữ khi chơi khiến các bạn nam hào hứng cùng tham gia: đội nam và đội nữ. Khi chơi vui vẻ như vậy, em lại thấy lớp mình đoàn kết, gần gũi nhau hơn. Những giờ ra chơi này sẽ mãi là kỉ niệm đẹp trong lòng mỗi đứa học trò như chúng em.

3 - Trang 47, 48 SGK

Hãy đọc kĩ đoạn văn sau và rút lại thành một dàn ý.

BIỂN ĐẸP

Buổi sớm nắng sáng. Những cánh buồm nâu trên biển được nắng chiếu vào hồng rực lên như đàn bướm múa lượn giữa trời xanh.

Lại đến một buổi chiều, gió mùa đông bắc vừa dừng. Biển lặng, đỏ đục, đầy như mâm bánh đúc, loáng thoáng những con thuyền như những hạt lạc ai đem rắc lên trên.

Rồi một ngày mưa rào. Mưa dăng dăng bốn phía. Có quãng nắng xuyên xuống biển óng ánh đủ màu: xanh lá mạ, tím phớt, hồng, xanh biếc,… Có quãng thâm sì, nặng trịch. Những cánh buồm ra khỏi cơn mưa, ướt đẫm, thẫm lại, khỏe nhẹ bồi hồi, như ngực áo bác nông dân cày xong thửa ruộng về bị ướt.

Có buổi nắng sớm mờ, biển bốc hơi nước, không nom thấy đảo xa, chỉ một màu trắng đục. Không có thuyền, không có mây, không có sắc biếc của da trời.

Một buổi chiều lạnh, nắng tắt sớm. Những đảo xa lam nhạt pha màu trắng sữa. Không có gió mà sóng vẫn vỗ đều đều, rì rầm. Nước biển dâng đầy, quánh đặc một màu bạc trắng, lấm tấm những bột phấn trên da quả nhót.

Chiều nắng tàn, mát dịu. Biển xanh veo màu mảnh trai. Đảo xa tím pha hồng. Những con sóng nhè nhẹ liếm trên bãi cát, bọt sóng màu bưởi đào.

Mặt trời xế trưa bị mây che lỗ chỗ. Những tia nắng dát vàng một vùng biển tròn, làm nổi bật những cánh buồm duyên dáng, như ánh sáng chiếc đèn sân khấu khổng lồ đang chiếu cho các nàng tiên trên biển múa vui.

Thế đấy, biển luôn thay đổi màu tùy theo sắc mây trời. Trời xanh thắm, biển cũng thắm xanh, như dâng cao lên, chắc nịch. Trời rải mây trắng nhạt, biển mơ màng dịu hơi sương. Trời âm u mây mưa, biển xám xịt, nặng nề. Trời ầm ầm, biển đục ngầu giận dữ… Như một con người biết buồn vui, biển lúc tẻ nhạt, lạnh lùng, lúc sôi nổi, hả hê, lúc đăm chiêu, gắt gỏng.

Biển nhiều khi rất đẹp, ai cũng thấy như thế. Nhưng có một điều ít ai chú ý là: vẻ đẹp của biển, vẻ đẹp kì diệu muôn màu, muôn sắc ấy phần lớn là do mây, trời và ánh sáng tạo nên …

(Vũ Tú Nam)

Trả lời

Dàn ý của bài Biển đẹp em có thể rút ra như sau:

- Mở bài: Giới thiệu biển đẹp qua: Cảnh biển buổi sớm mai

- Thân bài:

+ Cảnh biển buổi chiều (biển lặng, đục ngầu, đầy như mâm bánh đúc)

+ Biển trong ngày mưa rào

+ Biển chiều lạnh nắng tắt sớm

+ Sự thay đổi màu sắc tùy thuộc vào màu sắc mây trời…

- Kết bài: Nguồn gốc của hình ảnh biển đẹp.

Ghi nhớ

Muốn tả cảnh cần:

Xác định được đối tượng miêu tả;
Quan sát, lựa chịn được hình ảnh tiêu biểu;
Trình bày những điều quan sát được theo một thứ tự.
Bố cục của bài tả cảnh thường có ba phần:

Mở bài: giới thiệu cảnh được tả;
Thân bài: tập trung tả cảnh chi tiết theo một trình tự;
Kết bài: thường phát biểu cảm tưởng về nhân vật đó.

1. Phương pháp viết văn tả cảnh

Câu hỏi trang 46 SGK văn 6 tập 2

a) Văn bản đầu tiền tả hình ảnh dượng Hương Thư trong một chặng đường của cuộc vượt thác. Nói qua hình ảnh nhân vật ta có thể hình dung được những nét tiêu biểu ở cảnh sắc của khúc sông có nhiều thác dữ vì:

động tác của dượng Hương Thư được miêu tả rất mạnh mẽ, dứt khoát thể hiện rằng đang qua một khúc sông có nước chảy mạnh, xiết, con người phải gồng mình lên chống chọi với con thác dữ.
b)

Văn bản thứ hai miêu tả dòng Năm Căn và rừng đước.
Người viết đã miêu tả theo thứ tự: điểm nhìn cảnh vật từ gần đến xa, từ thấp đến cao
c) Bố cục văn bản thứ ba:

Đoạn 1: Từ đầu ... màu của lũy- giới thiệu lũy làng.
Đoạn 2: tiếp ... lúc nào không rõ- miêu tả các vòng của tre
Đoạn 3: còn lại- suy nghĩ về tình mẫu tử.
Nhận xét về thứ tự miêu tả: lũy làng được miêu tả từ ngoài vào trong, từ dưới lên trên.

Luyện tập

Câu 1 trang 47 SGK văn 6 tập 2

Nếu phải tả quang cảnh lớp học trong giờ viết tập làm văn thì:

a) Quan sát lựa chọn hình ảnh tiêu biếu là: giáo viên, các học trò, quanh cảnh lớp học

b) Thứ tự miêu tả các cảnh:

Miêu tả quanh cảnh lớp học
Miêu tả cô giáo
Miêu tả học trò đang chăm chú làm bài
c) Viết mở bài và kết bài cho bài văn

Mở bài: Sau một tuần chuẩn bị kĩ lưỡng, giờ kiểm tra tập làm văn đã tới. Mới một hồi trống vừa cất lên thì bạn này bạn nấy đã ngồi ngay ngắn, giấy bút chuẩn bị sẵn sàng để làm bài.
Thân bài: Giờ kiểm tra kết thúc trong tiếng thở phào nhẹ nhõm của mọi người. Những bạn làm bài tốt còn kèm theo nụ cười rạng rỡ trên khuôn mặt lấp lánh.

Câu 2 trang 47 SGK văn 6 tập 2

Nếu phải tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi thì thân bài sẽ tả theo trình tự thời gian trước, trong và sau khi ra chơi.
Chọn một cảnh trong giờ ra chơi để viết thành đoạn:

Trên sân trường, mọi người nhanh chóng tản ra thành từng nhóm để chơi đùa, lúc này không còn nhìn ra bạn nào là học sinh lớp nào, ai cũng như chú chim non hồn nhiên trong nắng. Bên kia một tốp chơi đá cầu, xa xa là một tốp chơi nhảy dây. Phía những tán lá bang tỏa rộng nơi góc sân trường thì hiện ra những khuôn mặt thanh tú đang ngồi học bài hay đọc sách. Cả sân trường như bừng lên không phải vì nắng mà là tiếng cười nói râm ran không ngớt tạo cho không gian bầu không khí vui tươi, trẻ trung, năng động, mọi năng lượng như được thức tỉnh vì sự vui tươi ấy.

Câu 3 trang 47 SGK văn 6 tập 2

Bố cục văn bản “Biển đẹp”:

Mở bài: Giới thiệu vẻ đẹp của cảnh biển.

Thân bài:

Miêu tả sự thay đổi của biển theo thời gian: sáng, trưa, chiều.
Miêu tả sự thay đổi của biến theo màu sắc mây trời.
Kết bài: Cảm nhận về cảnh biển.

I - Phương pháp viết văn tả cảnh

Câu 1 : Đọc ba văn bản sau (SGK - trang 45)

Câu 2 : Trả lời các câu hỏi

a) Văn bản đầu miêu tả hình ảnh dượng Hương Thư, trong một chặng đường của cuộc vượt thác. Tại sao có thể nói, qua hình ảnh nhân vật, ta có thể hình dung được những nét tiêu biểu của cảnh sắc ở khúc sông có nhiều thác dữ ?

b) Văn bản thứ hai tả quang cảnh gì ? Người viết đã miêu tả cảnh vật ấy theo một thứ tự nào ?

c) Văn bản thứ ba là một bài văn miêu tả có ba phần tương đối trọn vẹn. Em hãy chỉ ra và tóm tắt các ý của mỗi phần. Từ dàn ý đó hãy nhận xét về thứ tự miêu tả của tác giả trong đoạn văn (miêu tả từ trên xuống dưới, từ xa đến gần, từ ngoài vào trong, từ khái quát đến cụ thể hay theo thứ tự thời gian ...).

Trả lời :

a) Miêu tả Dượng Hương Thư làm nổi bật cảnh thác dữ :

- Hoạt động nhanh, gấp rút: “nhanh như cắt” thả, rút sào
- Ngoại hình: Như một pho tượng đồng đúc, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa trên ngọn sào.
- Sử dụng biện pháp so sánh: hiện lên cảnh thác dữ, cảnh thiên nhiên hùng vĩ.
b) Đoạn văn miêu tả dòng sông Năm Căn và rừng đước
- Tác giả miêu tả từ gần đến xa, từ thấp đến cao
- Hình ảnh so sánh độc đáo, chi tiết miêu tả sinh động: nước ầm ầm đổ ra biển đêm ngày như thác, cá bơi hàng đàn như người bơi ếch, đước dựng đứng như dãy tường thành dài vô tận…
c) Đoạn văn của Ngô Văn Phú có 3 phần:
- Phần mờ đầu: từ “Luỹ làng là một vành đai” đến “màu của luỹ”: Giới thiệu khái quát vể luỹ tre làng (phẩm chất, hình dáng và màu sắc).
- Phần thứ hai: tiếp theo đến “không rõ”: Lần lượt miêu tả cụ thể ba vòng tre của luỹ làng.
- Phần ba: Còn lại: cảm nghĩ về tình cảm của thảo mộc
* Trình tự miêu tả:
Tác giả miêu tả từ khái quát đến cụ thể, từ ngoài vào trong (trình tự không gian )

Ghi nhớ :
- Muốn tả cảnh cần :
+ Xác định được đối tượng miêu tả
+ Quan sát, lựa chọn được những hình ảnh tiêu biểu
+ Trình bày những điều quan sát được theo một thứ tự
- Bố cục bài tả cảnh thường có ba phần :
+ Mở bài : Giới thiệu cảnh được tả
+ Thân bài : tập trung tả cảnh vật chi tiết theo một thứ tự
+ Kết bài : thường phát biểu cảm tưởng về cảnh vật đó.

II - Luyện tập

Câu 1 : Nếu phải tả quang cảnh lớp học trong giờ viết bài tập làm văn thì em sẽ miêu tả như thế nào ? Hãy suy nghĩ và trả lời theo sự gợi ý sau :

a) Em sẽ quan sát và lựa chọn những hình ảnh cụ thể, tiêu biểu nào cho quang cảnh ấy ?

b) Em định miêu tả quang cảnh ấy theo thứ tự như thế nào ?

c) Hãy viết mở bài và kết bài cho bài văn này.

Trả lời :

Quang cảnh trong giờ viết tập làm văn

a) Những hình ảnh tiêu biểu :

- Hoạt động của cô : ghi bảng, phát đề, ...

- Hoạt động của học sinh : chuẩn bị giấy, tập trung làm bài, ...

b) Theo thứ tự thời gian :

- Bắt đầu đọc (chép, phát) đề

- Làm bài

- Chuông (trống) báo hết giờ

c) - Mở bài : Sau hồi chuông báo hết giờ ra chơi giữa buổi, không như mọi khi vẫn còn một số bạn nhởn nhơ đi vào, cả lớp đã ngồi yên lặng để chờ cô giáo. Đây là tiết kiểm tra môn văn đầu tiên ở học kì hai của chúng em.

- Kết bài : Phải nấn ná chừng hai phút sau thì cô mới thu gom được đầy đủ "tác phẩm" của chúng em. Không khi cả lớp như ong vỡ tổ. Ai cũng tranh nhau nói, mặt ai nấy đều lấm tấm mồ hôi. Đa số ai cũng làm bài tốt bởi gương mặt người bạn nào cũng rạng rỡ.

Câu 2 : Nếu phải tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi thì trong phần thân bài em sẽ miêu tả theo thứ tự nào (theo thứ tự không gian : từ xa tới gần hay theo thứ tự thời gian: trước, trong và sau khi ra chơi) ? Hãy lựa chọn một cảnh của sân trường trong giờ ra chơi ấy để viết thành một đoạn văn miêu tả.

* Tả theo trình tự thời gian:
- Trước giờ ra chơi, sân trường yên ắng, tĩnh mịch.
- Trong giờ ra chơi:
+ Trống hết hai tiết, báo giờ ra chơi đã tới.
+ Học sinh từ các lớp ùa ra sân.
+ Cảnh học sinh chơi đùa.
+ Các trò chơi quen thuộc.
+ Cảnh giữa sân, các phía, góc sân.
+ Trống vào lớp, học sinh về lớp.
- Sân trường sau khi ra chơi trở về vẻ yên tĩnh vốn có.
* Tả theo trình tự không gian:
- Các trò chơi ở giữa sân, các góc sân.
- Một trò chơi đặc sắc, mới lạ, sôi động.Đoạn văn: Giờ ra chơi, mọi người ùa ra sân tíu tít như bầy chim non rời tổ. Phía trước cửa lớp em sân trường được chọn làm nơi đủ trò thú vị như nhảy dây, đá cầu, ô keo… Các bạn nữ lúc nào cũng nhanh nhảu “chiếm” phần hơn trên khoảng sân đó để làm nơi nhảy dây. Đôi khi sự hò reo của các bạn nữ khi chơi khiến các bạn nam hào hứng cùng tham gia: đội nam và đội nữ. Khi chơi vui vẻ như vậy, em lại thấy lớp mình đoàn kết, gần gũi nhau hơn. Những giờ ra chơi này sẽ mãi là kỉ niệm đẹp trong lòng mỗi đứa học trò như chúng em.

Câu 3 : Hãy đọc kĩ đoạn văn sau và rút lại thành một dàn ý. (Đoạn văn trong SGK - trang 47).

Dàn ý

- Mở bài : cảnh biển buổi sớm mai
- Thân bài :
Buổi chiều (biển lặng, đục ngầu, đầy như mâm bánh đúc)
+ Biển trong ngày mưa rào
+ Biển chiều lạnh nắng tắt sớm
+ Sự thay đổi màu sắc tùy thuộc vào màu sắc mây trời…
- Kết bài : Nguồn gốc của hình ảnh biển đẹp