Bài soạn "Sơn Tinh, Thủy Tinh" số 4
I - KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG
1. Xem lại mục I. 1. bài Con Rồng cháu Tiên (trang 5).
2. Truyền thuyết Sơn Tinh, Thuỷ Tinh giải thích hiện tượng mưa bão, lũ lụt thường diễn ra trên lưu vực sông Hồng, gây những thiệt hại lớn cho cuộc sống của nhân dân; đồng thời thể hiện ước mơ chinh phục và chiến thắng thiên nhiên của người xưa.
3. Tóm tắt truyện
Biết tin Hùng Vương thứ mười tám kén chồng cho Mị Nương, Sơn Tinh (Thần Núi) và Thuỷ Tinh (Thần Nước) cùng đến cầu hôn. Trước hai chàng trai tài giỏi khác thường, vua bèn ra điều kiện : Hôm sau, ai đem sính lễ đến trước sẽ được cưới Mị Nương. Sơn Tinh đến trước, và rước được Mị Nương về núi. Thuỷ Tinh đến sau, đùng đùng nổi giận, dâng nước đánh Sơn Tinh. Sơn Tinh thắng, Thuỷ Tinh đành rút quân.
Từ đấy, hằng năm Thuỷ Tinh vẫn làm mưa gió, bão lụt để trả thù Sơn Tinh.
II - HƯỚNG DẪN ĐỌC - HlỂU VĂN BẢN
1. a) Truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh có thể chia thành ba đoạn :
- Đoạn một (từ đầu đến “mỗi thứ một đôi”) : Vua Hùng thứ mười tám ra điều kiện kén rể.
- Đoạn hai (từ tiếp theo đến “thần Nước đành rút quân”) : Cuộc giao tranh cầu hôn giữa Sơn Tinh và Thuỷ Tinh, kết quá Sơn Tinh thắng.
- Đoạn ba (phần còn lại) : Cuộc trả thù hằng năm với Sơn Tinh và những thất bại của Thuỷ Tinh.
b) Truyện được gắn với thời đại Hùng Vương - thời đại mở đầu lịch sử Việt Nam (cách ngày nay khoảng 4000 năm và kéo dài chừng 2000 năm).
2. Trong truyện Sơn Tinh, Tliuỷ Tinh có hai nhân vật chính, đó là Sơn Tinh và Thuỷ Tinh. Mỗi nhân vật chính đó, được miêu tả bằng những chi tiết nghệ thuật tưởng tượng kì ảo:
- Nhân vật Sơn Tinh: “vẫy tay về phía đông, phía đông nổi cồn bãi ; vẫy tay về phía tây, phía tây mọc lên từng dãy núi đồi”. Sơn Tinh có thể “dùng phép lạ bốc từng quả đồi, dời từng dãy núi, dựng thành luỹ đất, ngăn chặn dòng nước lũ. Nước sông dâng lên bao nhiêu, đồi núi cao lên bấy nhiêu”.
- Nhân vật Sơn Tinh tượng trưng cho khát vọng và khả năng khắc phục thiên tai của nhân dân ta thời xưa.
- Nhân vật Thuỷ Tinh : “gọi gió, gió đến ; hô mưa, mưa về”. Thuỷ Tinh có thể “hô mây, gọi gió làm thành dông bão rung chuyển cả đất trời”.
- Nhân vật Thuỷ Tinh tượng trưng cho mưa bão, lũ lụt, thiên tai uy hiếp cuộc sống của con người,
3. Ý nghĩa của truyện Sơn Tinh, ThuỷTinh :
Truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh giải thích hiện tượng lũ lụt và thể hiện ước mong chế ngự thiên tai của người Việt Nam xưa.
III - HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
1. Muốn kể (diễn cảm) được trụyện này, các em cần thể hiện :
- Giọng kể chậm thể hiện nội dung đoạn một;
- Giọng sôi nổi, mạnh mẽ miêu tả cuộc giao tranh cầu hôn giữa Sơn Tinh và Thuỷ Tinh thể hiện nội dung đoạn hai;
- Giọng kể chậm thể hiện nội dung đoạn ba.
2. Truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh nêu lên hiện tượng lũ lụt kinh hoàng và ước mơ khắc phục thiên tai của nhân dân ta thời xưa. Ngày nay, ước mơ đó đã trở thành hiện thực khi Nhà nước và nhân dân tích cực xây dụng và củng cố hệ thống đê điều, nghiêm cấm nạn phá rừng đồng thời trồng thêm hàng triệu héc-ta rừng trong giai đoạn hiện nay.
3*. Một số truyện kể dân gian có liên quan đến thời đại các vua Hùng như : Chử Đồng Tử, Phù Đổng Thiên Vương, MỊ Châu - Trọng Thuỷ,... (theo Truyền thuyết Hùng Vương, Hội Vãn học - Nghệ thuật Vĩnh Phú, 1987).
