Bài soạn tham khảo số 1
1. Chuẩn bị
Xem lại phần kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này
Khi đọc truyện đồng thoại các em cần chú ý:
- Truyện kể về sự việc gì? Đâu là những sự việc chính?
- Nhân vật trong truyện là những loài vật nào? Ai là nhân vật chính?
- Hình dạng, tính nết của các con vật được thể hiện trong truyện vừa giống loài vật ấy, vừa giống con người ở chỗ nào?
- Truyện muốn nhắn gửi đến người đọc bài học gì? Bài học ấy có ý nghĩa với em không?
Bài làm:
Truyện kể về bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn. Các sự việc chinh được kể là:
- Ngoại hình cường tráng của Dế Mèn
- Sự khinh bỉ của Dế Mèn đối với Dế Choắt
- Cái chết của Dế Choắt
- Bài học đường đời đầu tiên
- Những nhân vật trọng truyện: Dế Mèn. Dế Choát, chị Cốc
- Nhân vật chính: Dế Mèn
- Giống nhau giữa các con vật trong truyện và con người là ở:
+ Hình dáng miêu tả giống con người:
- Dế Mèn: thanh niên cường tráng, đi bách bộ, đầu, to ra thành từng tảng, đứng pai vệ, mỗi bước đi làm điệu dún dẩy, kiểu cách con nhà ra võ
- Dế Choắt: gầy gò, dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện, lưng, mạng sườn, mặt mũi ngẩn ngơ ngơ
+ Tính cách: bướng, hung hăng, hống hạch láo, trịnh thượng, yếu ớt
+ Ý nghĩa câu truyện muốn gửi gắm: ở đời không nên hung hăng, bậy bạ, nghịch ranh, ích kỷ để mang tai họa đến cho người khác và cho cả chính mình. Bài học ấy rất có ý nghĩa với chúng ta
2. Đọc hiểu
* Câu hỏi giữa bài:
- Hãy chú ý các chi tiết miêu tả Dế Mèn
- Qua lời kể của Dế Mèn, em hãy hình dung như thế nào về Dế Choắt?
- Hình ảnh Dế Mèn và Dế Choắt mà em hình dung ở phần 3 có điểm tương đồng nào với Dế Mèn và Dế Choắt trong bức tranh bên dưới?
- Dế Mèn đã " nghịch ranh" như thế nào?
- Tai họa mà Dế Mèn kể ở đây là gì? Xảy ra với ai?
- Em hãy tưởng tượng nét mặt Dế Mèn lúc này
- Tranh minh họa nhân vật nào và về sự việc gì trong truyện?
Bài làm:
Các chi tiết miêu tả Dế Mèn cần chú ý:
- Ngoại hình:
- Càng: mẫm bóng
- Vuốt:cứng, nhọn hoắt
- Cánh: áo dài chấm đuôi
- Đầu: to, nổi từng tảng
- Răng: đen nhánh, nhai ngoàm ngoạm
- Râu: dài, cong vút
- Hành động:
- Đi đứng oai về, làm điệu, nhún chân, rung đùi
- Quát mấy chị cào cào, đá ghẹo anh gọng vó
- Co cẳng, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ, dáng điệu tỏ vẻ con nhà võ.
- Nhai ngoàm ngoạm, trịnh trọng vuốt sâu
- Qua lời kể của Dế Mèn, em hãy hình dung về Dế Choắt:
- Trạc tuổi Dế Mèn
- Người gầy gò, cánh ngắn củn, càng bè bè, râu cụt
=> Dế Choắt là người xấu xí, yếu đuối, trái ngược hoàn toàn với Dế Mèn
- Hình ảnh Dế Mèn và Dế Choắt mà em hình dung ở phần 3 có điểm tương đồng ỏe ngoại hình và tính cách hống hách bắt nạt của Dế Mèn và yếu thế của Dế Choắt khi ta nhìn bức tranh.
- Dế Mèn đã " nghịch ranh" bằng cách đi trêu đùa chị Cốc.
- Tai họa ở đây xảy ra với Dế Choắt là do bày trò trêu chị Cốc nên đã gây ra cái chết thương tâm cho Dế Choắt.
- Nét mặt Dế Mèn lúc này đầy ăn năn, dằn vặt. Hai hàng nước mắt lặng lẽ chảy dài, Dế Mèn lặng lẽ cúi gằm mặt tạ tội với Choắt
- Tranh minh họa nhân vật Dế Mèn đang đứng ăn năn hối hận trước mộ Dế Choắt về sự việc chỉ vì hành động ngu xuẩn trêu chọc chị Cốc của mình mà Dế Choắt chết thảm
* Câu hỏi cuối bài:
- Câu chuyện trên được kế bằng lời của nhân vật nào? Hãy chỉ ra các nhân vật tham gia vào câu chuyện.
- Dế Mèn đã ân hận về việc gì? Hãy tóm tắt sự việc đó trong khoảng 3 dòng.
- Dế Mèn đã có sự thay đổi về thái độ và tâm trạng như thế nào sau sự việc trêu chị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt? Vì sao có sự thay đổi ấy?
- Từ các chi tiết “tự hoạ” về bản thân và lời lẽ, cách xưng hô, điệu bộ, giọng điệu, thái độ của Dế Mèn đối với Dế Choắt, chị Cốc, em có nhận xét gì về tính cách của nhân vật này?
- Ở cuối đoạn trích, sau khi chôn cất Dế Choắt, Dế Mèn đã “đứng lặng giờ lâu” và “nghĩ về bài học đường đời đầu tiên”. Theo em, đó là bài học gì?
- Nhà văn Tô Hoài từng chia sẻ: “Nhân vật trong truyện đồng thoại được nhân cách hoá trên cơ sở đảm bảo không thoát li sinh hoạt có thật của loài vật.”. Dựa vào những điều em biết về loài dế, hãy chỉ ra những điểm “có thật” như thế trong văn bản, đồng thời, phát hiện những chỉ tiết đã được nhà văn “nhân cách hoá”.
Bài làm:
- Câu chuyện được kể bằng lời kể của nhân vật: Dế Mèn.Các nhân vật tham gia vào câu chuyện: Dế Mèn, Dế Choắt, chị Cốc
- Tóm tắt: Đoạn trích miêu tả Dế Mèn có vẻ đẹp cường tráng của tuổi trẻ nhưng tính tình còn kiêu căng, xốc nổi. Do bày trò trêu chị Cốc nên đã gây ra cái chết thương tâm cho Dế Choắt. Dế Mèn hối hận và rút ra bài học đường đời đầu tiên
- Sau khi trêu chị Cốc, Dế Mèn lên giường nằm khểnh bắt chân chữ ngũ và thấy hành động vừa rồi của mình thật thú vị
- Thái độ, tâm trạng Dế Mèn thay đổi sau đó: sợ hãy, hoảng hốt ân hận và nhận ra hành động vừa rồi thật ngu si
=> Sư thay đổi về thái độ và tâm trạng của Dế Mèn là do Dế Mèn khi nhận thấy hành động ấy dẫn đến cái chết của Dế Choắt.
4. Tính cách Dế Mèn:
- Dế Mèn là một chú dế tự tin, yêu đời và luôn tự hào về bản thân mình, luôn hãnh diện với bà con hàng xóm vì vẻ ngoại hình và sức mạnh của mình.
- Dế Mèn tự cao, tự đắc, kiêu căng và xốc nổi, coi thường người khác.
5. Ở cuối đoạn trích, sau khi chôn cất Dế Choắt, Dế Mèn đã “đứng lặng giờ lâu” và “nghĩ về bài học đường đời đầu tiên”. Theo em, đó là bài học sống ở đời phải biết khiêm nhường, luôn quan tâm giúp đỡ những người xung quanh, khi mắc lỗi sai phải biết hối cải và sửa chữa những lỗi lầm đó.
6. Những điểm “có thật” ở loài dế mà tác giả miêu tả:
- Đôi càng mẫm bóng.
- Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.
- Người rung rinh một màu nâu bóng mỡ, soi gương được và rất ưa nhìn.
- Đầu to ra, nổi từng tảng rất bướng.
- Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp.
- Những chi tiết thực ấy được tác giả khéo léo nhân hóa, gắn với những hành động, cử chỉ, tính cách của con người như:
- Tên nhân vật được viết hoa như tên người, nhân hóa con vật như một con người
- Dế Mèn xưng tôi, có những hành động như người như: ăn uống điều độ, siêng tập thể dục, trịnh trọng, khoan thai, đi đứng oai vệ, cà khịa với tất cả bà con lối xóm
- Tình cách như con người: hống hách, kiêu căng, ngạo mạn,...
