Bài soạn "Từ và cấu tạo của từ Tiếng Việt" số 2
I - Từ là gì ?
Câu 1 trang 13 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1: Lập danh sách các tiếng và danh sách các từ trong câu sau, biết rằng mỗi từ được phân cách với từ khác bằng dấu gạch chéo.
- Các tiếng: thần, dạy, dân, cách, trồng, trọt, chăn, nuôi, và, cách, ăn, ở.
- Các từ: thần, dạy, dân, cách, trồng trọt, chăn nuôi, và, cách, ăn ở.
Câu 2 trang 13 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1: Các đơn vị được gọi là tiếng và từ có gì khác nhau ?
- Tiếng là âm thanh được phát ra. Mỗi tiếng là một âm tiết.
- Từ là đơn vị nhỏ nhất có nghĩa tạo thành câu.
- Tiếng cấu tạo nên từ, từ cấu tạo nên câu. Một tiếng được coi là từ khi nó có nghĩa và cấu tạo thành câu.
Ghi nhớ :
Từ là đơn vị ngôn ngữ nhỏ nhất dùng để đặt câu.
II - Từ đơn và từ phức
Câu 1 trang 13 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1: Dựa vào những kiến thức đã học ở bậc Tiểu học, hãy điền các từ trong câu vào bảng dưới đây:
Bảng phân loại
Kiểu cấu tạo từ
- Từ đơn: Từ, đấy, nước, ta, chăm, nghề, và, có tục, ngày, Tết, làm
- Từ phức
+Từ ghép: Chăn nuôi, bánh chưng, bánh giầy
+ Từ láy: Trồng trọt
Câu 2 trang 14 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1: Cấu tạo của từ ghép và từ láy có gì giống nhau và có gì khác nhau ?- Giống nhau: cả 2 đều là từ phức gồm 2 tiếng trở lên
- Khác nhau:
+ Từ ghép: ghép các tiếng có quan hệ với nhau về nghĩa
+ Từ láy: có quan hệ láy âm giữa các tiếng với nhau.
Ghi nhớ :
- Tiếng là đơn vị cấu tạo nên từ.
- Từ chỉ gồm một tiếng là từ đơn. Từ gồm hai hoặc nhiều tiếng là từ phức.
- Những từ phức được tạo ra bằng cách ghép các tiếng có quan hệ với nhau về nghĩa được gọi là từ ghép. Còn những từ phức có quan hệ láy âm giữa các tiếng được gọi là từ láy.
III - Luyện tập
Câu 1 trang 14 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1: Đọc câu sau và thực hiện các nhiệm vụ bên dưới:[...] Người Việt Nam ta - con cháu vua Hùng - khi nhắc đến nguồn gốc của mình, thường xưng là con Rồng cháu Tiên.
(Con Rồng cháu Tiên)
a) Các từ nguồn gốc, con cháu thuộc kiểu cấu tạo từ: từ ghép
b) Những từ đồng nghĩa với từ nguồn gốc trong câu trên là: nguồn cội, gốc rễ, gốc tích, ...
c) Các từ ghép chỉ quan hệ thân thuộc theo kiểu con cháu, anh chị, ông bà : anh em, cậu mợ, cô dì, chú bác ...
Câu 2 trang 14 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1: Quy tắc sắp xếp các tiếng trong từ ghép chỉ quan hệ thân thuộc
- Theo giới tính: nam trước - nữ sau: ông bà, cha mẹ, anh chị, ...
- Theo bậc: theo vai vế, người trên trước - người dưới sau: mẹ con, bà cháu, ...
Câu 3 trang 14 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1: Các tiếng đứng sau (kí hiệu x) trong những từ ghép trên có thể nêu những đặc điểm:
Nêu cách chế biến: bánh rán, bánh nướng, bánh hấp, bánh nhúng, ...
Nêu tên chất liệu của bánh: bánh nếp, bánh tôm, bánh tẻ, bánh khoai, ...
Nêu tính chất của bánh: bánh dẻo, bánh xốp, bánh phồng, ...
Nêu hình dáng của bánh: bánh gối, bánh sừng bò, bánh tai voi, ...
Câu 4 trang 15 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1: Từ láy được in đậm trong câu sau miêu tả cái gì ?
- Từ láy in đậm trong câu trên miêu tả tiếng khóc nhỏ, không liên tục, xen với tiếng xịt mũi.
- Những từ láy khác có cùng tác dụng là: sụt sùi, rưng rức, tấm tức, ...
Câu 5 trang 15 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1: Thi tìm nhanh các từ láy :
a) Tả tiếng cười: khúc khích, sặc sụa, ha hả, ...
b) Tả tiếng nói: khe khẽ, thủ thỉ, làu bàu, ...
c) Tả dáng diệu: mềm mại, thướt tha, lóng ngóng, ...
