Bài tham khảo số 5
“Nếu là chim, tôi sẽ là loài bồ câu trắng
Nếu là hoa, tôi sẽ là một đóa hướng dương
Nếu là mây, tôi sẽ là một vầng mây ấm
Là người, tôi sẽ chết cho quê hương…”.
Những ca từ của bài hát nhẹ nhàng mà bay bổng ru lòng người bước vào cuộc chiến đấu với nhiều thử thách, gian lao nhưng tràn đầy tinh thần tự nguyện. Nhiều nghệ sĩ đồng nghiệp đã “thắc mắc” rằng: Cả ba giả dụ “là chim, là hoa, là mây” đều rất lãng mạn rồi, cắc cớ chi khi được “là người” mà người nhạc sĩ lại phải chọn “cái chết”, sao không chọn cách “sống cho quê hương” .
Sau ngày đất nước hòa bình, thống nhất, nhạc sĩ Trương Quốc Khánh đã có lần giải thích: Lời bài hát được nhạc sĩ lấy ý từ bài thơ của một chiến sĩ cộng sản phương Tây. Đại ý bài thơ như sau:
“Nếu là hoa, hãy là hoa hướng dương
Nếu là đá, hãy là đá hoa cương
Nếu là chim, hãy là bồ câu trắng
Nếu là người, hãy là người cộng sản”.
Bài hát của Trương Quốc Khánh sáng tác cho sinh viên trong phong trào “Hát cho đồng bào tôi nghe”, lúc đó đang sống dưới ách cai trị, đè nén của Mỹ-ngụy nên nếu nói “Hãy là người cộng sản” thì dễ bị địch đàn áp. Trương Quốc Khánh đã đổi một ý, thành người tự nguyện chết cho quê hương, vừa không cho địch kiếm cớ đàn áp, vừa khích lệ tinh thần đấu tranh của học sinh, sinh viên.
Không chỉ có bài “Tự nguyện” nổi tiếng, nhạc sĩ Trương Quốc Khánh còn có nhiều ca khúc đi vào lòng người, như: “Bài ca cho người đi giữ quê hương”, “Hát trong làn khói đạn”, “Dành cho má một ngày”… Sau bài “Tự nguyện”, Trương Quốc Khánh được giới sinh viên Sài Gòn tặng cho cái tên trìu mến: “Nhạc sĩ Bồ câu”.
Nhiều người đã nói, đó là tiếng lòng của thế hệ thanh niên Việt Nam yêu nước, là bản anh hùng ca tự nguyện dấn thân. Bài hát có thể hát đơn ca, tốp ca, có thể hát tập thể, có thể hát sinh hoạt cộng đồng, lại có thể biểu diễn thành hợp xướng. Sự hài hòa tuyệt vời giữa Tổ quốc, thời đại và lớp thanh niên học sinh, sinh viên và con người trong bài hát đã tạo nên sức sống mãnh liệt của ca khúc “Tự nguyện”.
