Bài văn cảm nhận bài thơ "Chiều sông Thương" (Ngữ văn 7 - SGK Kết nối tri thức) số 2

Đọc thơ Hữu Thỉnh, ta cảm nhận được sự sâu lắng, tinh tế về vẻ đẹp của thiên nhiên đất trời, con người Việt Nam. Đặc biệt, bài thơ "Chiều sông Thương" với hình ảnh gần gũi, quen thuộc, lời thơ da diết đã mang đến cho bạn đọc những rung động sâu sắc về cảnh sắc bên dòng sông Thương cùng tình cảm chân thành ở nhà thơ.

Mở đầu bài thơ, ta thấy được hoàn cảnh của nhân vật trữ tình:

"Đi suốt cả ngày thu

vẫn chưa về tới ngõ

dùng dằng hoa Quan họ

nở tím bên bờ sông"

Buổi chiều thu man mác buồn như bao trùm toàn bộ cảnh vật. Không khí lắng đọng của tiết trời ấy đã níu kéo bước chân người xa quê "vẫn chưa về tới ngõ". Trong giây phút bắt gặp hình ảnh thân quen "hoa Quan họ" bung nở sắc tím bên bờ sông, nhân vật trữ tình lại đưa mắt ngắm nhìn toàn bộ cảnh sắc:

"nước vẫn nước đôi dòng

chiều vẫn chiều lưỡi hái

những gì sông muốn nói

cánh buồm đang hát lên"

Với biện pháp điệp cấu trúc "nước vẫn nước đôi dòng/ chiều vẫn chiều lưỡi hái" đã nhấn mạnh cảnh vật quê hương vẫn như xưa, nguyên vẹn không thay đổi. Nổi bật trên nền không gian sông nước rộng lớn mênh mông là hình ảnh những con thuyền. Nhà thơ thật tinh tế khi miêu tả trạng thái tưởng chừng "tĩnh lặng" nhưng lại "động" của chúng. Từng cánh buồm được nhân hóa "đang hát lên" không chỉ khắc họa trạng thái "no căng gió" mà còn diễn tả được niềm vui ở con người qua lời ca, khúc hát. Bức tranh thiên nhiên càng thêm mở rộng nhờ những nét vẽ tài hoa:

"đám mây trên Việt Yên

rủ bóng về Bố Hạ

lúa cúi mình giấu quả

ruộng bời con gió xanh"

Việc lựa chọn và sử dụng từ đã cho ta thấy được sự liên tưởng độc đáo, thú vị của nhà thơ. Bầu trời cao xa kia dần trở nên mềm mại, có thể "rủ bóng về Bố Hạ". Hạ tầm mắt xuống thấp, nhân vật trữ tình phát hiện ra hình ảnh "lúa cúi mình", "ruộng bời". Những cây lúa nặng trĩu hạt đang rung rinh từng ré như báo hiệu một mùa màng bội thu. Cánh đồng bao la, bát ngát bên dòng sông Thương đang tắm mình trong làn gió, gợi từng đợt sóng "xanh". Khung cảnh thiên nhiên thật yên bình, hòa hợp làm sao! Theo dòng chảy của con sông quê, nhà thơ thấy được:

"nước màu đang chảy ngoan

giữa lòng mương máng nổi

mạ đã thò lá mới

trên lớp bùn sếnh sang"

Có thể thấy, mỗi sự vật đều vận hành theo một cách hết sức riêng biệt. "Nước màu" hay còn gọi là nước phù sa vẫn "chảy ngoan" vào "lòng mương", mang theo dưỡng chất cung cấp cho ruộng đồng. Xa xa kia, mấy đám mạ mới gieo đã khoác lên mình bộ áo mới, xanh mướt non tơ. Lớp bùn đất cũng được cày xới cẩn thận, trở nên láng mướt, mịn màng. Tất cả đang tiếp tục sinh sôi, nảy nở sự sống từng ngày từng ngày như báo hiệu một mùa màng bội thu. Phải chăng, đó cũng là mong ước của nhà thơ và người dân xứ Kinh Bắc "cho sắc mặt mùa màng/ đất quê mình thịnh vượng". Chứng kiến sự giàu có, trù phú nơi quê nhà, nhà thơ không khỏi hạnh phúc, say đắm. Thửa ruộng nào cũng lấp lánh ánh vàng của lúa gạo "sắp vàng hoe bốn bên". Niềm vui sướng tràn ngập, lan tỏa khắp ngóc ngách chốn thôn quê. Lắng nghe dòng chảy, nhà thơ càng thêm trân trọng, nâng niu món quà quý giá mà con sông ban tặng tới người lao động "hạt phù sa tất quen/ sao mà như cổ tích". Hạt phù sa kì diệu như phép màu cổ tích, làm cho đồng ruộng tươi tốt, màu mỡ, mang đến sự thịnh vượng, êm ấm cho quê nhà.

Từ cảm xúc lâng lâng, bâng khuâng khi ngắm nhìn cảnh sắc bên bờ sông Thương, nhà thơ đã hoàn toàn đắm chìm vào vẻ đẹp bình yên ấy. Sự xúc động, say đắm được gói gọn trong hai câu thơ "ôi con sông màu nâu/ ôi con sông màu biếc". Điệp từ "ôi" kết hợp với các từ "màu nâu", "xanh biếc" cũng cho thấy tình cảm da diết của tác giả. Dù con sông có màu nâu của phù sa hay trong veo "xanh biếc" thì nó vẫn mang đến sự sinh trưởng, nảy nở "dâng cho mùa sắp gặt/ bồi cho mùa phôi thai".

Bằng thể thơ năm chữ ngắn gọn, hình ảnh thơ quen thuộc, gần gũi, lời thơ chất chứa cảm xúc kết hợp với các biện pháp tu từ như: nhân hóa "sông muốn nói", so sánh "mắt dài như dao cau" đã khắc họa sinh động bức tranh sông Thương trong buổi chiều thu. Ngoài ra, hình thức viết độc đáo, không viết hoa chữ cái đầu dòng từ câu thơ thứ hai làm bài thơ giống như một câu chuyện kể đầy tâm tình của người xa quê. Từ đây, ta cũng cảm nhận được tình yêu thiên nhiên, quê hương sâu sắc luôn in sâu trong tâm trí và trái tim nhà thơ.

Bài thơ "Chiều sông Thương" không chỉ là nét phác họa về bức tranh đồng quê yên ả nơi đồng bằng Bắc Bộ mà còn chan chứa tình cảm yêu mến, gắn bó của Hữu Thỉnh. Mong rằng, bài thơ sẽ sống mãi theo dòng chảy thời gian.