Bài văn cảm nhận số 8

“Thu là thơ của đất trời, thơ là thu của lòng người”. Phải chăng vì thế mà từ bao lấu nay, mùa thu đã làm duyên làm dáng với tâm hồn bao thi sĩ, từ nét thu buồn kiêu sa trong “Thu điếu” của Đỗ Phủ, đến những nét tươi vui, tươi trẻ, tinh tế trong “Sang Thu” của Hữu Thỉnh hay “Đây mùa thu tới” của Xuân Diệu. Nhưng có lẽ viết về mùa thu, ta không thể nào quên tam thu bất tuyệt của cụ Tam Nguyên Yên Đổ, trong đó “Thu điếu” được coi là bức tranh mùa thu tiêu biểu nhất của thiên làng quê vùng đồng bằng Bắc Bộ với những cảm xúc hết sức trong trẻo, thanh cao, yên tĩnh.

Thu Điếu là một trong chùm thơ na bài về mùa thu của thi sĩ Nguyễn Khuyến, hấp dẫn người đọc bởi những điệu xanh, bởi vẻ đẹp thanh tĩnh và trong trẻo của thiên nhiên, đồng thời kín đó bộc lọ tấm lòng ưu tư, niềm u uẩn trong tâm hồn một nhà Nho yêu nước. Điểm nhìn của nhà thơ bắt đầu từ chiếc ao thu, từ một chiếc thuyền câu tẻo teo giữa lòng ao nhỏ, để từ đấy có thể thấy được sự bao quát ra xung quanh, mặt nước ao thu lạnh lẽo, trong veo với sóng biếc hơi gợn tí và lá thu vàng khẽ đưa vèo:

Ao thu lạnh lẽo nước trong veo
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo”

Hình ảnh ao thu lạnh lẽo, nước trong veo gợi vẻ đẹp tươi mát, trong trẻo của chiếc ao. Từ láy “lãnh lẽo” là một từ láy gợi cảm giác về cái lạnh của mùa thu, cái tĩnh lặng của không gian. Nước thu trong veo cho thấy cái nhìn tận đáy, không một chút vẩn đục như in bóng bầu trời. Thêm vào đó là hình ảnh chiếc thuyền câu gợi sự tĩnh lặng của không gian sự đơn độc của người đi câu. Đến những câu thơ tiếp theo, thi sĩ tập trung khắc họa vẻ đẹp tĩnh lặng của không gian và thần thái của mùa thu qua một vài chi tiết tiêu biểu:

“Sóng biếc theo làn hơi gợn tí
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.”

Sóng biếc như phản chiếu màu mây, màu trời nên cũng biếc xanh một màu trong trẻo, tươi mới, hình ảnh lá vàng lại một lần nữa xuất hiệ trong thơ thu. Ta đã từng gặp trong “Tiếng thu” của Lưu Trọng Lư:

“Con nai vàng ngơ ngác
Đạp trên lá vàng khô.”
Hay trong thơ của Bích Khê:
“Ô hay buồn vương cây ngô đồng
Vàng rơi vàng rơi thu mênh mông.”

Chiếc lá khẽ đưa vèo, gợi cảm giác chiếc lá mỏng manh, nhỏ bé như trong không trung, gợi cảm giác mơ hồ, mông lung không hiểu, đồng thời thấy được tâm hồn tinh tế nhạy cảm của Nguyễn Khuyến.

Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.”

Không phải là “trời thu xanh ngắt mấy tầng cao” gợn lên một sức xanh mãnh liệt, có vẻ ngắt một màu mà là tâng mây lơ lửng nên thơ và trong trẻo, tươi tắn. hình ảnh ngõ trúc quanh co vắng teo gợi vẻ đẹp hoang sơ, nhưng thanh vắng của không gian, đồng thời cũng gợi vẻ đẹp thanh cao và khí chất của người quân tử trong thơ trung đại. Đường nét bức tranh mảnh mai, tin tế đường bao quanh thanh mảnh của rặng trúc, đường gợn sóng của ao thu. Màu sắc thanh đạm, dân dã mang những nét hồn quê, trong đó màu sắc chủ đạo là màu xanh, xanh của sóng, xanh ngắt của trời, xanh rì của cần trúc, xanh lục của bèo. Những chuyển động trong bức tranh thiên nhiên cũng rất nhẹ, rất khẽ khàng. Như vậy bức tranh thu chủ yếu là tĩnh. Và cái tĩnh ấy còn được gợi ra từ nỗi buồn u uẩn của thi nhân:

Tựa gối buông cần lâu chẳng được
Cá đâu đớp động dưới chân bèo”.

Hình ảnh người đi câu tựa gối buông cần gợi vẻ nhàn hạ, tĩnh tâm và chờ đợi của người đi câu. Nhưng sự im lặng ấy cũng gợi lên một tâm trạng u hoài, tĩnh lặng, một tâm hồn yên tĩnh, một cõi lòng vắng lặng mênh mông, một nỗi cô đơn thăm thẳm. hình ảnh một ông nhàn, muốn quên hết những lo âu, yêu thích thực tại, muốn hòa mình vào thiên nhiên.

Qua bài thơ “Thu điếu” Nguyễn Khuyến đã vẽ nên một bức tranh thiên nhiên mùa thu ở Bắc Bộ rất đặc trưng: không gian êm đềm, tĩnh lặng những thoáng một nỗi buồn u sầu. Đồng thời thấy được tâm hồn tinh tế và lòng yêu thiên nhiên của Nguyễn Khuyến. với bút pháp lấy động tả tĩnh, bút pháp chấm phá và những từ láy gợi cảm giác đã giúp bài thơ thu của Nguyễn Khuyến nức danh trong xứ sở mùa thu.