Bài văn phân tích tác phẩm "Hạnh phúc của một tang gia" số 8

Nhắc đến thể loại tiểu thuyết của nền văn học Việt Nam hiện đại ta không quên nhắc đến tác phẩm lừng danh “Số đỏ” làm nên tuổi của nhà Vũ Trọng Phụng. Cuốn tiểu thuyết đã phát huy cao độ tài năng đả kích, châm biếm sắc sảo của tác giả trước những trò lố lăng, bịp bợm của xã hội thực dân phong kiến ở nửa đầu thế kỉ XX. Đặc sắc nhất, ấn tượng nhất là đoạn trích “Hạnh phúc của một tang gia” đã tái hiện một đám tang bất thường của những con người với thái độ và tình cảm bất thường trước linh hồn người đã khuất.

Điều bất thường đó được thể hiện ngay ở nhan đề của đoạn trích “Hạnh phúc của một tang gia”. Theo như lệ thường gia đình có người mất, vĩnh biệt cõi tạm trở về vĩnh viễn với cõi âm phải đau buồn, thương xót, bi ai nhưng ở đây lại là hạnh phúc. Một hạnh phúc khó diễn tả cho hết, hạnh phúc ấy chảy trong từng mạch máu của mỗi con cháu trong dòng họ từ người lớn đến trẻ nhỏ. Điều ấy đi ngược với giá trị đạo đức, với tình thương của con người.

Điều bất thường của đám tang được làm nên bởi thái độ của những người thân yêu trong gia đình. “Cái chết kia đã làm cho nhiều người sung sướng lắm”, họ coi đây là một cơ hội hiếm có, một thời cơ đã đến để mỗi người có dịp thể hiện ước muốn của bản thân.

Cụ cố Hồng đứa con lớn của cụ cố Tổ trong lúc tang gia bối rối, ông vẫn ung dung nằm mơ màng nghĩ đến lúc mình được “mặc bộ đồ xô gai, lụ khụ chống gậy, vừa ho khạc vừa khóc mếu, để cho thiên hạ phải chỉ trỏ úi kìa con giai nhớn đã già đến thế kia kìa”. Thật là đứa con đứt ruột đẻ ra, chăm nom nuôi dưỡng nay lại mang tội bất hiếu với bố. Nhưng điều ấy chẳng có gì lạ thường khi mà tất cả mọi người đều như vậy nên nó trở thành bình thường.

Văn Minh (cháu nội) đã từng du học bên Tây về nước chẳng có lấy một mảnh bằng cấp chỉ chăm chăm vào việc chia tài sản, mong cho tờ di chúc được đi vào thực thi là khi cụ cố Tổ chết nên ông ta vui lắm, mừng lắm. Việc làm ngay đó của ông là mời luật sư đến để chứng kiến cái chết của ông nội cũng là mong di chúc được thực hiện.

Trong lúc tang gia vẻ mặt đăm đăm chiêu chiêu, vò đầu rứt tóc của ông thật hợp tình hợp lí nhưng thực chất là đang băn khoăn suy nghĩ không biết nên đối xử như thế nào cho phải vì một cái ơn to, hai cái tội nhỏ của Xuân. Nguyễn Tuân đã nhìn thấu cái tâm can, bụng dạ của con người mang danh có học thức của một nhà cải cách xã hội ấy vậy mà lại vô tâm vô tình chỉ quan tâm đến tiền bạc và danh vọng hão.

Cậu Tú Tân, cháu nội cụ Tổ hào hào hứng, phấn khởi thật sự vì cậu có dịp để trổ tài nghệ thuật thể hiện mình như một nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp bởi có cơ hội sử dụng “mấy cái máy ảnh mà mãi cậu không được dùng đến”. Riêng cháu rể quý Phán mọc sừng thì khấp khởi hạnh phúc vì được bố vợ nói nhỏ vào tai sẽ đền bù cho thêm số tiền vài nghìn đồng bởi chính ông cũng không thể ngờ rằng đôi sừng vô hình trên đầu lại có giá trị đến thế.

Đám dâu con như bà Văn Minh, cô Tuyết thì “bắt đầu la ó lên rằng phái già chậm chạp”. Họ hồ hộp, mong chờ đến giây phút trình diễn thời trang trong đám tang. “Bà Văn Minh thì sốt cả ruột vì mãi không được mặc bộ đồ xô gai tân thời, cái mũ mẫn trắng viền đen”, cô Tuyết đã trưng diện sẵn bộ quần áo Ngây thơ là “cái áo dài voan mỏng, bên trong có cooc sê trông như hở cả nách và nửa vú – nhưng mà viền đen và đội cái mũ mấn xinh xinh” với nét mặt buồn lãng mạn mang vẻ mặt của người trong gia đình có tang.

Không khí tang ma thì như ngày hội lớn mọi người mọi nhà sum họp. Đây là chi tiết trào phúng gây cười ra nước mắt trong suốt hoạt cảnh tang gia. Đám tang mà người ta tưng bừng đi đưa giấy cáo phó, gọi phường kèn, thuê xe đám…Tang gia đấy nhưng ai cũng vui vẻ hạnh phúc cả. Một đám tang rất to có đầy đủ kiệu bát cống, lợn quay đi lọng, vài ba trăm câu đối, bức trướng, vòng hoa… có đầy đủ loại người trong xã hội từ cảnh sát cho đến sư sãi, từ thằng hạ lưu giả danh nhà cải cách xã hội cho đến nhà thiết kế thời trang, già trẻ gái trai đủ cả.

Họ đến đám tang để phô diễn chiến công và sự giàu sang của mình. Đó là Xuân tóc đỏ_người yêu cô Tuyết, con ma cà bông đội lốt nhà cải cách xuất hiện đem theo hai vòng hoa đồ sộ, sáu chiếc xe kéo sang trọng và một đám sư sãi. Điều này khiến cho cụ cố Hồng rất vui mừng hạnh phúc và cũng biết ơn vô cùng bởi đã góp phần làm cho đám tang càng thêm sang trọng để thể hiện sự giàu có của gia đình.

Sự xuất hiện của Xuân càng tô đậm vẻ hợm hĩnh, phô trương, dị hợm của đám ma cụ Tổ lên cao khiến cho người đọc phải bàng hoàng, bỡ ngỡ. Những người bạn của cụ cố đến đưa đám không phải để chia buồn mà cốt để khoe huân chương trên ngực, đám trai thanh gái lịch ở nơi tang tóc mà vẫn có thể làm những trò lố lăng vừa đi đưa đám vừa “cười tình với nhau, bình phẩm nhau, chê bai nhau, hẹn hò nhau…”

Đến khi hạ huyệt chôn cất thân xác của người chết để họ về hơi an nghỉ cuối cũng là lúc bi ai, đau xót nhất ấy vậy mà con người ta diễn nó thật lố bịch. Nhà văn đã lia ống kính quay cận cảnh hạ huyệt với từng nét mặt của những con người. Cậu Tú Tân thì bẻ từng người thế nọ, thế kia để tạo dáng chụp ảnh kỉ niệm, những người bạn thì nhảy lên các mộ khác để chụp cho ảnh khỏi giống nhau, cụ cố Hồng vừa ho khạc vừa mếu máo, giả tạo giỏi nhất là Phán khóc hứt hứt oặt người đi mãi không thôi nhưng vẫn không quên dúi vào tay Xuân tờ năm đồng gấp làm tư để giữ chữ tín cho cuộc giao thương.

Chỉ một vài chi tiết nhỏ nhưng có giá trị nghệ thuật cao nó càng làm rõ thêm mục đích đến đám tang của những người thân.Vũ Trọng phụng đã vạch trần bộ mặt giả dối của những con người không có tình yêu thương đồng loại thản nhiên, vui vẻ trước cái chết. Theo như nhiều nhà nghiên cứu nhận xét: “Đây là cái bi của người chết, cái hài của xã hội, cái vô phúc của gia đình giàu sang lắm tiền nhiều của nhưng thiếu tình người”.

Bằng ngòi bút trào phúng tài năng nhà văn Vũ Trọng Phụng đã bóc trần một xã hội nhố nhăng với những thói hư tật xấu làm mất đi sự văn minh, tiến bộ và giá trị đạo đức tốt đẹp của dân tộc. Bút pháp phóng đại mà không như phóng đại, nghệ thuật khắc họa nhân vật với các chi tiết điển hình làm nổi bật lên chân dung đặc điểm của mỗi người, lối viết văn rất sáng tạo và độc đáo làm nên giá trị của đoạn trích để lại nhiều ấn tượng cho độc giả về xã hội thiếu tình người lúc bấy giờ.

“Trên trang viết Vũ Trọng Phụng sắc sảo bao nhiêu thì trong cuộc đời Vũ Trọng Phụng càng chân thành bấy nhiêu. Con người ấy không giết quá một con muỗi. Nhưng thật kì diệu, văn chương của con người ấy làm cho kẻ trọc phú phải giật mình, kẻ trưởng giả phải cáu kỉnh.”

Đúng là như vậy con người ấy có những trang viết thật tài tình đã tái hiện lại bức tranh xã hội đang buổi giao thời Đông Tây lố bịch, cảnh đám ma hiện ra như một màn hài kịch, một bức tranh biếm họa vô cùng đã cho người đọc thấy một đám ma to làm cho “người chết nằm trong quan tài cũng phải mỉm cười sung sướng, nếu không gật gù cái đầu” tất cả những điều khác thường theo luân lí đạo đức mà lại bình thường trong hoàn cảnh xã hội bấy giờ được sắc nét lại qua ngòi bút của một giọng văn mỉa mai, đả kích sâu sắc làm nên giá trị của tác phẩm