Karl Marx (1818 – 1883)
Karl Heinrich Marx FRSA (tiếng Đức: [maʁks]; 5 tháng 5 năm 1818 – 14 tháng 3 năm 1883) là một nhà triết học, nhà kinh tế, nhà sử học, nhà xã hội học, nhà lý luận chính trị, nhà báo, nhà phê bình kinh tế chính trị và nhà cách mạng xã hội chủ nghĩa người Đức. Các tựa sách nổi tiếng nhất của ông là cuốn sách nhỏ năm 1848 Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản và bốn tập Das Kapital (1867–1883). Tư tưởng chính trị và triết học của Marx có ảnh hưởng to lớn đến lịch sử trí tuệ, kinh tế và chính trị sau này. Tên của ông đã được sử dụng như một tính từ, một danh từ và một trường phái lý thuyết xã hội.
Sinh ra ở Trier, Đức , Marx học luật và triết học tại các trường đại học Bonn và Berlin . Ông kết hôn với nhà phê bình sân khấu và nhà hoạt động chính trị người Đức Jenny von Westphalen vào năm 1843. Do các ấn phẩm chính trị của mình, Marx trở thành người không quốc tịch và sống lưu vong cùng vợ con ở London trong nhiều thập kỷ, nơi ông tiếp tục phát triển tư tưởng của mình với sự hợp tác của nhà triết học người Đức Friedrich Engels và xuất bản các bài viết của ông, nghiên cứu tại Phòng đọc Bảo tàng Anh.
Các lý thuyết phê bình của Marx về xã hội, kinh tế và chính trị, được gọi chung là chủ nghĩa Mác , cho rằng xã hội loài người phát triển thông qua xung đột giai cấp. Trong phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, điều này thể hiện trong cuộc xung đột giữa các giai cấp thống trị (được gọi là giai cấp tư sản ) kiểm soát các phương tiện sản xuất và các giai cấp công nhân (được gọi là giai cấp vô sản ) sử dụng các phương tiện này bằng cách bán sức lao động của họ trong trả lại tiền công. Sử dụng một cách tiếp cận quan trọng được gọi là chủ nghĩa duy vật lịch sử, Marx dự đoán rằng chủ nghĩa tư bản tạo ra những căng thẳng nội tại giống như các hệ thống kinh tế xã hội trước đây và những căng thẳng này sẽ dẫn đến sự tự hủy diệt của nó và bị thay thế bởi một hệ thống mới được gọi là phương thức sản xuất xã hội chủ nghĩa. Đối với Marx, những đối kháng giai cấp dưới chủ nghĩa tư bản - một phần do tính chất không ổn định và dễ xảy ra khủng hoảng của nó - sẽ dẫn đến sự phát triển ý thức giai cấp của giai cấp công nhân, dẫn đến việc họ chinh phục quyền lực chính trị và cuối cùng là sự thành lập một xã hội cộng sản không giai cấp được cấu thành bởi một hiệp hội tự do của các nhà sản xuất. Marx đã tích cực thúc đẩy việc thực hiện nó, lập luận rằng giai cấp công nhân nên tiến hành hành động cách mạng vô sản có tổ chức để lật đổ chủ nghĩa tư bản và mang lại sự giải phóng về kinh tế xã hội.
Marx đã được mô tả là một trong những nhân vật có ảnh hưởng nhất trong lịch sử nhân loại, và tác phẩm của ông đã được cả ca ngợi và chỉ trích. Công trình của ông về kinh tế đã đặt cơ sở cho một số lý thuyết hiện nay về lao động và mối quan hệ của nó với vốn. Nhiều trí thức, liên đoàn lao động, nghệ sĩ và các đảng chính trị trên toàn thế giới đã bị ảnh hưởng bởi tác phẩm của Marx, thường sửa đổi hoặc điều chỉnh ý tưởng của ông. Marx thường được coi là một trong những kiến trúc sư chính của khoa học xã hội hiện đại.
