Nhận hàm tướng... trong tù

Ngày 15/4/1954, để động viên tinh thần quân lính, Pháp đã thăng quân hàm Chuẩn tướng trước thời hạn cho Đại tá Christian de Castries (Đờ Cát). Sau đó, Chuẩn tướng cùng một bức thư màu hồng của vợ và một số rượu, bánh kẹo gửi cho Đờ Cát được thả dù xuống... trận địa quân ta. Sau khi đầu hàng và bị bắt thành tù binh, ông ta đã được trao tận tay số hàng trên. Ngoài làm tù binh cho Việt Nam, ông còn từng làm tù binh cho Đức năm 1940 nhưng sau đó vượt ngục năm 1941.

Trong quá trình hỏi cung, tướng Đờ Cátxtơri đã đề nghị cho ông ta được phát biểu vài cảm nhận về Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Ông ta nói: “Tướng Giáp là một người thông minh, dũng cảm, một người giỏi chỉ huy du kích. Ông ấy cũng giỏi về chính trị, về chủ nghĩa cộng sản. Chúng tôi đã thấy rõ điều đó. Nay qua trận Điện Biên Phủ, tôi thấy Tướng Giáp không những giỏi về chỉ huy đánh du kích, mà còn giỏi cả về chỉ huy trận địa chiến, chỉ huy tác chiến hiệp đồng binh chủng, và cả về nghi binh đánh lừa tình báo đối phương.

Tôi hết sức ngạc nhiên là không biết Tướng Võ Nguyên Giáp đã tốt nghiệp từ những trường, học viện võ bị cao cấp nào. Ông Giáp đã bí mật đi nghiên cứu ở Liên Xô chăng? Đôi khi tôi nghĩ rằng hay Tướng Giáp là một trong số ít người trước đây đã được đào tạo ở Trường Võ bị Xanh Xia (Saint Cyr) của chúng tôi và nay ông đi làm Việt Minh? Hay là Tướng Giáp đã tốt nghiệp học viện quân sự ở Mỹ? Nhưng tôi thừa nhận Tướng Giáp rất sành sỏi binh nghiệp và khôn ngoan hơn, tài giỏi hơn tôi đã đành, mà còn hơn cả tướng Cônhi và Đại tướng Nava.”.