Sự tích hoa Tường Vi
Sự tích hoa Tường Vi là truyện cổ tích kể về một nàng công chúa xinh đẹp, chung thủy chờ chồng, qua đó giải thích nguồn gốc của loài hoa Tường Vi ngày nay.
1. Nàng công chúa xinh đẹp
Đó là câu chuyện tình của Tường Vi, một nàng công chúa tóc dài, sống lẻ loi trong cung điện trên vùng thượng nguồn. Trời cao nguyên lạnh lẽo càng khiến cho dung nhan của nàng thêm phần xinh đẹp: mái tóc dài óng ả, làn da trắng căng mịn, gương mặt trắng hồng như bông, đôi môi mọng đỏ trong màn sương xám, và nhất là đôi mắt ướt của nàng lúc nào cũng sáng long lanh như những giọt sương buổi sớm.
Chính vẻ đẹp ấy đã khiến công chúa Tường Vi trở nên nổi tiếng khắp nơi. Nhưng lúc nào trong lòng nàng cũng mang một nét buồn sâu thẳm. Sở dĩ nàng phải chịu cảnh sống lẻ loi giữa vùng hẻo lánh này bởi vì lời tiên đoán của một nhà tiên tri với vua cha rằng, cuộc đời nàng sẽ phải chịu nhiều bất hạnh. Vua cha vì sợ, và thương con gái, nên đành đem nàng đi cất giấu ở nơi đèo heo khuất gió này để tránh khỏi hung tà.
Thế nhưng tiếng đồn xa gần về sắc đẹp của Tường Vi lan đi rất nhanh. Nhất là vào những buổi chiều, khi giọng hát của nàng lan rộng khắp núi đồi, hòa vào hợp âm của những chú chim non hót véo von xung quanh và những con giớ reo trên biển. Bao nhiêu người vì vẻ đẹp của nàng mà đã bất chấp cả lời tiên đoán, đến ngỏ ý muốn lấy nàng làm vợ. Nhưng vua cha vẫn một mực từ chối, trong thâm tâm nhà vua tuy lo lắng, nhưng vẫn luôn để ý kiếm tìm cho nàng một phò mã xứng danh.
2. Bông hoa trắng màu nhiệm
Một ngày kia, Tường Vi lâm bệnh nặng. Thầy thuốc hết sức chữa trị đành cúi đầu chịu thua. Đúng lúc đó, nhà tiên tri ngày nọ lại xuất hiện, ông nói bệnh của công chúa chỉ có thể chữa được bằng cánh lá của một loài hoa trắng, mọc cheo leo trên đỉnh núi, giữa hai vực thẳm và một ngọn thác. Thương con, nhà vua quyết cho tâm tìm cho bằng được cánh hoa đó để cứu công chúa, nên truyền lệnh xuống, hễ ai kiếm được đóa hoa đó, sẽ được lấy nàng công chúa làm vợ và kế vị ngôi báu.
Bao nhiêu chàng trai đua nhau vào rừng tìm kiếm, nhưng đều thất vọng trở về, còn sức khỏe của Tường Vi thì cứ như bóng chiều tắt nắng. Giữa lúc mọi người đang tuyệt vọng, bỗng một hôm, có một người tiều phu trẻ tuổi, bộ dạng nghèo nàn đến cung điện đem dâng lên nhà vua bông hoa màu trắng. Từng cánh hoa như có phép lạ, dần làm hồi phục sức khỏe của công chúa. Đôi mắt nàng từ từ mở ra, và người đầu tiên mà nàng nhìn thấy chính là chàng trai nghèo khó đã đã mang bông hoa đến để chữa bệnh cho mình.
Thấy con gái khỏe lại, nhà vua vô cùng vui mừng, giữ đúng lời hứa mình, phong cho chàng trai làm phò mã.
3. Nàng công chúa chung thủy chờ chồng và sự tích hoa Tường Vi
Tuy nhiên, lễ cưới được cử hành chưa được bao lâu, thì đất nước có giặc ngoại xâm. Tuân lệnh vua cha, chàng phò mã trẻ cầm quân ra trận, tạm thời chia tay với người vợ yêu dấu của mình. Họ hẹn nhau ngày trở về đoàn tụ. Chiều chiều, những cơn gió vẫn giúp hai người trò chuyện và những cánh chim gửi tin vẫn đều đặn bay về.
Một hôm, Tường Vi bặt tin của chồng. Tiếng hát của nàng dường như loãng vào khoảng không, chỉ còn tiếng vọng lại từ gió núi bạt ngàn. Nàng chờ mãi tin chồng, nhưng những cánh chim bay đi, rồi lại trở về lặng lẽ. Đoán điềm chẳng lành đã xảy ra, chiều chiều nàng ra nơi thác núi, tiếp tục chờ ngóng tin của chồng.
Cho đến một buổi chiều, chim bay về đem tin chẳng lành. Nàng bật khóc nước nở. Quá nhớ thương người chồng đã anh dũng hi sinh nơi sa trường bảo vệ đất nước, trong giây phút tuyệt vọng, Tường Vi đã gieo mình theo dòng thác, mất tích giữa dòng nước ồ ạt.
Từ nơi chân nàng đứng, theo những giọt nước mắt rơi xuống, về sau người ta tìm thấy một loài hoa mới, với dáng dấp y hệt như đóa hoa trắng của chàng tiều phu trẻ tuổi đã dâng nhà vua năm nào. Đóa hoa nở cạnh bên dòng thác, êm đềm, dịu dàng, nhưng vẫn kiêu sa đứng vững giữa đất trời khắc nghiệt của cao nguyên.
Lạ hơn nữa, trong những ngày u buồn nhất, khi những người lữ khách vô tình soi bóng trên dòng nước, sẽ thấy bóng phản chiếu của những đóa hoa mang màu mắt long lanh, và bóng hình y hệt đôi mắt nàng công chúa.
Từ đó hoa mang tên Tường Vi, để tưởng nhớ đến nàng công chúa chung thủy chờ chồng.
