Cái thiện luôn thắng cái ác, người tốt bao giờ cũng đánh bại kẻ xấu, đó là những gì mà truyện cổ tích mang lại cho chúng ta thông qua những chi tiết, nhân vật thần kỳ, hư cấu. Truyện “ Thạch Sanh” là một trong những câu chuyện cổ tích như vậy. Truyện Thạch Sanh thể hiện cho vẻ đẹp trí tuệ và tài năng của con người Việt Nam. Thông qua nhân vật Thạch Sanh, chúng ta có hiểu nhận ra điều nhiều điều lí thú từ câu chuyện.

Nhân vật Thạch Sanh được tác giả câu chuyện hư cấu thì việc một cặp vợ chồng lấy nhau đã lâu mà không có con. Ngọc hoàng thấy vậy bèn cử Thái Tử xuống làm con của họ. Từ đó người vợ có thai, khi người cha mất thì cậu bé chưa được sinh ra. Một thời gian sau đó, người vợ sinh hạ được một người con trai và đặt tên là Thạch Sanh. Không lâu sau đó, người vợ cũng mất, về thế giới bên kia với người chồng thì Thạch Sanh sống côi cút một dưới túp lều trong rừng. Tài sản duy nhất mà người cha để lại cho cậu đó là một cái rìu chặt củi. Ngày ngày cậu đi chặt củi để bán kiếm tiền mua gạo để ăn qua ngày. Qua chi tiết này, ta có thể thấy Thạch Sanh là một người khỏe mạnh, cần cù, chịu khó.

Có một lần, Ngọc Hoàng cử người xuống để dạy cho Thạch Sanh võ nghệ, nhiều phép biến hóa để sống sót, mưu sinh trong khu rừng đầy nguy hiểm rình rập. Nhận thấy Thạch Sanh khỏe mạnh, cần cù, Lí Thông đã lợi dụng thông qua nhiều sự việc đặc sắc, hấp dẫn người đọc. Thứ nhất là việc giết Chằn Tinh- một con trăn lâu năm phá hoại cuộc sống của người dân, hàng năm thì mỗi hộ gia đình phải nộp cho nó một mạng người để nó không quậy phá để dân làng yên ổn làm ăn. Đến lượt nhà Lí Thông thì hai mẹ con họ lừa Thạch Sanh vào thay thế. Với bản tính lương thiện và tin tưởng người khác thì Thạch Sanh đã đi thay Lí Thông. Tất nhiên, với tài năng và sức mạnh của mình, Thạch Sanh không thể nào chịu thua trước một con quái vật được. Bằng chiếc rìu của mình, Thạch Sanh đã chém đôi con Chằn Tinh. Công lao to lớn của Thạch Sanh lại bị Lí Thông cướp mất khi tên Lí Thông mang đầu Chằn Tinh mà Thạch Sanh đã đưa về để đến lập công với nhà vua. Lí Thông là đại diện của cái ác, người xấu trong câu chuyện.

Câu chuyện không dừng lại ở đó, tên Lí Thông thật độc ác, không có tính người khi Thạch Sanh đang cứu công chúa thì nó lại lấp hang lại, không có đường cho Thạch Sanh trốn thoát. Nhưng cũng may thay, cái thiện luôn chiến thắng, bằng sức mạnh và những phép biến hóa của mình, Thạch Sanh đã giết được con Đại Bàng, ngoài ra còn cứu sống được Thái tử của vua Thủy.

Nhân vật Thạch Sanh được xây dựng trong câu chuyện là một chàng trai tuy nghèo nhưng có đầy đủ ba điều quý giá ban đầu: sức khỏe, nghị lực và tài năng; có công cụ và mảnh đất quê hương để từ đó làm nên tất cả.Ở nhân vật, yếu tố bình thường gắn liền với yếu tố phi thường, sức người kết hợp với sức thần một cách chặt chẽ, hài hòa. Những lần bị Lí Thông và yêu quái hãm hại, Thạch Sanh không được Tiên hay Bụt hiện lên giúp đỡ nhưng chàng lại có trong tay những phương tiện kì diệu cung vàng, đàn thần. Nhân dân ta muốn khẳng định được tài năng và sức mạnh luôn đi kèm với nhau ở nhân vật thần kỳ có chút hư cấu này.

Tiếng đàn thần vô cùng kì diệu đã giải oan cho Thạch Sanh, vạch được tội ác Lí Thông, làm cho công chúa hết câm, khiến cho đội quân xâm lược của mười tám nước phải mềm lòng, không còn ý chí chiến đấu, buông giáo xin hàng. Đó là tiếng nói nhân nghĩa và công lí, đại diện cho cái thiện, cho tinh thần yêu chuộng hòa bình của nhân dân. Qua đó thể hiện rõ yếu tố đặc trưng của truyện cổ tích Việt Nam.

Với cây đàn thần trong tay, Thạch Sanh được miêu tả như một nghệ sĩ tài hoa, một anh hùng trong cuộc đấu tranh chống lại cái xấu, cái ác để bảo vệ cuộc sống bình yên cho mọi người.

Cái kết của câu chuyện cũng là mong muốn của người đọc, của toàn thể nhân dân ta, chiến thắng của cái thiện luôn là cái kết tốt đẹp nhất cho mỗi câu chuyện cổ tích. Truyện “ Thạch Sanh” đã khẳng định lại một lần nữa triết lý sống của ông cha ta, người tốt luôn chiến thắng kẻ ác.

Trong truyện cổ nước ta thường có những nhân vật độc đáo, tiêu biểu cho vẻ đẹp của trí tuệ, tài năng và tâm hồn của con người Việt Nam.

Thạch Sanh là truyện kể về người dũng sĩ chém chằn tinh, diệt đại bàng, cứu người bị hại. Tiếng đàn của chàng vạch mặt kẻ vong ơn bội nghĩa và làm nhụt chí quân xâm lược. Truyện thể hiện ước mơ, niềm tin về đạo đức, công lí xã hội và lí tưởng nhân nghĩa, yêu hòa bình của nhân dân ta. Trong truyện có nhiều chi tiết thần kì độc đáo và giàu ý nghĩa (như sự ra đời kì lạ của Thạch Sanh, cung tên vàng, cây đàn thần, niêu cơm thần…). Có thể nói, trong những nhân vật chính diện mà truyện cổ tích Việt Nam xây dựng nên thì Thạch Sanh là nhân vật đẹp nhất và tiêu biểu nhất.

Sự ra đời và lớn lên của Thạch Sanh có những nét vừa bình thường vừa khác thường. Xét về nguồn gốc thì Thạch Sanh không phải người thường. Theo truyện kể thì vợ chồng nhà họ Thạch (ở Cao Bằng), tuổi đã già mà chưa có con. Thấy họ tốt bụng, Ngọc Hoàng sai thái tử xuống trần đầu thai làm con. Bà mẹ mang thai nhiều năm mới sinh ra Thạch Sanh. Lớn lên, chàng lại được các vị thần dạy cho đủ các môn võ nghệ và mọi phép thần thông. Như vậy Thạch Sanh là "người trời".

Những chi tiết về sự ra đời và lớn lên khác thường của Thạch Sanh có ý nghĩa tô đậm tính chất kì lạ, đẹp đẽ cho nhân vật lí tưởng, làm tăng sức hấp dẫn cho câu chuyện. Nhân dân quan niệm rằng, nhân vật ra đời và lớn lên kì lạ như vậy tất sẽ có khả năng, phẩm chất phi thường và sẽ lập được nhiều chiến công lừng lẫy. Bình thường ở chỗ Thạch Sanh là con của một gia đình nông dân tốt bụng, sống nghèo khổ bằng nghề kiếm củi. Khi đầu thai vào nhà họ Thạch, Thạch Sanh đã thành người cõi trần, có cha mẹ, họ tên, quê quán, nghề nghiệp cụ thể, rõ ràng. Cuộc đời và số phận Thạch Sanh rất gần gũi với nhân dân.

Thạch Sanh mồ côi cha từ khi còn ở trong bụng mẹ, rồi vừa mới lớn đã mất luôn cả mẹ. Chàng sống một thân một mình từ tấm bé. Đó là đặc điểm có tính phổ biến của các nhân vật chính diện trong truyện cổ tích thần kì. Ngoài đặc điểm ấy, nhân vật Thạch Sanh còn có tính chất của nhân vật thần thoại và nhân vật anh hùng trong truyền thuyết. Thạch Sanh sống trong túp lều cũ ở dưới gốc đa. Cả gia tài chỉ có một lưỡi búa của cha để lại. Thân cô, thế cô, chàng phải chịu bao khó khăn thử thách của cuộc đời.

Đầu tiên là chuyện chàng bị mẹ con Lí Thông lừa đi canh miếu thờ để thế mạng. Bằng tài năng của mình, Thạch Sanh đã diệt được chằn tinh. Sau đó là chuyện công chúa bị đại bàng khổng lồ quắp đi. Thạch Sanh đã xuống hang tiêu diệt đại bàng, cứu được công chúa. Chàng bị Lí Thông cố tình hãm hại, lấp mất cửa hang. Trong khi tìm lối thoát, chàng lại cứu được con vua Thủy Tề và được tặng cây đàn thần. Trở về gốc đa, bị hồn chằn tinh và đại bàng báo thù, Thạch Sanh bị bắt hạ ngục. Nỗi oan của chàng được giải. Mẹ con Lí Thông độc ác bị trừng trị, biến thành bọ hung. Thạch Sanh được kết hôn với công chúa. Hoàng tử mười tám nước chư hầu trước kia bị công chúa từ hôn lấy làm tức giận, họp nhau kéo quân sang đánh. Thạch Sanh lấy đàn thần ra gảy, quân sĩ mười tám nước rút lui. Thạch Sanh và công chúa từ đó sống hạnh phúc bên nhau.

Trong truyện, khó khăn, trắc trở cứ tăng dần, thử thách sau bao giờ cũng gay go hơn thử thách trước. Thạch Sanh đã vượt qua tất cả nhờ tài năng, phẩm chất và sự giúp đỡ của các phương tiện thần kì. Qua thử thách, Thạch Sanh đã dần dần bộc lộ những phẩm chất quý báu. Đó là tính thật thà chất phác, tinh thần dũng cảm vì nghĩa quên thân, lòng nhân ái và yêu chuộng hòa bình.

Chiến công, sự nghiệp to lớn của Thạch Sanh gắn liền với tài năng và phẩm chất đẹp đẽ của chàng. Tác giả dân gian đã phản ánh điều ấy rất thành công bằng nghệ thuật hoang đường, kì ảo của truyện cổ tích. Ngoại hình của Thạch Sanh được miêu tả đơn sơ nhưng rất rõ nét. Đó là một chàng trai khôi ngô, khỏe mạnh, quanh năm mình trần, đóng khố. Gia tài của chàng chỉ có hai thứ tầm thường là lưỡi búa đốn củi và túp lều nát dưới gốc đa. Tuy nghèo nhưng Thạch Sanh có đủ ba điều quý giá ban đầu: sức khỏe, tài năng, nghị lực; có công cụ lao động và mảnh đất quê hương để từ đó làm nên tất cả.

Nhờ cây búa của cha để lại và phép thuật mà các vị thần dạy cho, Thạch Sanh đã chém được đầu chằn tinh. Sau khi đốt xác quái vật, chàng có thêm chiếc cung tên bằng vàng. Thạch Sanh đã dùng cung tên diệt đại bàng, cứu công chúa và Thái tử con vua Thủy Tề. Chàng được vua Thủy Tề tặng cho cây đàn thần. Ở nhân vật Thạch Sanh, yếu tố bình thường gắn liền với yếu tố phi thường, sức người kết hợp với sức thần một cách chặt chẽ, hài hòa.

Những lần bị Lí Thông và yêu quái hãm hại, Thạch Sanh không được Tiên, Bụt hiện lên giúp đỡ nhưng chàng lại có trong tay những phương tiện kì diệu (cung vàng, đàn thần). Tài năng của chàng là tài năng của con người kết hợp với sức mạnh của thần thánh. Tiếng đàn thần vô cùng kì diệu đã giải oan cho Thạch Sanh, vạch tội Lí Thông, làm cho công chúa hết câm, khiến cho đội quân xâm lược của mười tám nước phải mềm lòng nhụt chí, buông giáo xin hàng. Đó là tiếng nói nhân nghĩa và công lí, đại diện cho cái thiện, cho tinh thần yêu chuộng hòa bình của nhân dân.

Với cây đàn thần trong tay, Thạch Sanh được miêu tả như một nghệ sĩ tài hoa, một anh hùng trong cuộc đấu tranh chống lại cái xấu, cái ác để bảo vệ cuộc sống yên vui cho mọi người. Giặc chấp nhận lui binh, được Thạch Sanh dọn một bữa cơm thết đãi. Niêu cơm thần kì của Thạch Sanh cứ vơi lại đầy, làm cho quân sĩ mười tám nước lúc đầu coi thường và chế giễu, sau đó phải ngạc nhiên khâm phục. Niêu cơm thần kì ấy tượng trưng cho sức mạnh tiềm tàng và tấm lòng nhân đạo cao cả, rộng lớn của nhân dân ta.

Kết thúc truyện, Thạch Sanh được kết hôn cùng công chúa và lên ngôi vua. Đây là phần thưởng lớn lao, xứng đáng với những khó khăn, thử thách và tài năng của Thạch Sanh. Kết thúc có hậu ấy thể hiện quan điểm ở hiền gặp lành, ở ác gặp ác, đồng thời phản ánh ước mơ công lí, ước mơ đổi đời của người lao động thuở xưa.

“Đàn kêu: Ai chém chằn tinh

Cho mày vinh hiển dự mình quyền sang?

Đàn kêu: Ai chém xà vương

Đem nàng công chúa triều đường về đây?

Đàn kêu: Hỡi Lí Thông mày

Cớ sao phụ nghĩa lại rày vong ân?

Đàn kêu: Sao ở bất nhân

Biết ăn quả lại quên ân người trồng ?”

Chắc hẳn khi đọc những vần thơ này, một miền kí ức tuổi thơ của chúng ta lại hiện về với những trang truyện Thạch Sanh qua lời kể của bà, của mẹ bởi đây là câu chuyện cổ tích phổ biến, được lưu truyền rộng rãi trong nhân dân. Truyện không chỉ hấp dẫn bởi những yếu tố li kì mà còn bởi giá trị nhân sinh mà nó mang lại. Một câu chuyện về thiện-ác ở đời, về cách đối nhân xử thế và trên hết là mong ước hòa bình, ước mơ về công lí xã hội của nhân dân.

Truyện kể về Thạch Sanh, một cậu bé mồ côi từ nhỏ, vốn là thái tử được Ngọc Hoàng sai xuống đầu thai làm con một gia đình tiều phu nghèo nhưng sống lương thiện. Chàng sống trong túp lều tranh với tài sản là chiếc rìu bố mẹ để lại. Được một người anh tên là Lí Thông kết nghĩa, vốn cuộc sống “tứ cố vô thân”, không nơi nương tựa nên Thạch Sanh vui vẻ nhận lời ngay và lấy làm cảm động vô cùng, nhưng cũng từ đó chàng phải chịu bao thách thức và khó khăn. Đó là khi phải thay hắn canh miếu thờ, giết chằn tinh mà thực chất là đem thân thế mạng.

Xuống hang diệt đại bàng cứu công chúa rồi bị chính người anh mình tin cậy nhốt trong hang và lần vào ngục định mệnh khi bị hồn chằn tinh và đại bàng báo thù. Đây cũng chính là nơi chàng giải oan cho chính mình bằng tiếng đàn được vua Thủy Tề tặng. Vượt qua bao thử thách, gian nan, ta thấy được trong tâm hồn một chàng trai bất hạnh ấy bao phẩm chất tốt đẹp. Một đứa trẻ sớm mồ côi, chàng ao ước biết bao tình thương của người thân, được Lí Thông ngỏ lời kết nghĩa anh em, chàng đồng ý ngay mà chẳng chút do dự. Một con người thật thà lương thiện, sống có tình nghĩa và đầy bản lĩnh, biết giúp đỡ người khi gặp khó khăn hoạn nạn.

Khi cứu công chúa và con vua Thủy Tề, chàng cũng không tham phú quý mà chỉ xin nhận một cây đàn thần rồi trở về gốc đa. Trái với một Thạch Sanh mưu trí, dũng cảm, lương thiện ấy là một Lý Thông- kẻ độc ác, hèn nhát, trục lợi, toan tính và đầy ích kỉ. Một kẻ kết thân với người khác chỉ để vụ lợi. Một kẻ sẵn sàng đẩy em mình vào chỗ chết chỉ để cứu sống bản thân mình. Một kẻ cướp công lao của người khác để lấy hư danh. Một kẻ giả nhân, giả nghĩa, vô dụng, cơ hội.

Và cuối cùng kẻ ác bao giờ cũng phải chịu hậu quả, người lương thiện sau cùng cũng có cuộc sống tốt đẹp hơn. Đó là quy luật của cuộc sống. Thạch Sanh được giải oan, cưới được công chúa xinh đẹp nết na trước sự khâm phục của mười tám nước chư hầu. Kẻ bại trận nhục nhã là mẹ con Lí Thông, dù được sự bao dung của Thạch Sanh nhưng ông trời đã không lượng thứ cho tội lỗi mà họ gây ra, nửa đường về bị sét đánh và biến thành bọ hung.

Mỗi tác phẩm đều chứa đựng những tầng ý nghĩa lớn lao và giá trị sâu sắc. Tác phẩm văn học hay là những tác phẩm soi rọi và cứu rỗi tâm hồn con người, làm cho con người vươn tới những giá trị chân , thiện, mỹ. Bằng những chi tiết thần kì như niêu cơm thần, cây đàn thần,…cốt truyện tuy đơn giản nhưng hấp dẫn, xây dựng hệ thống nhân vật đối lập giữa thiện và ác, truyện cổ tích Thạch Sanh đã đưa lại cho chúng ta bài học về cách sống. Hãy sống thật thà và lương thiện, sống tình nghĩa với mẹ cha, anh em, bao dung với những lỗi lầm của người khác, ngay cả với những kẻ đối xử không tốt với mình.

Hãy là những con người dũng cảm, lạc quan, vươn lên trước nghịch cảnh, khó khăn của cuộc sống. Sự an nhiên thanh thản trong tâm hồn sẽ không dành cho những kẻ độc ác, ích kỉ, trục lợi trên công sức lao động của người khác. Truyện còn giáo dục cho chúng ta về lòng yêu chuộng hòa bình, tinh thần nhân ái và đạo lí “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”.

"Thạch Sanh" là một truyện cổ tích kì diệu nhất trong kho tàng truyện cổ dân gian Việt Nam. Hình ảnh chàng dũng sĩ chém Chằn tinh, bắn Đại bàng; và với cây đàn thần, niêu cơm thần, chàng dũng sĩ đã đem đến cho thế giới tuổi thơ bao kì thú, bao giấc mơ đẹp.

Thạch Sanh là con Trời. Vợ chồng tiều phu hiền lành, tốt bụng, gần xa ai cũng quý mến. Ngọc Hoàng đã thương tình cho Thái tử xuống trần đầu thai. Khác với người trần, Thạch Sanh nằm trong bụng mẹ nhiều năm mới cất tiếng chào đời. Yếu tố hoang đường ấy tạo nên chất kì diệu của truyện ca ngợi tính phi thường của Thạch Sanh. Vợ chồng tiều phu đã được Ngọc Hoàng thương cho đứa con trai khôi ngô tuấn tú nối dõi tông đường. Đó là niềm tin của dân gian: "Ở hiền thì gặp lành".

Mọi thứ hạnh phúc ở cõi trần đều có giá và phải trả giá. Con đường của Thạch Sanh cũng đầy gian truân. Phải chăng Ngọc Hoàng thử thách Thái tử? Mồ côi cả bố lẫn mẹ. Nhà nghèo, một túp lều ở gốc đa. Chỉ một chiếc búa cùn. Chỉ có một nghề kiếm củi độ thân. Tuổi thơ bơ vơ, thật đáng thương! Thiên thần đã đôn với đứa con mồ côi: dạy võ nghệ, các phép thần thông biến hóa, và trao cho chiếc búa thần. Thạch Sanh đã đổi đời, đã có ít nhiều sức mạnh. Sức mạnh vồ võ nghệ cao cường, về phép thuật thần thông biến hóa, về vũ khí, chiếc búa thần. Qua các chi tiết hoang đường ấy, nhân dân gửi gắm bao ước mơ: phải có sức mạnh vô địch để sông, để tồn tại, để chiến thắng trong một thê giới đầy ma quỷ!

Cuộc đời Thạch Sanh là những năm tháng đầy gian truân thử thách, chiến công nối tiếp chiến công. Thạch Sanh đến miếu thần là để thế mạng cho Lý Thông. Nhưng chàng đâu có biết? Chằn tinh là một yêu quái khổng lồ, có nanh sắc, có nọc độc, có sức mạnh ghê gớm, lại biết tàng hình, lắm phép lạ, người đời sợ khiếp, vua quan chịu bó tay. Chằn tinh xuất hiện bất ngờ khi Thạch Sanh đang lim dim mắt nằm ngủ… Trong thế bị động, nhưng Thạch Sanh cực kì dũng cảm, tài trí đã dùng phép và búa thần giáng trả quái vật. Chằn tinh bị Thạch Sanh chém chết, bị cắt đầu, bị bổ xác. Một bộ cung tên vàng hiện ra. Thạch Sanh đã diệt trừ quái vật, trừ hậu họa cho nhân dân. Chàng dũng sĩ có thêm vũ khí mới: cung tên thần. Thạch Sanh đã có búa thần để đánh gần, đánh ở tầm thấp, giờ đây lại có cung tên thần, để đánh ở tầm cao, tầm xa. Thử hỏi, kẻ thù nào địch nổi chàng dũng sĩ?

Đại bàng là một kẻ thù rất nguy hiểm vì nó ở trên trời, lại có hang ổ sâu kín bí mật. Thái tử con vua Thủy tề còn bị Đại bàng bắt sống, giam giữ trong cũi sắt! Công chúa con vua còn bị Đại bàng quắp đi giữa thanh thiên bạch nhật trong lễ hội kén phò mã trước mắt bách võ bá quan và đông đủ anh tài trong thiên hạ! Thạch Sanh chỉ bắn một mũi tên vàng mà đã làm cho Đại bàng bị trọng thương. Lần theo vết máu, dũng sĩ tìm đến hang ổ ác điểu. Đại bàng có mỏ sắc, vuốt nhọn, có sức mạnh ghê gớm lao tới mổ, cắn xé Thạch Sanh. Vung búa thần giáng trả, dùng cung tên bắn mù hai mắt quái vật. Đại bàng bị giết, bị phanh xác. Một kẻ thù nguy hiểm nữa của nhân dân đã bị chàng dũng sĩ tiêu diệt!

Chiến công diệt Đại bàng là một kì tích vì Thạch Sanh đã cứu được nàng công chúa và Thái tử con vua Thủy tề! Chiến công chân động cõi đời và còn vang dội tới vương quốc Thủy tề. Từ thủy phủ trở về, Thạch Sanh chỉ cầm trong tay một cây đàn thần làm kỉ niệm một chuyến viễn du thú vị. Chàng lại trở về gốc đa, chôn cũ yêu thương. Với chàng dũng sĩ thì vàng bạc châu báu cũng như dinh thự nguy nga, của ngon vật lạ đều trở nên xa lạ. Túp lều gốc đa là nơi đã sinh ra, lớn lên, với bao kỉ niệm buồn vui. Thạch Sanh trở về gốc đa tình tiết này, phải chăng nói lên quan niệm nhân sinh tốt đẹp của nhân dân thời xưa: "Một túp lều gianh, một trái tim vàng"?

Với Thạch Sanh, cây đàn thần không phải là một nhạc cụ để mua vui mà là một vũ khí vô cùng linh nghiệm. Nơi anh đánh đàn, gảy đàn là trong ngục. Tiếng đàn để giãi bày. Tiếng đàn như một thứ "thần dược" làm cho công chúa đang bị câm nghe tiếng đàn mà nói lên được! Nhờ tiếng đàn mà chàng dũng sĩ được gặp lại người đẹp, rồi được minh oan, để vạch trần bộ mặt thật của Lý Thông, tên bán rượu xảo quyệt, cướp công, độc ác, âm mưu hãm hại người…

Thạch Sanh không dùng búa thần, cung tên thần để giao tranh với tướng sĩ 18 nước chư hầu, mà chỉ dùng đàn thần đế lui giặc. Đó là tiêng đàn hóa bình. Niêu cơm Thạch Sanh là niêu cơm hàng vạn người ăn mãi không hết; niêu cơm ấm no, hạnh phúc. Đàn thần và niêu cơm thần đã góp phần tô đậm vẻ đẹp kì diệu truyện "Thạch Sanh". Thạch Sanh tha tội cho Lý Thông, kẻ đã cướp công và hãm hại mình. Hành động ấy thể hiện đức độ lượng, lòng nhân ái bao dung cao đẹp.

Nhân vật Thạch Sanh thật đẹp. Với búa thần, cung tên vàng, đàn thần, với võ nghệ và phép thần thông biến hóa, chàng dũng sĩ đã chém Chằn tinh, giết Đại bàng, trừ diệt cái ác, trừ mọi tai họa cho nhân dân, đẩy lùi nguy cơ chiến tranh, đem lại hòa bình. Thạch Sanh đã trải qua bao gian truân thử thách, lấp lánh bao chiến công hiển hách. Anh đã được kết duyên với công chúa. Anh đã được nhà vua nhường ngôi báu.

Chiến công và hạnh phúc ấy đã thể hiện ước mơ của nhân dân, những ước mơ hồn nhiên, trong sáng và rất đẹp. Thật vậy, truyện "Thạch Sanh" là một truyện cổ tích thần kì, nói lên một giấc mơ đẹp của nhân dân ta bao đời nay.

Tuổi thơ của chúng ta luôn gắn liền với những câu chuyện cổ tích ly kỳ, hấp dẫn nhưng cũng đầy ý nghĩa. Đó là chuyện Cây Khế khi khuyên con người ta không được tham lam, đó là chuyện cổ tích Em bé thông minh để ca ngợi sự nhanh trí, thông minh của một em bé, một tài năng của đất nước. Và trong số đó ta không thể không nhắc đến câu chuyện Thạch Sanh, một câu chuyện khuyên mỗi chúng ta phải sống có nhân có nghĩa, không được gian dối và ác giả ác báo.

Truyện Thạch Sanh kể về một chàng trai vốn là con của Ngọc Hoàng được cử xuống dưới trần gian được đầu thai vào một gia đình hai vợ chồng hiếm muộn. Chàng trai càng lớn càng khỏe, luôn biết giúp đỡ cha mẹ và mọi người xung quanh. Một thời gian sau thì cha mẹ chàng qua đời, chồng chỉ sống một mình dưới gốc đa. Một tên bán rượu tên Lý Thông đi ngang qua, thấy Thạch Sanh to lớn, vạm vỡ nên bèn ý kết thân để hòng lợi dụng. Đó cũng chính là hôm Lý Thông phải trở thành vật tế thần cho Chằn Tinh. Vì quá lo sợ, Lý Thông đã nghĩ cách và đẩy cho Thạch Sanh đi hộ. Thạch Sanh do có phép thân thông và sức khỏe vô biên nên đã dùng rìu chém đứt đầu của Chằn Tinh. Vừa hoảng hốt nhưng ngay sau đó Lý Thông mưu mô đã nghĩ ra kế lừa lấy đầu của Chằn Tinh đem đến cho vua để lĩnh thưởng. Thạch Sanh thật thà không nghĩ gì bèn đưa đầu quái vật cho Lý Thông. Lý Thông đem đầu quái vật vào cung và được thăng chức làm Quận Công.

Không lâu sau đó, công chúa bị Đại Bằng bắt cóc. Lý Thông lại chính là người chém được Chằn Tinh – nên nhà vua quyết định cho Lý Thông đem theo quân đi cứu công chúa. Lo lắng, Lý Thông lại nghĩ đến Thạch Sanh. Ở đây mọi người có thể nhận ra, vinh hoa phú quý thì Lý Thông không nhớ đến Thạch Sanh mà chỉ khi nào có họa mới nhớ đến Thạch Sanh, vậy thì gọi như thế nào về tình an hem kết nghĩa này? Một lần nữa, Thạch Sanh lại đồng ý giúp Lý Thông. Nhân lúc Đại bàng ngủ say, Thạch Sanh đã chém chết Đại bàng, giải cứu được công chúa và hoàng tử của thủy cung. Lý Thông một lần nữa lại xen vào, cứu được công chúa và đưa nàng về cung. Bỏ lại Thạch Sanh lại. Không một câu cảm ơn người đã thế mạng mình để đi vào nơi nguy hiểm. Có thể chỉ có Thạch Sanh mới coi Lý Thông là anh trai còn Lý Thông thì chỉ lợi dụng Thạch Sanh mà thôi.

Thạch Sanh đã được hoàng tử mời xuống thủy cung, ở đây chàng được Vua Thủy tề ban cho rất nhiều báu vật để đáp ơn chàng, nhưng chàng không thiết gì mà chỉ xin nhà vua một cây đàn thần. Điều đó càng thể hiện chàng là một người không ham vinh hoa, phú quý hay danh lợi, chàng chỉ muốn đem sức mình ra giúp người, để người dân không bị những con quái thú kia làm hại. Thạch Sanh là một người tốt nhưng sao vẫn cho được trả ơn?

Hồn của Chằn Tinh và Đại Bằng bèn quay về báo thù chàng, khiến chàng bị đẩy vào nhà giam. Chàng dùng tiếng đàn của mình vang vọng trong cung, làm công chúa đang bị câm bèn cất tiếng nói là giải oan cho chàng. Đến đây, người đọc mới được hả hê khi người tốt đã được giải oan và đền đáp xứng đáng còn về tên Lý Thông mưu mô, gian ác khi đã bị trừng phạt. Nhưng nhà vua chỉ đuổi ra khỏi cung, còn tội tày trời của hắn lại để cho ông trời xét xử. Hai mẹ con Lý Thông trên đường đi về nhà đã bị sét đánh chết. Cái chết đó chính là sự trả giá cho những mưu mô, toan tính, xảo quyệt và hãm hại người của Lý Thông. Thế đó mà mới có câu: “Ở hiền gặp lành, ác giả ác báo”.

Sau khi lấy công chúa và trở thành Phò Mã, Thạch Sanh lai đích thân ra chiến trường để đánh giặc, đem lại hòa bình và hạnh phúc cho nhân dân. Để khao quân sĩ chàng đã đem tặng một niêu cơm cho quân sĩ, điều kỳ lạ ở đây là niêu cơm cứ ăn lại đầy. Kết thúc câu chuyện, người tốt, người xấu đã được đặt về đúng vị trí của mình, đúng như các cụ ta đã nói: “Ông trời không bao giờ phụ lòng người tốt”, điều đó quả là không sai.

Trong kho tàng truyện dân gian truyện cổ tích Việt Nam thì chuyện cổ tích Thạch Sanh là một câu chuyện cổ tích kì diệu nhất. Câu chuyện kể về người dũng sĩ tiêu biểu cho vẻ đẹp trí tuệ tài năng và tâm hồn của con người Việt. Truyện thể hiện ước mơ niềm tin vào công lí và tư tưởng nhân nghĩa yêu chuộng hòa bình của dân tộc Việt Nam.

Thạch Sanh là con của trời, vợ chồng một tiều phu tốt bụng mãi không có con nên Ngọc Hoàng lấy làm thương tình nên cho thái tử xuống đầu thai làm con. Mở đầu câu chuyện ta đã thấy quan niệm ở hiền thì gặp lành của nhân dân ta. Nhưng phải chăng Ngọc Hoàng muốn thử thách thái tử nên đã để cho cuộc đời chàng vào một gia đình nghèo khó rồi sau này mồ côi cả cha lẫn mẹ không có nhà cửa và sống trong một ngôi lều. Đây là cốt truyện thường thấy trong dân gian, người hiền lành có tài năng là nhân vật trung tâm của chuyện thường gắn với cuộc sống khổ cực bần cùng.

Chỉ có một chiếc búa cùn nên thiên thần thương tình mà dạy cho chàng các phép thuật thần thông biến hóa khôn lường. Nhưng cuộc đời của những người hiền lành thường gắn với những con người xấu xa muốn dồn chàng vào chỗ chết nên đã hãm hại chàng vào miếu thần làm thịt cho chằn tinh. Nhưng bằng tài võ nghệ hơn người chàng đã tiêu diệt được chằn tinh. Trong khi nó đang ngủ chàng đã dùng búa mà chém chết con chằn tinh bổ đôi người nó đem xác về. Điều đó thể hiện chàng là một chàng trai dũng cảm khôn ngoan không sợ bất cứ thứ gì.

Sau khi giết chết quái vật chàng có thêm một bộ vũ khí mới đó là cung tên. Bằng cung tên chàng đã cứu được công chúa và con vua thủy tề nên đã được vua ban cho cây đàn. Chiến công của chàng vang dội níu sông, cứu được con trai của vua được cho rất nhiều vàng bạc nhưng chàng lại chỉ xin một cây đàn. Điều đó thể hiện tấm lòng nhân nghĩa giúp người không chuộc lợi không tham lam những thứ hư danh. Chàng lại tiếp tục trở về gốc đa cũ sau khi lập được bao chiến công thử thách. Sau đó cũng chính bằng tiếng đàn chàng đã giúp công chúa bị câm nói được và giải oan cho mình đồng thời lật tẩy bộ mặt sảo quyệt gian trá của tên bán rượu Lý Thông.

Ở nhân vật Thạch Sanh nhân dân ta không để cho sức mạnh của phép thuật chi phối con người mà sức mạnh của thần trong chiếc cung và tiếng đàn chỉ là những công cụ thể hiện sức mạnh của chàng mà thôi. Ở nhân vật Thạch Sanh ta thấy yếu tố bình thường kết hợp với sức mạnh phi thường.

Những khó khăn thử thách mà Thạch Sanh phải vượt qua và lập nhiều chiến công đã bộc lộ những phẩm chất tốt đẹp thật thà dũng cảm nhân hậu tài năng. Đó cũng chính là những phẩm chất tốt đẹp của người lao động. Mẹ con Lý Thông được Thạch Sanh tha chết nhưng lại bị sét đánh giữa đường hóa thành con bọ hung loài côn trùng sống ở nơi nhơ bẩn. Điều này còn khẳng định chân lí ác giả ác báo con người tham lam tàn nhẫn xảo quyệt nhất định sẽ có ngày bị quả báo. Còn Thạch Sanh cưới được công chúa điều đó khẳng định cái thiện cái tốt luôn được đền đáp xứng đáng. Một chi tiết nữa khiến cho chúng ta cảm thấy kì lạ. Đó là sau khi chiến thắng, chàng đã thết đãi những kẻ thua trận bằng niêu cơm kì diệu “Ăn mãi không vơi”. Sự việc đó khẳng định Thạch Sanh đúng là người giàu lòng nhân ái, là người tha thiết yêu hòa bình. Thạch Sanh chính là biểu tượng tuyệt đẹp của con người Việt Nam trong lao động, trong chiến đấu, trong tình yêu và hạnh phúc gia đình.

Cuộc sống hiện tại, không có cây đàn thần kì, không có niêu cơm ăn mãi không hết, chỉ có tiếng nói và sức lao động của con người. Tiếng nói, sức lao động của con người mới chính là những yếu tố thần kì làm nên điều kì diệu. Truyện “Thạch Sanh” là một câu chuyện cổ tích mà chuyện cổ tích là để thể hiện ước muốn của nhân dân. Đó chính là cái thiện sẽ được báo đáp còn những kẻ tham lam bội bạc thì sơm muộn gì cũng sẽ bị trừng trị thích đáng nhất. Câu chuyện cũng thể hiện một phần nào đo ước muốn có cuộc sống ấm no hạnh phúc của nhân dân trong cuộc sống cực khổ ở xã hội đương thời.

Câu chuyện thể hiện ước mơ niềm tin của nhân dân về sự chiến thắng của những con người chính nghĩa và lương thiện. Đồng thời tác phẩm cũng thể hiện ước mơ của nhân dân vào đạo đức công lí xã hội và lí tưởng nhân đạo yêu hào bình của nhân dân ta.

Chiếc niêu cơm thần, Thạch Sanh dùng cung bắn chết chằn tinh cứu công chúa, Lý Thông độc ác cướp công Thạch Sanh… là những hìnhảnh luôn khắc sâu trong tâm trí của chúng ta của một thời thơ ấu tươi đẹp.

Ngay từ đầu tác phẩm là xuất hiện chi tiết hoang đường tạo nên sự lôi cuốn, hấp dẫn người đọc. Thạch Sanh là thiên tử. Vợ chồng tiều phu Thạch- Nghĩa đã xế chiều mà vẫn chưa có một mụn con để dựa dẫm lúc về già. Hai vợ chồng rất buồn nhưng ngày ngày vẫn làm rất nhiều việc nghĩa như làm đường, đắp đập, khơi mương. Trời cao đã thấu được nỗi lòng của vợ chồng lão tiều phu, Ngọc hoàng đã cử thái tử xuống hạ giới đầu thai làm con của hai vợ chồng họ Thạch. Và điểm kì lạ nữa là không phải chín tháng mười ngày bà đã sinh ra mà đến tận ba năm bà mới sinh ra được chàng trai khôi ngô, tuấn tú, bà đặt tên cho con trai mình là Thạch Sanh.

Qua chi tiết này, ta thấy được đạo lí làm người của dân ta “ở hiền gặp lành”, tiêu biểu là hìnhảnh vợ chồng tiều phu Thạch- Nghĩa. Chàng ra đời không được bao lâu thì bố mẹ chàng trai đều mất, chàng sống trong túp lều cũ dưới gốc đa, tài sản duy nhất đó là chiếc rìu đốn củi và cái khố che thân. Cuộc sống vô cùng thiếu thốn, khốn khổ, Ngọc hoàng đã cử một vị thần xuống dạy võ nghệ và nhiều phép thần thông biến hoá cho Thạch Sanh. Chi tiết hoang đường về các phép biến hoá, thần thông quảng đại, đó là sự gửi gắm của nhân dân ta: có phép biến hoá, biến hình thì mới có thể diệt trừ được bọn yêu ma, ác quỷ.

Tuy cuộc đời với nhiều gian truân khó khăn nhưng Thạch Sanh lập được nhiều chiến công. Tin lời Lý Thông, một tên độc ác, xảo quyệt, lọc lừa. Hắn đẩy Thạch Sanh vào thế mạng cho mình. Trong đêm khuya giữa động miếu trong rừng, chằn tinh xuất hiện bất ngờ, là một loài yêu quái nguy hiểm, chuyên ăn thịt người, có nhiều phép biến hình và sức mạnh ghê gớm, khiến vua quan cũng phải bó tay chịu thua. Bị tấn công đột ngột, Thạch Sanh dùng mọi sức lực, võ nghệ, mọi phép biến hoá và chiếc rìu duy nhất của chàng chiến đấu với con yêu quái vàđã giết được nó và có được bộ cung thần. Ta thấy được sức mạnh vôđịch, phi thường của anh hùng Thạch Sanh.

Lý Thông tiếp tục cướp công giết chằn tinh Thạch Sanh, đẩy chàng trở về túp lều xưa, tiếp tục cuộc sống đốn củi, còn mẹ con hắn ta thì hí hửng đến nhà vua để nhận thưởng. Tội nghiệp cho chàng Thạch Sanh hiền lành, dễ tin người. Người anh hùng càng vượt qua nhiều thử thách càng khẳng định được sức mạnh và tài năng của họ. Công chúa Quỳnh Nga bị đại bàng cắp đi về hang, Thạch Sanh thấy được liền giương cung bắn và lần theo vết máu đến hang ổ của nó. Đến tận hang, chàng dùng tất cả sự thông minh, sức mạnh võ nghệ và các phép thần thông biến hoá, giết được đại bàng độc ác, đầy phép biến hoá và sức mạnh diệt trừ ghê gớm và cứu công chúa. Lập được chiến tích, chàng trở về túp lều với cây đàn mua vui, chàng không hề đoái hoài, tơ tưởng gì đến phần thưởng, châu báu từ thuỷ phủ.

Tiếng đàn phát ra của chàng không chỉ mua vui mà còn có tác dụng thật kì là, dân gian đã nhân hoá tiếng đàn của Thạch Sanh. Công chúa bị câm bỗng nói được khi nghe được tiếng đàn của chàng. Tiếng đàn là nỗi lòng ai, là lời giãi bày, là cầu nối để chàng được gặp công chúa, được minh oan, có cơ hội vạch trần bộ mặt giả nhân giả nghĩa, lừa bịp của Lý Thông. 18 tướng sĩ nước chư hầu giao tranh, chàng đưa đàn ra vàđánh, tiếng đàn làm cho chân tay bọn giặc bủn rủn rút lui. Tiếng đàn của sự bình yên. Và với niêu cơm thần kì, ăn mãi không hết của Thạch Sanh đã phần nào tạo nên sức hấp hẫn và lôi cuốn của tác phẩm.

Thạch Sanh không chỉ là một người tài giỏi mà còn có tấm lòng độ lượng. Chàng tha tội cho Lý Thông, kẻ đã hết lần này lượt khác tìm cách hãm hại chàng để cướp công. Dân gian ta đã tạo dựng nên một nhân vật anh hùng thật đẹp và phi thường. Hìnhảnh Thạch Sanh càng đẹp, càng được mài nhẵn thông qua những thử thách và chiến tích lừng lẫy. Chàng kết duyên cùng công chúa và có cuộc sống hạnh phúc cũng là cái kết có hậu và mong chờ của nhân dân ta và khẳng định đạo lí làm người: “Ở hiền gặp lành”.

Truyện cổ tích mượn hình tượng những nhân vật quen thuộc đối với nhân dân đó có thể là anh chàng thông minh có tài hô mưa gọi gió, cũng có thể là một chàng ngốc nghếch nhưng có biệt tài đặc biệt, là dũng sĩ, anh hùng,…nhưng chung quy lại là nói về hoạt động bình thường. Truyện cổ tích sử dụng yếu tố hoang đường, không có thật để nói với mong ước, nguyện vọng của người dân về cuộc sống ấm no, hạnh phúc, không có chiến tranh.

Thạch Sanh đặc biệt từ xuất thân, cậu là con trai của thái tử được đầu thai xuống trần gian làm con của một người nông dân nghèo, mẹ anh mang thai anh cũng phải mất nhiều năm liền, lớn lên và trường thành theo thời gian Thạch Sanh được các vị thần dạy võ nghệ và ban cho phép thần thông. Sự ra đời của anh đã cho thấy sự khác biệt về con người này. Chàng làm nghề đốn củi và sống ngay dưới gốc cây đa, vô tình quen biết Lý Thông, một kẻ xáo trả, hám lợi đã cố ý năm lần bảy lượt để giết hại anh. Một lần anh thấy chằn tinh cắp tha người vào hang, chàng liền đuổi theo, trong khi đó vua đang buồn đến đau đớn khi đứa con gái bị chính chằng tinh tha đi mất. Thạch Sanh đi theo và đánh nhau một trận thừ sông thiếu chết, cuối cùng anh hạ được chằn tinh và cứu được công chúa, trong hang còn một nhân vật khác là thai tử của long hải, chàng được mời xuống thủy tề và được đối đáp một cách tử tế và long trọng, vua bèn liền tặng vàng bạc châu báu nhưng chàng không nhận mà xin mỗi cây đàn thần.

Trong khi đó công chúa sau khi được cứ ra vì quá sợ hãi và bị chằn tinh lấy mất hồn nàng ta trở nên câm lặng và không nói gì, vua liền rao tin ai chữa được bệnh của công chúa sẽ gả cho, rồi Thạch Sanh đàn thì công chúa nói ngay. Sau đó, chàng cưới được công chúa, còn Lý Thông thì bị tù đày. Cây đàn thần còn giúp chàng xuôi đuổi quân thù nhờ chiếc niêu cơm ăn mãi không hết. Từ đó họ sống hạnh phúc bên nhau.

Tiếng đàn của Thạch sanh là chi tiết quan trọng và ý nghĩa nhất là tiếng nói thay cho chính nghĩa. Làm cho kẻ thù phải thức tỉnh nhận ra việc đi xâm lược là hoàn toàn sai trái, tiếng đàn chính là sự cải tạo, thay đổi được tâm tính của con người, là sự hoàn lương, nhớ tới quê hương khiến cho quân địch mất đi ý chí xâm lược, không cần đánh nhau, không có đổ máu, không có người chết, nhưng Thạch Sanh vẫn khiến cho kẻ thù tâm phục khẩu phục mà quy hàng.

Chi tiết chiếc niêu đó là chiếc niêu thần, chỉ với chiếc niêu nhỏ mà khiến cho quân sĩ của mười tám nước ăn mãi không hết, thể hiện nguyện vọng, mong ước của người nông dân về một mùa bội thu, mùa màng tươi tốt, lương thực đầy đủ. Với cái kết ngọt như mía lùi khi Thạch Sanh sống hạnh phúc và sung sướng còn mẹ con nhà Lý Thông độc ác thì phải chết. điều này cho thấy xã hội luôn công bằng, chính nghĩa luôn tồn tại. Kẻ xấu thì phải trừng trị con người lương thiện, thông minh thì sẽ được đền đáp.

Truyện cổ tích “Thạch Sanh” thể hiện hình ảnh một người anh hùng, dũng cảm có trái tim lương thiện, nên được người đời giúp đỡ có được hạnh phúc với công chúa. Thạch Sanh là nhân vật anh hùng, có khả năng và sức mạnh phi thường có thể giết chằn tinh, đại bàng, và đánh tan quân giặc.Anh chính là ước mơ của người nông dân Việt Nam muốn có một vị anh hùng tài giỏi tốt bụng bảo vệ dân lành.

Thạch Sanh vốn là con của Ngọc Hoàng nhưng được đưa xuống hạ giới làm con của một gia đình bình dân, rồi chẳng may cha mẹ của anh qua đời, bỏ anh sống một mình không nơi nương tựa dưới gốc đa. Cuộc sống tự lập từ nhỏ nên Thạch Sanh vô cùng anh dũng, có sức mạnh hơn người cứng chắc kiên cường như núi đá. Rồi một hôm anh gặp Lý Thông một tên bán rượu nhìn thấy Thạch Sanh sống lủi thủi có một mình dưới gốc đa không người thân thích hắn âm mưu kết nghĩa huynh đệ với Thạch Sanh nhằm tận dụng nguồn lao động, biến anh thành nô lệ không công cho nhà mình.

Nhưng Thạch Sanh vốn là người cả tin, lương thiện, do anh quanh năm chỉ sống một mình, nên rất thèm có người thân. Thạch Sanh tưởng rằng Lý Thông yêu quý mình thật lòng nên đã tin lời hắn kết nghĩa anh em rồi về nhà hắn ở. Năm đó, trong làng có một con chằn tinh gian ác, hoành hành người dân, khiến cho dân chúng vô cùng lo lắng thường xuyên phải nộp gà, lợn, và người cúng tế cho nó. Lần đó, tới lượt Lý Thông đi nộp mạng cho chằn tình, hắn lừa Thạch Sanh đi vào miếu hoang thay mình, để cho Thạch Sanh chết thay hắn. Nhưng mà Thạch Sanh khỏe mạnh không những không bị chằn tinh ăn thịt, mà Thạch Sanh còn giết được chằn tinh, chặt đầu mang về.

Lý Thông thấy vậy muốn cướp công của Thạch Sanh nên lừa anh trốn vào rừng sâu đừng ra ngoài vì con chằn tinh đó chính là vật nuôi của nhà Vua. Hắn âm mưu đuổi Thạch Sanh trở lại gốc đa tránh xa dân làng để lấy công lao Thạch Sanh nhận làm của mình. Một âm mưu thâm độc, thể hiện tâm tính của kẻ chuyên lừa đảo xảo quyệt.

Sau khi Thạch Sanh đi Lý Thông thành anh hùng giết chằn tinh được phong chức quận công, có nhà cao cửa rộng, trong nhà của người hầu kẻ hạ. Hắn vô cùng hài lòng. Nhưng hắn vui mừng không bao lâu thì công chúa Quỳnh Nga con gái nhà vua bị đại bàng tinh bắt mất, Lý Thông phụng mệnh nhà vua đi cứu công chúa ở hang sâu, hắn lo lắng vô cùng. Trong lúc đại bàng bắt công chúa Quỳnh Nga, không may Thạch Sanh nhìn thấy nên ra tay bắn đại bàng bị thương, Thạch Sanh theo vết máu tìm tới tận hang sâu của đại bàng nhằm cứu cô gái lạ kia thì gặp được người anh kết nghĩa Lý Thông.

Lý Thông âm mưu lợi dụng Thạch Sanh lần nữa hắn lừa chàng xuống hang sâu cứu công chúa, rồi khi Thạch Sanh cứu được công chúa rồi hắn liền đóng cửa hang của đại bàng lại không cho Thạch Sanh thoát ra ngoài một mình đưa công chúa về cung nhận thưởng. Còn lại một mình trong hang sâu không thoát được Thạch Sanh buồn lắm nhưng anh lại gặp con vua Thủy Tề trong hang đã cứu được nàng rồi cả hai cùng thoát ra ngoài. Để báo đáp ơn cứu mạng con gái mình vua Thủy Tề tặng Thạch Sanh một cây đàn thần, tiếng đàn vô cùng ai oán, thê lương, làm rung động lòng người.

Nhờ tiếng đàn thần mà công chúa nghe được tìm thấy Thạch Sanh, công chúa kể hết cho vua cha nghe việc Thạch Sanh cứu mình như thế nào, còn Lý Thông chẳng có thành tích công lao gì. Nhà vua tức giận định chém Lý Thông nhưng Thạch Sanh nhân hậu đã xin tha mạng cho hắn, nhưng hắn và mẹ mình trên đường về quê nhà đã bị sét đánh chết như một sự quả báo cho những tội ác mà hắn gây ra.

Còn Thạch Sanh được gả công chúa trở thành phò mã của vua, rồi khi giặc xâm lược nước ta, Thạch Sanh đã giúp vua đánh tan quân giặc bình định đất nước, cho người dân một cuộc sống bình yên hạnh phúc. Thạch Sanh là một nhân vật lương thiện đại diện cho người tốt, cho ước mơ của người nông dân Việt Nam muốn có một vị anh hùng tài giỏi bảo vệ người dân. Cuộc chiến đấu giữa Thạch Sanh và Lý Thông là cuộc chiến tranh giữa cái thiện và cái ác, trong đó người hiền sẽ gặp lành, còn kẻ ác phải chịu hình phạt đích đáng.

Truyện cổ tích Thạch Sanh bắt nguồn từ một cốt truyện dân gian phổ biến trên thế giới ngợi ca người dũng sĩ diệt chằn tinh, diệt đại bàng, cứu người bị hại. Khi "nhập cư" vào mảnh đất trí tuệ và tâm hồn Việt Nam, truyện cổ tích ấy nảy cành, thêm lá, nở hoa, kết trái, mở rộng thêm nội dung, ý nghĩa. Chàng dũng sĩ ấy có quê quán cụ thể: tỉnh miền núi Cao Bằng, mang tên cụ thể: Thạch Sanh với ý nghĩa "người con được sinh ra từ đá".

Chàng lại có nguồn gốc sâu xa: vốn là thái tử con Ngọc Hoàng Thượng đế… Do đó, câu chuyện về dũng sĩ Thạch Sanh, không chí ca ngợi công lao diệt loài vật ác trên núi, trên trời mà còn diệt cả ác quỷ dưới nước, đấu tranh vạch mặt kẻ vong ân bội nghĩa, chống ngoại xâm, bảo vệ non sông Tổ quốc, vẻ đẹp tài năng, đạo đức của Thạch Sanh đậm đà bản chất Việt Nam. Những chiến công của Thạch Sanh thể hiện ước mơ, niềm tin về đạo đức, công lí xã hội và lí tưởng nhân đạo, yêu hoà bình của nhân dân ta.

Những giá trị nội dung ấy của tác phẩm được thể hiện bằng nhiểụ tình huống, chi tiết và hình ảnh thần kì độc đáo như: sự ra đời và lớn lên của Thạch Sanh, cung tên vàng, cây đàn thần và niêu cơm thần. Thêm nữa, cùng với văn bản kể miệng bằng văn xuôi, cổ tích Thạch Sanh còn được sáng tác bằng một truyện thơ Nôm, theo thể lục bát ra đời khoảng cuối thế kỉ XVIII đầu thế kỉ XIX. Tác phẩm toát ra bao nhiêu ý nghĩa nội dung, hiển hiện bao nhiêu hình ảnh nghệ thuật độc đáo. Nổi bật nhất trong truyện kể văn xuôi cũng như trong truyện thơ Nôm Thạch Sanh là hình ảnh cây đàn, tiếng đàn thần và niêu cơm thần. Có thể nói đó là "tiếng đàn hoá giải", đó là "niêu cơm nhân nghĩa".

1. Trước hết, chúng ta hãy lắng nghe và suy nghĩ về tiếng đàn của Thạch Sanh. Chẳng rõ, sau khi nhận cây đàn kí niệm của vua Thuỷ Tề, trở lại dương thế, tiếp tục sống cuộc đời lam lũ, Thạch Sanh đã luyện được phép màu kì diệu nào mà khi tiếng đàn cất lên ở trong ngục, nó nỉ non, thánh thót, nhiều cung, nhiều nghĩa đến thế. Truyện văn xuôi chỉ kể ngắn gọn: "Thạch Sanh ngồi trong ngục tối, đem đàn của vua Thuỷ Tề cho ra gảy". Còn truyện thơ thì miêu tả tiếng đàn ấy rất cụ thể:

Đàn kêu: Ai chém chằn tinh

Cho mày vinh hiển dự mình quyền sang?

Đàn kêu: Ai chém xà vương

Đem nàng công chúa triều đường về đây?

Đàn kêu: Hỡi Lí Thông mày

Cớ sao phụ nghĩa lại rày vong ân?

Đàn kêu: Sao ở bất nhân

Biết ăn quả lại quên ân người trồng?

Nhân danh công lí, tiếng đàn ấy đã thay lời nạn nhân oan uổng nói to lên, vang lên tất cả sự thật, bênh vực người có công, tố cáo kẻ gian xảo, cướp công, gây tội ác, bất nghĩa, bất nhân. Âm thanh, nhịp phách của tiếng đàn rắn rỏi, mạnh mẽ, dứt khoát,… như tiếng vị quan toà phân xử rạch ròi như lưỡi rìu, mũi tên chàng dũng sĩ nhằm giữa mặt kẻ quyền cao chức lớn, nhưng chúng là thủ phạm gieo đau khổ cho người dân lương thiện. Tiếng đàn của Thạch Sanh vang lên giữa thanh thiên bạch nhật, nói rõ tất cả mọi lẽ đời ân oán, nghĩa tình, vọng từ ngục tối, vọng khắp kính thành, vọng tới cung vua.

Nghe tiếng đàn, nàng công chúa bấy lâu im tiếng, nay "bỗng cười nói vui vẻ". Thạch Sanh được gặp nhà vua. Tiếng đàn ấy dã hoá giải mọi bi kịch của cuộc đời chàng Thạch Sanh dũng sĩ – nghệ sĩ. Tên Lí Thông độc ác bị trừng phạt. Công lao, tài đức của Thạch Sanh được đền đáp. Tiếng đàn có phép thần thông kì diệu, hay đó chính là khát vọng công lí, khát vọng nhân nghĩa ngàn đời của dân tộc ta? Trong các truyện cổ tích khác, niềm khát vọng dó thường được biểu hiện bằng hình tượng Tiên, Bụt, hoặc những biến hoá huyền ảo, hoang đường.

Ở truyện Thạch Sanh, tác giả dân gian sử dụng "tiếng đàn" biết nói, nói thấu tình, đạt lí để đấu tranh cho lẽ phải, giành lấy hạnh phúc. Hình tượng "tiếng dàn" vừa gần gũi vừa độc đáo và dậm chất nghệ sĩ. Độc đáo và nghệ sĩ hơn nữa là từ trong nhà ngục, từ tay chàng dũng sĩ – tù nhân đơn độc, tiếng đàn ra giữa chiến trường, từ tài năng, đức độ của một phò mã, tấu lên sức mạnh chính nghĩa, khát vọng hoà bình. Trước quân tướng của mười tám nước chư hầu đầy hận thù và tham vọng xâm lược, thay mặt nhà vua, thay mặt triều đình và cả dân tộc, Thạch Sanh một mình cầm cây đàn ra trước quân giặc, tấu lên khúc nhạc thần kì. "Tiếng đàn của chàng vừa cất lên thì quân sĩ mười tám nước bủn rủn tay chân, không còn nghĩ được gì tới chuyện đánh nhau nữa".

Lời kể chỉ ngắn gọn một câu mà gợi cho người đọc, người nghe bao nhiêu tưởng tượng, suy nghĩ. Tiếng đàn của Thạch Sanh đã ngân vang những cung bậc gì mà kì diệu đến thế, có sức thuyết phục con người đến thế? Phải chăng đấy là tiếng nói nhân nghĩa, yêu chuộng hoà bình của cả triều đình, cả dân tộc ta lúc bấy giờ. Trước kia, tiếng đàn của Thạch Sanh cất lên từ ngục tối, như tiếng én gọi xuân, thức dậy tâm hồn, tình yêu của nàng công chúa. Nó hoá giải bi kịch riêng cho chàng dũng sĩ. Giờ đây, tiếng đàn ấy ngân vang "như nước cành dương tưới nhuần" (lời miêu tả tiếng đàn trong truyện thơ Nôm Thạch Sanh).

Như vậy, tiếng đàn Thạch Sanh đã hoá giải một tình thế khó khăn, nguy cấp – có thể coi là một bi kịch của cả dân tộc. Sáng tạo ra hình tượng tiếng đàn có sức mạnh chiến thắng như thế, phải chăng các tác giả truyện cổ tích Thạch Sanh (cả trong truyện kể và truyện thơ) muốn ngợi ca một chiến lược quan trọng của dân tộc ta trong công cuộc kháng chiến chống ngoại xâm? Đó là nghệ thuật "mưu phạt tâm công" – đánh vào lòng người, dùng văn chương, nghệ thuật hỗ trợ cho thanh gươm, khẩu súng. Từ "tiếng đàn Thạch Sanh", chúng ta nhớ tới bài thơ Nam Quốc sơn hà đời Lí, những bức thư Nguyễn Trãi thuyết hàng giặc Minh đời Lê và biết bao tác phẩm văn nghệ khác ở các giai đoạn lịch sử sau này. "Tiếng đàn Thạch Sanh", binh pháp Việt Nam kì diệu biết bao!

2. Niêu cơm nhân nghĩa Chiến thắng của tiếng đàn Thạch Sanh mới chỉ ở chặng đầu. Quân chư hầu mười tám nước bằng lòng lui binh. Các hoàng tử cởi giáp xin hàng. Nhưng đội ngũ vẫn trùng trùng điệp điệp trước kinh thành. Làm thế nào đây? Phải cấp lương thực để cho chúng no bụng, vui vẻ về nước chứ. Lúc bấy giờ nhà vua lo lắng. Cả triều đình lo lắng, nghĩ kế, bày mưu. Thạch Sanh chẳng nghĩ nhiều, chàng sai dọn một bữa cơm thết đãi kẻ bại trận. Bữa cơm… chỉ vẻn vẹn có "một niêu cơm tí xíu" khiến lũ giặc "bĩu môi", như chế giễu, như hỏi han, chất vấn. Thạch Sanh "đố họ ăn hết và hứa sẽ trọng thưởng". Một câu đố – một bài toán, lại xuất hiện "bài toán" trong tác phẩm.

Đơn giản quá, dễ dàng quá, cái "bài toán niêu cơm". Vậy mà, hàng vạn quân của mười tám nước chư hầu không giải được bài toán ấy. Chúng đành phải "cúi đầu lạy tạ vợ chồng Thạch Sanh rồi kéo nhau về nước". Chao ôi! Niêu cơm của Thạch Sanh, cái vật dụng đất nung nhỏ bé, bình thường mà sao có sức chứa lớn lao phi thường như vậy. Thật lạ lùng và thú vị! Tôi chợt nhớ thành ngữ xưa "nước lọ, cơm niêu" cha ông ta dùng dể thở than về cuộc sống thiếu thốn, đói nghèo từng đày đoạ bao kiếp người lao động. Rồi nhớ, một lần nhà thơ Xuân Diệu giải thích câu tục ngữ "Ăn trông nồi, ngồi trông hướng", rằng: "Tại sao phải ăn trông nồi? Vì nếu không "trông nồi" để liệu mà xới cơm, bớt miệng thì, con ơi, cháu ơi, bay sẽ ăn hết cả phần ông bà, cha mẹ, anh chị em! Khổ cực thế! Bốn nghìn năm nay, cái nồi cơm, cái niêu cơm Việt Nam nó nhỏ lắm, nó bé lắm.

Nhưng cũng bốn nghìn năm nay, dân tộc Việt Nam chúng ta biết dạy nhau, nhường nhịn nhau để sống, để đánh giặc, giữ nước, dựng nước…". Và tôi nhớ lại truyền thuyết về đạo sĩ Nguyễn Minh Không triều đại nhà Lí. Đạo sĩ ở ẩn trong rừng, dưới túp lều tranh, ngày ngày chỉ ăn một niêu cơm, vẫn khoẻ mạnh, tìm thuốc, chữa bệnh cho dân quanh vùng. Triều đình cử một đoàn sứ giả đến mời Minh Không về chữa bệnh cho vua. Khách có hơn chục người. Minh Không chỉ thổi một niêu cơm đãi. Đoàn người ăn mãi không hết, niêu cơm vơi rồi lại đầy.

Chẳng biết cái "niêu cơm" trong thành ngữ, tục ngữ, trong truyền thuyết xa xưa và trong sự cảm nhận của thi sĩ Xuân Diệu ngày nay có liên quan gì với "niêu cơm" của Thạch Sanh không mà sao nó trở thành một hình tượng kì vĩ trong tâm thức biết bao thế hệ người Việt Nam, từ người nghệ sĩ bình đàn đến những nhà văn, nhà thơ bác học đến như vậy? Dù nguyên cớ gì thì "niêu cơm" nhỏ xinh ấy đã trở thành một hình tượng thẩm mĩ đặc sắc khiến cho câu chuyện "dũng sĩ giết chằn tinh trừ hại cho dân", "dũng sĩ diệt đại bàng cứu người đẹp" trong nhiều thần thoại, cổ tích của thế giới trở thành cổ tích Thạch Sanh đậm dà chất Việt Nam, đích thực là sản phẩm tinh thần dộc đáo của trí tuệ, tâm hồn Việt Nam.

Khác với tiếng đàn, niêu cơm chẳng nói nửa lời, cứ lặng lẽ vơi rồi đầy, giúp cho một người no nê, sảng khoái, rồi mười người, trăm ngàn người, biến họ từ những kẻ hung dữ, kiêu ngạo thành người hiền lành, phục thiện. Từ sản vật bình thường, niêu cơm đem lại cho Thạch Sanh sức mạnh tinh thần phi thường, to lớn. Nó tượng trưng cho lòng bao dung, độ lượng, chí tình, chí nghĩa của chàng dũng sĩ xuất thân dân dã. Nó bắt nguồn từ truyền thống khoan hồng, từ chủ nghĩa nhân đạo Việt Nam mà biết bao anh hùng cứu nước từng thực hiện và nhắc nhở. Sau chiến thắng giặc Minh, Nguyễn Trãi đã viết (và đã thực hiện): "Mã Kì, Phương Chính, cấp cho năm trăm chiếc thuyền, ra đến bể mà vẫn hồn bay phách lạc ; Vương Thông, Mã Anh, phát cho vài nghìn cỗ ngựa, về đến nước mà vẫn tim đập chân run…" (Bình Ngô đại cáo).

Khi lãnh đạo nhân dân ta chống giặc Mĩ xâm lược, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường nhắc: Nếu quân giặc từ bỏ ý chí xâm lược, thì dân tộc ta sẽ trải chiếu hoa tiễn họ về nước. Niêu cơm Thạch Sanh không chỉ là biểu tượng cho đạo lí Việt Nam trong công cuộc giữ nước mà còn là khát vọng nghìn đời của cả dân tộc ta vể miếng ăn, về của cải vạt chất có để nuôi sống mình, gia đình mình và để cho kẻ thù nể sợ. Sáng tạo ra hình tượng "niêu cơm" ở cuối câu chuyện, tác giả truyện cổ tích Thạch Sanh thực sự rất am hiểu, rất mến yêu và trân trọng quê hương, đồng ruộng, hạt gạo, nồi cơm, tâm hồn, khát vọng cùng biết bao giá trị khác nữa trên mảnh đất và trong tâm hồn Việt Nam.

Cái thời "nước lọ, cơm niêu" đói khổ đã qua rồi. Ngày nay, ở nhiều khách sạn của nhiều thành phố Việt Nam, "cơm niêu" xuất hiện trở lại, như một biểu tượng của đặc sản cao cấp Việt Nam, thật là thú vị! Không biết, khi mời khách, nhất là khách nước ngoài, các nhà hàng có kể cho họ nghe về cái "niêu cơm" Thạch Sanh huyền thoại – sản phẩm thần kì của mảnh đất trí tuệ và tâm hồn dân tộc ta? Những hình tượng thẩm mĩ độc dáo một khi bắt nguồn từ cuộc sống, nhất là cuộc sống đẫm mồ hôi và nước mắt của người lao động, qua sự sáng tạo tài tình của người nghệ sĩ thì nó sẽ trẻ mãi không già, sẽ trường tồn và trở đi trở lại với chúng ta trong cuộc sống, cũng như trong lòng người. So với những truyện cổ tích quen thuộc trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam như Chử Đồng Tử, Tấm Cám, Cây khế, Trầu can, Sọ Dừa,… cổ tích Thạch Sanh có nội dung, kết cấu, số phận, tính cách nhân vật phong phú, đa dạng hơn nhiều. Nhân vật Thạch Sanh trong truyện vừa mang những nét đặc trưng của các nhân vật dũng sĩ trong anh hùng ca thời thị tộc – bộ lạc, vừa có những nét tính cách và số phận tiêu biểu cho loại nhân vật trong cổ tích thần kì ra đời trong xã hội có giai cấp và đấu tranh giai cấp.

Vì thế, Thạch Sanh vừa là biểu tượng cho con người lương thiện, nêu cao điều thiện, để đấu tranh diệt trừ cái ác vừa là người anh hùng tài năng, trí dũng vẹn toàn chiến đấu chống ngoại xâm, giữ yên bờ cõi. Đỉnh cao của phẩm chất nhân nghĩa, anh hùng trong Thạch Sanh phải chăng là tiếng đàn và niêu cơm? Kéo tấm màn huyền thoại, hoang đường, sương khói kì ảo của trí tưởng tượng dân gian, chúng ta nhìn thấy được những chứng tích lịch sử, lắng nghe được những tiếng nói cua cha ông về khát vọng hoà bình, no ấm tự ngàn đời nay vọng lại. Tiếng đàn Thạch Sanh hay chính là văn hoá, văn học nghệ thuật Việt Nam có khả năng hoá giải mọi bi kịch? Niêu cơm Thạch Sanh, hay chính là hạt thóc, nồi cơm, của cải vật chất trên mảnh đất Việt Nam đã từng nuôi lớn dân tộc, đã từng chiến thắng ngoại xâm và sẽ mãi mãi đem lại ấm no, hạnh phúc cho mỗi gia đình, cho mọi người Việt Nam chúng ta? Ôi, tiếng đàn kì diệu, niêu cơm nhỏ bé mà có sức chứa vô hạn, vô biên, đáng yêu, đáng nhớ làm sao!