Acetaminophen, còn được gọi là paracetamol, là một loại dược phẩm giảm đau và hạ sốt phổ biến. Nó thường được sử dụng để giảm đau và sốt ở người mà không gây ra tình trạng kích thích như một số loại dược phẩm khác, chẳng hạn như ibuprofen hoặc aspirin.

Công thức hóa học của acetaminophen là C8H9NO2, và nó thường được tìm thấy trong nhiều sản phẩm khác nhau, đơn thuần hoặc kết hợp với các thành phần khác. Các sản phẩm kết hợp có thể bao gồm acetaminophen cùng với các thành phần khác như caffeine hoặc các loại dược phẩm khác để cung cấp hiệu quả đa dạng trong việc giảm đau và hạ sốt.

Dạng dược phẩm và hàm lượng:

• Viên nang dạng uống: 500 mg.
• Viên nang dạng bột để pha dung dịch: 80 mg.
• Gói pha dung dịch uống: 80 mg, 120 mg, 150 mg/5 ml.
• Dung dịch uống: 130 mg/5 ml, 160 mg/5 ml, 48 mg/ml, 167 mg/5 ml, 100 mg/ml.
• Dung dịch truyền tĩnh mạch: 10 mg/ml (100 ml).
• Viên nén sủi bọt acetaminophen 500 mg, 1000mg
• Hỗn dịch uống với hàm lượng 160 mg/5 ml, 100 mg/ml.
• Viên nhai với hàm lượng 80 mg, 100 mg, 160 mg.
• Viên nén giải phóng kéo dài, bao phim với hàm lượng 650 mg.
  
• Viên nén bao phim với hàm lượng 160 mg, 325 mg, 500 mg.

Acetaminophen có các công dụng chính như sau:

• Giảm đau: Acetaminophen được sử dụng để giảm đau từ các nguyên nhân khác nhau như đau cơ, đau đầu, đau sau phẫu thuật, và các tình trạng đau khác.
• Hạ sốt: Nó cũng có tác dụng hạ sốt và thường được sử dụng để giảm triệu chứng sốt trong các trường hợp cảm lạnh, cảm cúm, hoặc các bệnh nhiễm trùng khác.
• Không có tác dụng chống viêm: Một điểm quan trọng cần lưu ý là acetaminophen không có tác dụng chống viêm nhiễm như một số loại dược phẩm khác như ibuprofen hoặc aspirin, thuộc nhóm NSAIDs (Nonsteroidal Anti-Inflammatory Drugs). Do đó, nếu cần giảm viêm nhiễm, người dùng có thể cần sử dụng các loại dược phẩm khác.
• An toàn cho dạ dày: So với một số NSAIDs, acetaminophen ít gây kích thích cho niêm mạc dạ dày và ít gây ra vấn đề về dạ dày.

Tuy nhiên, việc sử dụng acetaminophen cũng có thể gây hại cho gan nếu sử dụng ở liều lượng cao hoặc kéo dài. Do đó, cần phải tuân thủ liều lượng được đề xuất và không sử dụng quá mức, đặc biệt với những người có vấn đề về gan hoặc đang sử dụng các loại dược phẩm khác có thể ảnh hưởng đến gan.

Liều dùng và cách sử dụng acetaminophen thường phụ thuộc vào loại sản phẩm và hướng dẫn của bác sĩ hoặc trên nhãn sản phẩm. Dưới đây là một số hướng dẫn chung, nhưng vẫn cần phải tham khảo thêm ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế.

Liều lượng:

• Thông thường, liều lượng acetaminophen cho người lớn thường là 500mg đến 1000mg mỗi lần, có thể lặp lại sau mỗi 4 - 6 giờ nếu cần thiết.
• Tuy nhiên, không nên vượt quá liều lượng tối đa hàng ngày, thường là khoảng 3000mg đến 4000mg cho người lớn. Đối với người già hoặc những người có vấn đề về gan, cần giảm liều lượng xuống.
• Đối với trẻ em, liều lượng sẽ phụ thuộc vào trọng lượng cơ thể và thường được tính theo cân nặng. Việc này nên được thảo luận và chỉ định bởi bác sĩ.

Cách sử dụng:

• Acetaminophen có thể uống trước hoặc sau bữa ăn, nhưng nên dùng sau bữa ăn để giảm khả năng kích thích dạ dày.
• Nên uống acetaminophen với một cốc nước đầy để đảm bảo nó được hấp thụ đúng cách.
• Đọc kỹ hướng dẫn trên nhãn sản phẩm hoặc theo hướng dẫn của bác sĩ.

Hạn chế liều lượng:

• Tránh sử dụng acetaminophen cùng lúc với các sản phẩm khác chứa acetaminophen để tránh vượt quá liều lượng an toàn.
• Tránh uống cùng lúc với rượu, vì có thể tăng nguy cơ gây tổn thương gan.

Mặc dù acetaminophen thường được coi là một loại dược phẩm an toàn khi sử dụng theo liều lượng đề xuất, nhưng cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ ở một số người. Dưới đây là một số tác dụng phụ có thể xuất hiện:

• Tổn thương gan: Sử dụng acetaminophen ở liều lượng cao hoặc trong thời gian dài có thể gây tổn thương gan. Điều này là đặc biệt quan trọng đối với những người có vấn đề gan hoặc đang sử dụng các loại dược phẩm khác có thể tác động đến gan.
• Tác dụng phụ dạ dày: Mặc dù acetaminophen ít gây kích thích dạ dày hơn so với một số NSAIDs, nhưng vẫn có thể gây ra vấn đề dạ dày ở một số người, đặc biệt là khi sử dụng ở liều lượng cao.
• Phản ứng dị ứng: Một số người có thể phản ứng dị ứng như đau ngực, khó thở, hoặc phát ban sau khi sử dụng acetaminophen. Nếu có bất kỳ dấu hiệu dị ứng nào, cần ngưng sử dụng ngay lập tức và tham khảo ý kiến của bác sĩ.
• Giảm tiểu cầu: Acetaminophen có thể ảnh hưởng đến hệ tiểu cầu ở một số người, làm giảm số lượng tiểu cầu trong máu. Đối với những người có tiền sử về vấn đề tiểu cầu, cần thận trọng khi sử dụng acetaminophen.
• Tác dụng phụ khi sử dụng lâu dài: Sử dụng acetaminophen trong thời gian dài có thể gây ra một số vấn đề sức khỏe, bao gồm giảm chức năng thận và tăng nguy cơ các vấn đề tim mạch.

Nếu bạn gặp bất kỳ tác dụng phụ nào khi sử dụng acetaminophen, cần phải thảo luận ngay với bác sĩ. Sử dụng acetaminophen theo liều lượng đề xuất để giảm nguy cơ tác dụng phụ.

Acetaminophen có thể tương tác với một số loại dược phẩm khác, vì vậy cần thông báo cho bác sĩ hoặc nhà thuốc về tất cả các loại dược phẩm, thảo dược, và bổ sung dinh dưỡng mà bạn đang sử dụng để họ có thể đưa ra hướng dẫn chính xác. Dưới đây là một số tương tác phổ biến mà acetaminophen có thể gặp:

• Dược phẩm chống coagulation (dược phẩm chống đông máu): Sử dụng acetaminophen cùng lúc với các dược phẩm như warfarin có thể tăng nguy cơ chảy máu.
• Dược phẩm chống viêm nonsteroidal (NSAIDs): Sử dụng acetaminophen với các NSAIDs như ibuprofen có thể tăng nguy cơ tổn thương dạ dày và gan.
• Dược phẩm chống co giãn cơ: Sử dụng acetaminophen cùng với các loại dược phẩm chống co giãn cơ như carbamazepine có thể tăng nguy cơ tổn thương gan.
• Dược phẩm chống co giãn cơ (muscle relaxants): Sử dụng acetaminophen với một số loại dược phẩm chống co giãn cơ như cyclobenzaprine có thể tăng nguy cơ tác dụng phụ như buồn ngủ.
• Dược phẩm chống dựa (sedatives): Sử dụng acetaminophen cùng lúc với các dược phẩm chống dựa như benzodiazepines có thể tăng nguy cơ tác dụng phụ như buồn ngủ và giảm sự tỉnh táo.
• Dược phẩm ức chế monoamine oxidase (MAOIs): Sử dụng acetaminophen với MAOIs có thể gây ra tăng nguy cơ các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Sử dụng quá liều acetaminophen có thể gây tổn thương gan và gây ra một loạt triệu chứng như buồn nôn, chán ăn, đau bụng trên, ngứa da, nước tiểu sẫm màu, phân sệt như đất sét, vàng da và mắt, lú lẫn, đổ mồ hôi và suy nhược. Trong trường hợp nghiêm trọng, quá liều có thể dẫn đến tử vong. Trong vài giờ đầu sau khi quá liều, đôi khi bệnh nhân không có triệu chứng gì hoặc chỉ đau bụng, buồn nôn. Do đó, nếu có nghi ngờ về quá liều, cần tìm kiếm sự hỗ trợ y tế ngay lập tức.

Cách xử lý:

• Trong trường hợp quá liều, cần gọi ngay cho Trung tâm cấp cứu 115 hoặc trạm y tế địa phương gần nhất.
• Rửa dạ dày: Rửa dạ dày là bước quan trọng cần thực hiện trong mọi trường hợp quá liều. Rửa dạ dày tốt nhất được thực hiện trong vòng 4 giờ sau khi sử dụng paracetamol để giảm hấp thụ vào cơ thể.
• Sử dụng N-acetylcysteine: Điều trị giải độc chính là sử dụng N-acetylcysteine, một hợp chất có khả năng giúp làm giảm độc tính của acetaminophen. Điều trị bằng N-acetylcysteine hiệu quả hơn nếu được tiến hành trong thời gian dưới 10 giờ sau khi quá liều acetaminophen.
• Sử dụng methionin: Nếu không có N-acetylcysteine, methionin có thể được sử dụng như một phương pháp thay thế trong điều trị quá liều acetaminophen. Tuy nhiên, nó ít hiệu quả hơn và có thể gây ra tác dụng phụ.
• Hút than hoạt tính: Nếu đã sử dụng than hoạt tính trước khi sử dụng methionin, cần hút than hoạt tính ra khỏi dạ dày trước để ngăn chặn hấp thụ acetaminophen.
• Dược phẩm tẩy muối (Magie sulfate): Cả than hoạt tính và dược phẩm tẩy muối có khả năng làm giảm hấp thụ acetaminophen và có thể được sử dụng như một phần của liệu pháp xử lý quá liều.

Nếu bạn quên một liều acetaminophen, hãy:

• Uống liều càng sớm càng tốt: Nếu bạn nhớ trong thời gian ngắn sau khi bỏ lỡ liều, uống nó ngay lập tức.
• Bỏ qua liều đã bỏ lỡ nếu gần giờ liều tiếp theo: Nếu đã đến gần giờ của liều tiếp theo, hãy bỏ qua liều đã bỏ lỡ và tiếp tục lịch trình uống dược phẩm thông thường của bạn.
• Không bao giờ uống liều gấp đôi: Không bao giờ cố gắng bù đắp cho liều đã bỏ lỡ bằng cách uống liều gấp đôi. Điều này có thể tăng nguy cơ tác dụng phụ.

Nếu có bất kỳ thắc mắc hoặc lo lắng nào liên quan đến việc sử dụng acetaminophen hoặc bất kỳ loại dược phẩm nào khác, bạn nên thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia y tế.

Acetaminophen chống chỉ định trong các trường hợp sau:

• Trẻ em dưới hai tuổi và người cao tuổi.
• Phụ nữ đang cho con bú: Chỉ điều trị bằng acetaminophen dạng tiêm ở phụ nữ đang cho con bú khi thật sự cần thiết.
• Quá mẫn với paracetamol: Không sử dụng đối với người bệnh có tiền sử về phản ứng dị ứng, quá mẫn cảm với paracetamol hoặc bất kỳ thành phần nào của dược phẩm.
• Suy gan nặng: Acetaminophen chủ yếu được xử lý bởi gan, nếu người bệnh bị suy gan nặng, sản phẩm này có thể không được xử lý một cách hiệu quả, từ đó gây hại cho gan. Do đó, hãy thảo luận với bác sĩ trước khi sử dụng acetaminophen hoặc xem xét các phương án điều trị khác.

Một số lưu ý cần nắm khi dùng acetaminophen gồm có:

• Cần phải đọc thật kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng sản phẩm.
• Trường hợp không đau nhức, không sốt cao trên 38,5 độ thì không được sử dụng Acetaminophen.
• Với người lớn, không được dùng paracetamol quá 10 ngày liên tục còn với trẻ em, tuyệt đối không dùng Acetaminophen liên tiếp trên 5 ngày trừ khi có các chỉ định khác từ bác sĩ.
• Với các trường hợp cần sử dụng Acetaminophen giảm đau (đau đầu, đau khớp, đau răng,…) thì không nên sử dụng liên tục mà cần đợi sau 4-6 giờ do acetaminophen sẽ có tác dụng trong khoảng 4 giờ. Việc uống acetaminophen liên tục không làm tăng hiệu quả giảm đau mà ngược lại có thể khiến bạn bị ngộ độc, tổn thương gan do sử dụng quá liều.
• Khi dùng sản phẩm, cần tuân thủ đúng theo liều lượng được hướng dẫn, không uống quá liều.
• Không được uống rượu, bia hoặc dùng thức uống, đồ ăn có chứa cồn khi dùng acetaminophen.