Nhắc đến các di tích lịch sử Thanh Hóa, chắc chắn không thể bỏ qua Thành Nhà Hồ – công trình độc đáo có một không hai ở Việt Nam và cả Đông Nam Á. Được Hồ Quý Ly xây dựng năm 1397, tòa thành từng là kinh đô của nước Đại Ngu, minh chứng cho trình độ kỹ thuật và tư duy kiến trúc bậc thầy thời trung đại.

Điểm đặc biệt của Thành Nhà Hồ nằm ở cấu trúc hoàn toàn bằng đá xanh tự nhiên, các khối đá được ghép chặt khít mà không cần bất kỳ chất kết dính nào. Sau hơn sáu thế kỷ, những bức tường thành vẫn hiên ngang giữa đất trời Thanh Hóa, trở thành minh chứng sống cho sự sáng tạo của cha ông.

Năm 2011, Thành Nhà Hồ vinh dự được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới, góp phần khẳng định giá trị văn hóa – lịch sử to lớn của xứ Thanh. Du khách khi ghé thăm nơi đây không chỉ được chiêm ngưỡng công trình đồ sộ mà còn được sống lại trong bầu không khí cổ kính, lắng nghe câu chuyện về một triều đại đã từng rực rỡ một thời.

Tọa lạc tại huyện Thọ Xuân, khu di tích Lam Kinh là nơi gắn liền với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn do anh hùng dân tộc Lê Lợi lãnh đạo. Sau khi đánh đuổi quân Minh và giành lại độc lập, ông lên ngôi hoàng đế, mở ra triều Hậu Lê thịnh trị. Vì thế, Lam Kinh được xem là “đất thiêng” của nhà Lê, nơi lưu giữ dấu ấn vàng son trong lịch sử dân tộc.

Khu di tích gồm nhiều hạng mục như: điện Lam Kinh, lăng Lê Thái Tổ, giếng Ngọc, cầu Tiên Loan,… Tất cả được bao phủ bởi rừng lim cổ thụ hàng trăm năm tuổi, tạo nên không gian vừa linh thiêng vừa thanh tịnh. Một truyền thuyết thú vị kể rằng, tại đây có cây ổi biết “cười” mỗi khi gió thổi, khiến không ít du khách tò mò muốn tận mắt chứng kiến.

Đến Lam Kinh, bạn như được sống lại tinh thần khởi nghĩa hào hùng năm xưa, được hòa mình trong khung cảnh rêu phong cổ kính. Vào tháng 8 âm lịch hàng năm, nơi đây còn tổ chức lễ hội Lam Kinh – dịp để nhân dân tưởng nhớ công lao của Lê Lợi và triều đại nhà Lê huy hoàng.

Cách trung tâm thành phố Thanh Hóa khoảng 20km, đền Bà Triệu ở xã Triệu Lộc (huyện Hậu Lộc) là điểm đến linh thiêng gắn liền với tên tuổi nữ tướng Triệu Thị Trinh. Bà được biết đến với câu nói hào sảng “Tôi muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp luồng sóng dữ…” – biểu tượng cho tinh thần bất khuất của phụ nữ Việt Nam thời Bắc thuộc.

Ngôi đền nằm trên núi Gai, được xây dựng theo lối kiến trúc truyền thống Bắc Bộ, bao gồm tiền đường, trung đường và hậu cung. Không gian nơi đây toát lên vẻ trang nghiêm, cổ kính, được bao quanh bởi thiên nhiên xanh mát. Du khách đến đền không chỉ để thắp hương tưởng niệm mà còn để cảm nhận được nguồn năng lượng mạnh mẽ, thiêng liêng từ vị nữ anh hùng kiêu hãnh.

Hàng năm, vào ngày 21 tháng 2 âm lịch, người dân khắp nơi lại nô nức về đây tham dự Lễ hội Bà Triệu – một trong những lễ hội lớn nhất của xứ Thanh. Tiếng trống hội rộn ràng, cờ hoa rợp trời, như tái hiện khí thế oai hùng của cuộc khởi nghĩa năm xưa.

Hang Con Moong nằm trong khu rừng Cúc Phương – huyện Thạch Thành, là di chỉ khảo cổ có giá trị đặc biệt, phản ánh quá trình phát triển liên tục của loài người từ thời đồ đá cũ đến đồ đá mới. Được phát hiện năm 1974, hang Con Moong là minh chứng sống động cho nền văn hóa sơ khai của người Việt cổ cách đây hàng chục nghìn năm.

Bên trong hang vẫn còn lưu giữ nhiều hiện vật quý như công cụ đá, xương động vật, tro than – dấu tích của bếp lửa cổ xưa. Không gian hang động rộng, thoáng, được hình thành trong khối núi đá vôi hàng triệu năm, mang đến cảm giác huyền bí và kỳ vĩ.

Ngày nay, nơi đây thu hút không chỉ các nhà nghiên cứu mà còn cả những du khách yêu thích khám phá, tìm về cội nguồn lịch sử. Đến hang Con Moong, bạn như được bước ngược thời gian, lắng nghe tiếng vọng của quá khứ xa xăm, cảm nhận sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên nguyên thủy.

Nằm tại xã Xuân Lập, huyện Thọ Xuân, đền thờ Lê Hoàn là nơi tưởng niệm vị anh hùng dân tộc đã có công đánh tan giặc Tống và khai lập triều Tiền Lê – một trong những triều đại hưng thịnh nhất nước ta.

Ngôi đền được xây dựng từ hàng trăm năm trước, mang đậm kiến trúc cổ Việt Nam với mái ngói cong, chạm khắc rồng phượng tinh xảo. Trải qua nhiều lần trùng tu, đền vẫn giữ được nét uy nghi, cổ kính, là nơi người dân bày tỏ lòng biết ơn đối với vua Lê Đại Hành.

Không chỉ mang giá trị tâm linh, nơi đây còn là minh chứng cho truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của người Việt. Mỗi dịp đầu xuân, hàng nghìn người dân và du khách từ khắp nơi lại nô nức về đây dâng hương, tham dự lễ hội tưởng nhớ công lao to lớn của vị vua anh minh, vị tướng tài ba trong lịch sử dân tộc.

Nhắc đến Cầu Hàm Rồng, người ta nhớ ngay đến một biểu tượng hào hùng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Cầu bắc qua sông Mã, nối liền đôi bờ thành phố Thanh Hóa, từng là tuyến giao thông huyết mạch của miền Bắc trong những năm tháng bom đạn.

Trong chiến tranh, Hàm Rồng trở thành điểm nóng oanh liệt, nơi quân dân Thanh Hóa đã kiên cường bám trụ, bảo vệ cây cầu trước hàng trăm đợt tấn công của không quân Mỹ. Dù chịu nhiều tổn thất, nhưng cầu Hàm Rồng vẫn đứng vững – minh chứng cho tinh thần “thép” của con người Việt Nam.

Ngày nay, cây cầu lịch sử ấy vẫn hiên ngang bắc qua dòng sông Mã anh hùng, chứng nhân cho quá khứ oai hùng. Đến đây, du khách có thể ngắm nhìn toàn cảnh sông nước hữu tình, cảm nhận sự yên bình, và tưởng nhớ những năm tháng hào hùng của dân tộc.

Không chỉ nổi tiếng với biển xanh, cát trắng, Sầm Sơn còn là vùng đất chứa đựng nhiều giá trị lịch sử – văn hóa. Khu danh thắng Sầm Sơn bao gồm: núi Trường Lệ, đền Độc Cước, hòn Trống Mái, đền Cô Tiên, đền Tô Hiến Thành,… Tất cả hòa quyện tạo nên bức tranh phong cảnh vừa linh thiêng vừa nên thơ.

Đền Độc Cước nằm trên núi Trường Lệ, gắn liền với truyền thuyết người khổng lồ chém đôi thân mình để cứu dân làng khỏi quái vật biển. Trong khi đó, hòn Trống Mái lại tượng trưng cho tình yêu thủy chung, được xem là biểu tượng du lịch của Thanh Hóa.

Bên cạnh giá trị văn hóa, nơi đây còn tổ chức nhiều lễ hội truyền thống như lễ hội cầu ngư, lễ hội bánh chưng – bánh giầy, thu hút đông đảo du khách. Khu danh thắng Sầm Sơn chính là điểm giao hòa hoàn hảo giữa lịch sử, văn hóa và du lịch nghỉ dưỡng, mang đến trải nghiệm đầy cảm xúc cho mọi du khách.

Thái miếu nhà Hậu Lê tọa lạc tại phường Đông Vệ, thành phố Thanh Hóa, được xây dựng năm 1805 theo lệnh vua Gia Long để thờ cúng các vị hoàng đế và hoàng thái hậu triều Hậu Lê. Đây là công trình mang đậm giá trị lịch sử và nghệ thuật kiến trúc cổ truyền.

Toàn bộ khu di tích được bố trí hài hòa theo trục chính gồm Nghinh môn, sân điện, Tiền điện và Hậu điện. Những chi tiết chạm khắc tinh xảo trên gỗ, hình tượng rồng phượng, nghê đá… thể hiện sự tôn nghiêm và quyền quý của triều đại. Bên trong Thái miếu còn lưu giữ nhiều cổ vật quý, trong đó có nghê gỗ thế kỷ XVII.

Ngày nay, Thái miếu là điểm đến tâm linh nổi tiếng, nơi người dân xứ Thanh đến tưởng nhớ tổ tiên, đồng thời chiêm ngưỡng kiến trúc cổ kính. Năm 1995, công trình được công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa cấp Quốc gia, góp phần khẳng định giá trị văn hóa đặc sắc của đất và người Thanh Hóa.

Cách trung tâm Nga Sơn khoảng 5km, đền Mai An Tiêm nằm nép mình bên sườn núi, là nơi thờ người đã gieo nên huyền thoại dưa hấu – biểu tượng cho tinh thần tự lực và sáng tạo của con người Việt. Truyền thuyết kể rằng, Mai An Tiêm bị vua đày ra hoang đảo, nhưng nhờ trí tuệ và nghị lực, ông đã trồng nên những quả dưa đỏ ngọt lành.

Ngôi đền tuy nhỏ nhưng ấm cúng, được bao quanh bởi cây xanh và đồng ruộng, tạo nên khung cảnh bình yên. Hàng năm, từ ngày 12–15 tháng 3 âm lịch, lễ hội Mai An Tiêm được tổ chức long trọng với nhiều hoạt động dân gian như thi bơi chải, gói bánh, hội chợ quê… thu hút đông đảo du khách gần xa.

Đến đền Mai An Tiêm, bạn không chỉ chiêm bái và dâng hương mà còn cảm nhận sâu sắc tinh thần vượt khó, dám nghĩ dám làm – bài học quý giá mà người xưa gửi lại cho hậu thế.