Bài phân tích tác phẩm "Tư cách mõ" của Nam Cao số 5
Các tác phẩm được sáng tác trước cách mạng của nhà văn Nam Cao như Chí Phèo, Một bữa no, Tư cách mõ… gây ám ảnh ở người đọc nhờ việc xây dựng các nhân vật có dấu ấn đậm nét. Trong đó nhân vật Lộ trong Tư cách mõ là tiêu biểu cho số phận bần cùng bị tha hoá về nhân hình và tính cách. Có thể nói nhân vật được khắc họa rõ nét, chân thật bằng xương, bằng thịt và như bước ra từ trang văn để đến với độc giả.
Trước hết Lộ được giới thiệu một vài nét về xuất xứ, gia cảnh. Đó là một chàng thanh niên chăm chỉ, chịu khó, xuất thân bần hàn, gia cảnh thuộc dạng nghèo nhất nhì trong làng “Anh cu Lộ hiền như đất. Cờ bạc không, rượu chè không, anh chỉ chăm chăm, chút chút làm để nuôi vợ, nuôi con”. Như vậy Lộ vẫn nằm trong tuyến nhân vật nông dân thường xuất hiện trên trang văn của Nam Cao bên cạnh các nhân vật rất “đình đám” như Chí Phèo, Lão Hạc. Với bản tính ban đầu là một người nông dân chăm chỉ, hiền lành, thế nhưng vì sự áp bức, bóc lột của xã hội phong kiến thực dân nên anh cũng đã bị tha hoá.
Xã hội đưa đẩy Lộ được nhận chức mõ trong làng. Dân gian vẫn có câu “tham như mõ” thế là người ta khinh rẻ, coi thường Lộ. Đi đến đâu người ta cũng chọc ngoáy đủ điều. Người ta lườm nguýt, người ta xa lánh anh, bêu riếu anh, điều đó khiến Lộ vô cùng khó chịu. Ừ thì đằng nào cũng bị gán cái tiếng tham như mõ, Lộ tham cho thiên hạ biết. Từ một người hiền lành, chịu khó, không bao giờ tắt mắt của ai bao giờ, Lộ bị tha hoá, trở thành một kẻ tham lam nhất nhì cái làng này “ đi ăn thì ngồi một mình một mâm, ăn không hết trút ráo cả về; đầu năm cha con đến từng nhà quan để nịnh nọt lấy phong bao; lúa đến vụ thu hoạch cứ mặc sức mà cắt của người ta”. Con người đã bị tha hoá biến chất, trở thành một kẻ ti tiện, xấu xí đến mức không nhận ra.
Là ai? ai đã biến Lộ thành ra như thế này? Chính xã hội thực dân nửa phong kiến, chính định kiến của người đời đã nhào nặn, huỷ hoại con người Lộ. Xây dựng nhân vật Lộ tác giả đã gián tiếp tố cáo xã hội thối nát và trân trọng, đồng cảm với số phận của con người.
