Xuân Diệu (1916-1985) là nhà thơ đi đầu trong phong trào thơ mới với nhiều tác phẩm mang âm hưởng thiên nhiên bốn mùa. Nụ cười xuân trích trong tập “Thơ mới” của Xuân Diệu là bài thơ nổi bật với bức tranh Xuân tươi tắn, nổi bật âm thanh, sắc màu với nét tình tứ nhẹ nhàng nhưng không kém phần rạo rực.

Tác giả viết về một mùa Xuân chào mừng với tiếng chim ca thánh thót, inh ỏi cùng những ánh nắng chói mặt trời chiếu rọi vào nét đẹp của người thiếu nữ. Tưởng chừng tâm hồn yêu cái đẹp đó chỉ gửi gắm vào khung cảnh thiên nhiên nhưng nay vào thốt lên một lời thơ dõng dạc, ngỡ ngàng trước cái đẹp mà mẹ thiên nhiên ban tặng rằng: “Sao buổi đầu xuân êm ái thế!”

Vẻ đẹp đó không chỉ dừng lại ở bản giao hưởng của những chú chim hay tia nắng chiếu rọi mà còn ở những cánh hồng vươn lên đón hơi ấm của tia nắng đầu mùa để rồi nở rộ những nụ cười tươi. Những tia nắng vượt qua bông hồng, vượt qua cả những ngọn cao để chiếu sáng đến muôn loài, chiếu ánh vàng lung linh lên cây vàng lá xôn xao, xua tan đi cái lạnh tàn dư của mùa Đông cô đơn, lạnh lẽo.

Không chỉ có nắng, gió còn góp mặt với những cơn gió thoáng mát, dịu êm len lỏi ban phát sự tươi mát qua từng cành mai, nhánh đào. Tất cả tạo nên một bức tranh Xuân đầy màu sắc. Không chỉ dừng lại ở đó, bức tranh màu xuân còn được tô điểm bởi màu xanh của cây liễu bên hồ, màu hoa tươi thắm như kêu.

Không chỉ mang nhiều màu sắc rực rỡ, bức tranh còn mang vác trong mình mùi hương nồng nàn của Xuân. Thứ mùi hương đó dễ chịu, dịu em, làm xao xuyến triệu trái tim của những người yêu quý nó.

Bức tranh Xuân không chỉ hiện lên qua âm hưởng và màu sắc, nó còn được khoác lên mình sự tươi trẻ của tình yêu tuổi đôi mươi. Hình ảnh “Thiếu nữ bâng khuâng đợi một người; Chưa từng hẹn đến – giữa xuân tươi” đã gợi cho chúng ta suy nghĩ phải chăng nét trữ tình của mùa Xuân gợi đến chuyện buồn cho tình yêu đôi lứa?

Hay ta có thể hiểu rằng, mùa Xuân đã giúp cô gái có thêm niềm tin, sức sống, khát vọng về tình yêu cho dù có phải ngày đêm mong mỏi. Để rồi nét xuân đã kéo nụ cười duyên dáng của thiếu nữ trở lại trên môi.

Với Xuân Diệu, tác phẩm Nụ cười xuân là sự cảm thức về mùa Xuân cũng là nguồn cảm hứng bất diệt về tư tưởng nhân sinh, tình yêu cuộc sống. Qua ngòi bút nghệ thuật miêu tả tài ba, Bốn mùa Xuân, Hạ Thu, Đông không chỉ là bức tranh thiên nhiên diệu kì mà còn là dung cảm của tâm hồn, tính cách trữ tình của tác giả.

Chẳng biết tự bao giờ, mùa xuân đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho thơ ca. Mùa xuân như đồng hiện cùng thi ca, song hành suốt chiều dài lịch sử văn học. Trong thơ mới, mùa xuân được khắc họa phong phú, đa tầng, đa nghĩa với nhiều cách tân, sáng tạo, độc đáo ở cả nội dung, hình thức, tư tưởng… Giữa vườn xuân đa sắc, đa hương, Xuân Diệu xác lập cho mình một vị thế đặc biệt.

Mùa xuân trong thơ Xuân Diệu, với ý nghĩa là thời gian vật lý (mùa – danh từ) bao giờ cũng đẹp đến nao lòng. Khí xuân, sắc xuân căng tràn, vừa gợi lên nét thanh tân, dịu dàng mà cũng không kém phần ngọt ngào, quyến rũ. Cái xuân tình ấy được Xuân Diệu lẩy lên qua những vần thơ:

Giữa vườn inh ỏi tiếng chim vui

Thiếu nữ nhìn sương chói mặt trời

Sao buổi đầu xuân êm ái thế

Cánh hồng kết những nụ cười tươi

Mùa xuân chín ửng trên đôi má

/…/

Thiếu nữ làm duyên, đứng mỉm cười

Trong thơ Xuân Diệu nói riêng, thơ mới nói chung, khi viết về mùa xuân luôn tồn tại hai thái cực trong cảm xúc. Song hành với cái rạo rực, say đắm thì luôn tồn tại một nỗi thấp thỏm, lo âu, tiếc nuối trước sự chảy trôi của thời gian, hữu hạn của xuân.

Xuân không là bất biến cũng giống như tuổi trẻ, tình yêu không là vĩnh hằng, đời người hữu hạn trước cuộc sống vô thường: “Sắc tàn, hương nhạt, mùa xuân rụng!/ Những mặt hồng chia rẽ hết cười” (Xuân rụng).

Ám ảnh về thời gian là tuyến tính, quy luật khắc nghiệt của tạo hóa cũng chính là đang nhận thức sâu sắc về cái tôi giữa cuộc đời. Đây là cảm xúc chủ đạo, góp phần định hình và xác lập vị thế của thơ mới trong dòng chảy thi ca Việt. Mỗi độ xuân sang, trong cái hân hoan, rạo rực, những vần thơ của Xuân Diệu nói riêng, thơ mới nói chung như càng thổi bừng lên sức sống, khát khao, say đắm với đời, với người.

Bài thơ Nụ Cười Xuân (Xuân Diệu), tác giả viết về một nụ cười duyên dáng giữa mùa xuân. Bài thơ viết về một mùa xuân inh ỏi tiếng chim, một thiếu nữ nhìn sương chói mặt trời, buổi đầu xuân em ái thế, cánh hồng kết những nụ cười tươi. Cảnh xuân với muôn hoa đua sắc, cạnh mai đụng nhánh đào, tóc liễu buông xanh quá mỹ miều.

Sự tuần hoàn của một năm xuân, hạ, thu, đông – xuân chính là mùa mở đầu, là sự đâm chổi nảy lộc, sự tươi xanh mơn mởn của đất trời. Các nhà thơ trong phong trào thơ mới cũng không ngoại lện. Nhưng nổi bật vẫn là những tác phẩm độc đáo của Xuân Diệu. Cứ như thể ngẫu nhiên, từ cái tên cho đến cấu trúc tâm hồn đều gợi về sự kì diệu của mùa xuân.

Nụ cười xuân được trích trong tập ” Thơ thơ” của Xuân Diệu. Xuân Diệu đã tạo được những bức tranh xuân tươi tắn màu sắc, rộn rã âm thanh, hài hoà, tình tứ như một nụ cười duyên. Trong vườn là những tiếng chim hót líu lo buổi xuân. Những ánh nắng chan hòa đã xua tan những cái lạnh của mùa đông.

Bức tranh được điểm tô thêm những màu sắc khác nhau. Màu vàng của” Cây vàng rung nắng lá xôn xao” hay màu sắc của những cành đào, mai nở rộ. Màu xanh của cây liễu bên hồ. Không chỉ màu sắc mà bức tranh còn tỏa ra những mùi hương đậm chất mùa xuân, một mùi hương làm xao xuyến biết bao trái tim của con người yêu xuân.

Không chỉ nói về mùa xuân mà thông qua mùa xuân, Xuân Diệu đã đem đến cho chúng ta, làm chúng ta cảm nhận được tình yêu của những người trẻ.

Thiếu nữ bâng khuâng đợi một người

Chưa từng hẹn đến – giữa xuân tươi

Cùng chàng trai trẻ xa xôi ấy

Thiếu nữ làm duyên, đứng mỉm cười

Với Xuân Diệu, cảm thức mùa, cũng chính là sự kết tụ cảm hứng yêu đời và tư tưởng nhân sinh của nhà thơ. Cái được biểu đạt, rõ ràng, đã muôn lần phong phú hơn so với cái biểu đạt. Xuân, hạ, thu, đông không chỉ là những bức tranh thiên nhiên mà còn là chân dung tâm hồn, là tài năng và cá tính của một nhà thơ.

Đoạn cuối bài thơ là tình duyên giữa mùa xuân, khi mà thiếu nữ bâng khuâng đợi một người, chưa từng hẹn đến giữa xuân tươi, cùng chàn trai trẻ ấy thiếu nữ làm duyên đứng mĩm cười.

Xuân Diệu là nhà thơ trữ tình chính trị, tiêu biểu của phong trào thơ mới với nhiều tác phẩm nổi tiếng. Thơ của ông chất chứa sự say mê nồng nàn, khát khao cháy bỏng với tình yêu và cuộc sống. Tiêu biểu là tác phẩm Nụ cười xuân với ngòi bút sắc sảo về cái đẹp của mùa xuân gắn với hình ảnh người thiếu nữ khát vọng đợi chờ một tình yêu giống như khát vọng của nhà thơ về một cuộc sống hạnh phúc muôn màu.

Mở đầu bài thơ là khung cảnh duyên dáng của mùa xuân:

Giữa vườn inh ỏi tiếng chim vui

Thiếu nữ nhìn sương chói mặt trời

Sao buổi đầu xuân êm ái thế!

Cánh hồng kết những nụ cười tươi

Mùa xuân hiện lên với tiếng chim ngân vang inh ỏi, thánh thót, như một bản hòa ca cho khu vườn thêm sức sống mới. Giữa âm hưởng rạo rực đó, thiếu nữ ngồi soi gương dọi ánh mặt trời chói lọi, những tia nắng ấm áp xua tan đi cái lạnh giá của Đông tàn. Không khí đầu mùa xuân sao mà êm ái đến thế!

Chính tác giả còn phải ngỡ ngàng trước cái đẹp trữ tình, lôi cuốn của mùa Xuân. Những cánh hồng trong khu vườn theo tiếng gọi của chim ca, theo ánh nắng của đất trời mà đua nở những nụ cười tươi với màu một màu đỏ thắm.Cảnh sắc mùa xuân tiếp tục được khắc họa rõ nét với ánh sáng, nắng vàng, cơn gió, hoa và không khí:

Ánh sáng ôm trùm những ngọn cao

Cây vàng rung nắng lá xôn xao

Gió thơm phơ phất bay vô ý

Đem đụng cành mai sát nhánh đào

Tóc liễu buông xanh quá mỹ miều

Bên màu hoa mới thắm như kêu

Nỗi gì âu yếm qua không khí

Như thoảng đưa mùi hương mến yêu

Ánh nắng mùa xuân sáng rực vượt qua cả những ngọn cao để ban phát ánh sáng cho muôn loài. Bức tranh mùa xuân được tô điểm thêm với màu vàng của cây “rung ắng lá xôn xao”. Cùng với cô nắng dịu dàng, cậu gió cũng khẽ bay hương dịu mát tạo thêm màu sắc của cành mai, nhánh đào đua nhau nảy lộc chào đón Tết mùa Xuân. Bên cạnh đó, còn có màu xanh của cây liễu lả lướt, mỹ miều, màu hoa tươi sắc thắm.

Màu sắc còn ẩn chứa một mùi hương đậm chất mùa xuân. Một mùi hương âu yếm, ôm lấy tâm hồn và làm xao xuyến trái tim của những người yêu Xuân.

Mùa Xuân không chỉ lay động tâm hồn của người thi sĩ, mùa Xuân còn đọng lại trong lòng người thiếu nữ một vẻ dịu êm đến nặng nề:

Này lượt đầu tiên thiếu nữ nghe

Nhạc thầm lên tiếng hát say mê

Mùa xuân chín ửng trên đôi má

Xui khiến lòng ai thấy nặng nề…

Thiếu nữ thả hồn để cảm nhận tiếng hát say mê của cỏ vây, hoa lá, vạn vật đầu mùa Xuân. Những tia nắng chiếu dọi, tinh nghịch nhảy lên đôi má đỏ hồng của nàng thơ. Phải chăng đôi má chín ửng hồng đó là do tia nắng hay là nỗi tâm tư nặng nề của nàng nghĩ về người thương:

Thiếu nữ bâng khuâng đợi một người

Chưa từng hẹn đến – giữa xuân tươi

Cùng chàng trai trẻ xa xôi ấy

Thiếu nữ làm duyên, đứng mỉm cười

Tia nắng mùa Xuân làm chúng ta cảm nhận được cái dịu êm của tình yêu tuổi trẻ. Thiếu nữ bâng khuâng ngồi nhớ về chàng trai ở nơi xa xôi chưa từng hẹn thề. Giường như cái êm đềm của mùa Xuân đã xoa dịu tâm trạng buồn rầu của người thiêu nữ, tia nắng và âm hưởng tươi mới của mùa Xuân đã vẽ nụ cười duyên dáng cho nàng.

Bài thơ khép lại với bức tranh Xuân tươi tắn, rộn rã mang ân vang tình tứ, hài hòa của nụ cười duyên dáng. Nụ cười xuân là sự kết hợp giữa cảm hứng yêu đời và tư tưởng nhân sinh của Xuân Diệu. Với cách miêu tả tài tình, nét biểu đạt phong phú đã khắc họa rõ ét bức tranh thiên nhiên mùa Xuân dồi dào sức sống sen lẫn chân dung, tâm hồn người thiếu nữ, qua đó thể hiện nổi bật phong cách và tài năng sáng tác của thi sĩ.

Xuân Diệu, nhà thơ tiêu biểu của phong trào thơ mới, đã để lại những tác phẩm nổi tiếng với chất liệu trữ tình chính trị. Trong tác phẩm Nụ cười xuân, ông đã tận dụng ngòi bút sắc sảo để diễn tả cái đẹp của mùa Xuân kết hợp với khát vọng của nhân vật chính về tình yêu và cuộc sống hạnh phúc muôn màu.

Đầu bài thơ là một khung cảnh đẹp mắt của mùa Xuân, với tiếng chim hót và sương mờ bao phủ. Thiếu nữ, nhân vật chính trong tác phẩm, ngồi trước gương soi mặt, nhìn thấy ánh nắng mặt trời lấp lánh trên khuôn mặt, cảm nhận được sự êm dịu của mùa Xuân. Các nụ hoa màu hồng nở rộ, tạo ra một bức tranh sắc màu và tràn đầy sức sống.

Giữa vườn inh ỏi tiếng chim vui

Thiếu nữ nhìn sương chói mặt trời

Sao buổi đầu xuân êm ái thế!

Cánh hồng kết những nụ cười tươi

…

Tóc liễu buông xanh quá mỹ miều

Bên màu hoa mới thắm như kêu

Nỗi gì âu yếm qua không khí

Như thoảng đưa mùi hương mến yêu

Bức tranh mùa Xuân tiếp tục được miêu tả rõ nét với ánh sáng, nắng vàng, cơn gió, hoa và không khí. Ánh sáng tràn ngập đủ nơi, cùng với cây lá vàng rung rinh, tạo nên bức tranh mùa Xuân tuyệt đẹp. Cây mai và đào đua nhau nảy lộc, cành hoa mới nở rực rỡ và màu xanh của cây liễu lả lướt, mỹ miều. Các mùi hương dịu mát như mùi hoa và mùi cây liễu, gợi nhớ về mùa Xuân tươi đẹp.

Mùa Xuân không chỉ đẹp mà còn có sức ảnh hưởng đến tâm hồn con người. Nàng thiếu nữ lần đầu tiên cảm nhận được sức mạnh của mùa Xuân, nhạc tiếng hát trong lòng càng khiến cô cảm thấy say mê và yêu đời. Bức tranh mùa Xuân của Xuân Diệu cũng giống như một bức tranh tình yêu, lấy cảm hứng từ khát vọng của nhân vật chính về một cuộc sống hạnh phúc và tình yêu giống như mùa Xuân đầy sức sống.