Bài soạn "Bắt sấu rừng U Minh Hạ" số 5
1. Tác giả
– Sơn Nam (1926 – 2008) quê ở Kiên Giang. Ông tham gia cách mạng từ năm 1945 và hoạt động văn nghệ thời kháng chiến chống Pháp ở Khu IX Nam Bộ. Do đó nhà văn có điều kiện hiểu biết kĩ về thiên nhiên, lịch sử, con người vùng đất địa đầu cực Nam Tổ quốc này.
– Thế giới nghệ thuật của ông tập trung ở khung cảnh đất rừng và hình tượng nguời nông dân vùng đất mũi Cà Mau: Hương rừng Cà Mau, Hai cõi U Minh…
– Trong tác phẩm của Sơn Nam, con người của làng quê Nam Bộ luôn cần cù dũng cảm tài trí, lạc quan yêu đời.
2. Tác phẩm
a. Xuất xứ
Băt sấu rừng U Minh Hạ là một trong mười tám truyện ngắn của tập truyện Hương rừng Cà Mau xuất bản năm 1962. Hương rừng Cà Mau là thế giới kì thú của đất và người vùng U Minh Nam Bộ. Đe khai thác được thiên nhiên rừng vàng biển bạc ở đây, con người đã phải trả một giá rất đắt, vật lộn với thú dữ và giặc cướp, sự bóc lột của địa chủ đế tồn tại. Người dân lao động ở đây hồn nhiên, cỏi mở, cả tin, dũng cảm, hào phóng, yêu đời…
b. Tóm tắt tác phẩm
Ở rạch Cái Tàu vùng u Minh Hạ, người ta phát hiện một cái ao sấu nhiều như trái mù u chín rụng. Ông Năm Hên, một người thợ già chuyên bắt sấu hay tin đến giúp dân làng bắt sấu. Ông chọn một người trong làng là Tư Hoạch cùng đi với mình. Đến nơi, bằng mưu trí và lòng dũng cảm ông đã bắt sống bốn mươi lăm con cá sấu đưa về làng dưới sự kinh ngạc, thán phục và lòng biết ơn của dân làng.
II – HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM
Câu 1: Thiên nhiên và con người vùng U Minh hiện lên với những đặc điểm nổi bật:
a. Thiên nhiên
– Rừng tràm xanh biếc.
– Những cây cỏ hoang dại: lau sậy, mốp, cóc kèn…
– Sấu lội từng đàn “nhiều như trái mù u chín rụng”.
Mỗi vùng đất của Tổ quốc ta có những nét đặc sắc, kì thú riêng, vốn gắn bó quen thuộc với đất rùng phương Nam, qua truyện ngắn này, nhà văn Sơn Nam đã đem đến cho người đọc một bức tranh độc đáo, về thiên nhiên và con người vùng U Minh Hạ.
b. Con người
Những con người sống trên vùng đất hoang hoá, dữ dội đó thật cần cù, mưu trí, gan góc, can trường, có sức sổng mãnh liệt, đậm sâu ân nghĩa. Họ thương tiếc những bà con xóm giềng bị hùm tha sấu bắt; họ vượt lên gian khó, hiểm nguy bằng sức mạnh và tài trí của mình: người câu sấu bằng “lưỡi sắt, móc mồi bằng con vịt sống”, người như Năm Hên bắt sấu bằng tay không, lại có người như Tư Hoạch “một tay ăn ong rất rành địa thế vùng Cái Tàu”, rồi những người trai lực lưỡng đã tìm gài bẫy cọp, săn heo rừng,… Chính họ đã mang lại một sức sống mói cho vúng rừng hoang hoá nơi đất mũi Cà Mau.
Câu 2: Phân tích tính cách, tài nghệ của nhân vật Năm Hên
a. Nhân vật ông Năm Hên
- Ông là “người thợ già chuyên bắt sấu ở Kiên Giang đạo”, “bắt sấu bằng hai tay không”.
- Ông tình nguyện bơi xuồng đến bắt sấu giúp dân làng Khánh Lâm chỉ với một bó nhang và một hũ rượu:
+ Nhang: để tưởng niệm những người bị sấu bắt.
+ Rượu: để uống tăng thêm khí thế.
– Mưu kế kì diệu, bất ngờ mà hiệu quả, bắt sống 45 con sấu:
+ Đào rãnh cạn dần, đốt lửa dẫn dụ cá Sấu lên bờ.
+ Chặn sấu lại và khoá miệng chúng bằng một khúc mốp làm “dính chặt hai hàm răng”.
+ Dùng mác sắn lưng cá sấu, cắt gan đuôi, trói hai chân sau và bắt chúng về.
=> Giàu lòng thương người, mộc mạc, khiêm nhường và cũng rất mưu trí, gan góc.
b. Bài hát của ông Năm Hên
– “Tiếng như khóc lóc, nài nỉ. Tiếng như phẫn nộ, bi ai”.
– Tưởng nhớ linh hồn những người bị sấu bắt, chết oan ức, trong đó có người anh ruột của ông.
– Bài hát nói về cuộc sống gian khổ khắc nghiệt của những người dân mở đất, mong giải oan cho họ.
=> Tấm lòng sâu nặng nghĩa tình đồng loại, đồng bào, thương tiếc những người xấu số.
Câu 3. Những nét đặc sắc về nghệ thuật kể chuyện, sử dụng ngôn ngữ trong tác phẩm
– Nghệ thuật kể chuyện: đơn giản mà li kì, thu hút, dễ nhớ.
– Cảnh vật, tính cách nhân vật: được thể hiện bằng vài nét đơn sơ nhưng giàu chất sống.
– Ngôn ngữ: đậm màu sắc địa phương Nam Bộ nhưng được sử dụng vừa phải, thích hợp, khắc hoạ sâu đậm thiên nhiên và con người sông nước Cà Mau.
Câu 4. Cảm nhận của em về vùng đất và con người miền cực Nam Tổ quốc qua truyện ngắn Bắt sấu rừng u Minh Hạ.
Đọc truyện Bắt sấu rừng U Minh Hạ ta như được thám hiểm những vùng đất xa lạ (nhất là đối với những người miền Bắc, miền Trung và những người thành thị) với biết bao điều bí ẩn của thiên nhiên và con người xa lạ nhưng rất đỗi thân thuộc, đó vẫn là quê hương mình giàu có và khắc nghiệt, vẫn là những con người Việt Nam mình cần cù, dũng cảm, tài trí và lạc quan yêu đời trong cuộc đấu tranh sinh tồn và mở mang, xây dựng đất nước. Qua đó, người đọc thêm quý thêm yêu vùng đất và con người miền cực Nam Tổ quốc, thêm quý thêm yêu nhân dân, đất nước mình.
