Bài soạn "Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí" số 4

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

I- ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG ĐẠO LÍ

Đề 1: Suy nghĩ từ truyện ngụ ngôn Đẽo cày giữa đường

Đề 2: Đạo lí Uống nước nhớ nguồn

Đề 3: Bàn về tranh giành và nhường nhịn

Đề 4: Đức tính khiêm nhường

Đề 5: Có chí thì nên

Đề 6: Đức tính trung thưc

Đề 7: Tinh thần tự học

Đề 8: Hút thuốc lá có hại

Đề 9: Lòng biết ơn của thầy cô giáo

Đề 10: Suy nghĩ từ câu ca dao: Công cha như núi Thái Sơn- Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra

Câu hỏi:

a. Các đề bài trên có điểm gì giống nhau? Chỉ ra sự giống nhau đó

b. Mỗi em tự nghĩ ra một đề bài tương tự

Trả lời:

a.

Giống nhau: Các vấn đề đưa ra đều là một vấn đề về tư tưởng đạo lí
Khác nhau: Tuy vậy các đề 1, 3, 10 là đều có yêu cầu cụ thể (suy nghĩ, bàn về, ...). Các đề còn lại không nêu yêu cầu. Nhưng dù có đưa ra mệnh lệnh hay không thì các đề đều có điểm chung về yêu cầu: nghị luận (tức là đòi hỏi người viết phải nhận định, giải thích, bình luận, chứng minh).
b. VD:

Bình luận câu tục ngữ "Ăn quả nhớ kẻ trồng cây"
Suy nghĩ của em về tính trung thực trong học tập.
Đoàn kết là sức mạnh.
Tốt gỗ hơn tốt nước sơn

II- CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ

Cho đề bài: Suy nghĩ về đạo lí: " Uống nước nhớ nguồn"

Các bước:

1. Tìm hiểu đề và tìm ý

2. Lập dàn bài

a. Mở bài: Giới thiệu câu tục ngữ và nêu tư tưởng chung của nó

b. Thân bài:

Giải thích câu tục ngữ
Đánh gia nội dung câu tục ngữ
c. Kết bài:

Khẳng định một truyền thống tốt đẹp của dân tộc
Nêu ý nghĩa câu tục ngữ đối với ngày hôm nay
3. Viết bài

4. Đọc lại bài viết và sửa chữa

III- Ghi nhớ

Muốn làm tốt bài nghị luận về một vân sđề tư tưởng đao lí, ngoài các yêu cầu chung đối với bài văn, cần chú ý vận dụng những phép lập luận, chứng minh, phân tích, tống hợp
Dàn bài chung:
Mở bài: Giới thiệu vấn đề tư tưởng đạo lí cần bàn luận

Thân bài:

Giải thích, chứng minh nội dung vấn đề tư tưởng đạo lí
Nhận định đánh giá những vấn đề tư tưởng đạo lí trong bối cảnh của cuộc sống riêng chung
Kết bài: Kết luận tổng kết nêu nhận thức mới tỏ ý khuyên bảo hoặc hành động

Bài làm cần lựa chọn góc độ riêng để giải thích đánh gái và đưa ra được ý kiến của người viết

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

III- LUYỆN TẬP

Lập dàn bài cho đề Tinh thần tự học

Bài làm:
1. Tìm hiểu đề và tìm ý:
Tìm hiểu đề: Vấn đề nghị luận là gì? (Tinh thần tự học) Mệnh lệnh của đề là gì? (Đề bài này không có mệnh lệnh cụ thể nhưng vẫn phải xác định các thao tác cụ thể khi làm bài: phân tích, giải thích, chứng minh…).
Tìm ý: Tự học là gì? Tại sao phải tự học? Tự học có tác dụng, ưu thế gì? Người có tinh thần tự học là người như thế nào? Em đã biết đến những tấm gương tự học nào? Em đã có tinh thần tự học chưa?
2. Lập dàn ý:
a. Mở bài:
Muốn trở học tập thật tốt, mỗi học sinh chúng ta không chỉ tiếp thu những kiến thức mà thầy cô dạy mà chúng ta cần phải có cho mình một phương pháp học tập phù hợp, có tinh thần tự học, có ý thức trong học tập.
b. Thân bài:
Giải thích :
"Tự học" nghĩa là tự mình vạch ra kế hoạch, tự mình đặt ra biện pháp để giúp cho việc học tốt hơn.
Tự học" là phần làm việc ở nhà trước khi vào lớp tốt hơn.
Vậy tinh thần tự học là phương pháp học tập tốt giúp cho chúng ta tiến bộ trong học tập
Bình luận:
Lợi ích của việc có tính thần tự học:
Tự học, đọc trước bài ở nhà trước khi đến lớp sẽ giúp chúng ta khi nghe thầy cô giảng sẽ tiếp thu kiến thức tốt hơn
Chuẩn bị bài, làm bài tập đầy đủ giúp chúng ta củng cố kiến thức đã học và rèn luyện bài học tốt hơn
"Tự học" là biện pháp giúp người học sinh tự tìm hiểu lấy kiến thức.
"Tự học" là phương pháp mới giúp học sinh năng động hơn trong học tập.
Đó còn là cơ sở thể hiện năng lực tư duy sáng tạo, biết sắp xếp công việc có khoa học.
Người học sinh có biện pháp tự học là biết làm chủ lấy mình.
Luận:
Nêu ra những tấm gương, ví dụ chứng minh cho tinh thần tự học đem lại hiệu quả lo lớn: Trong thực tế có biết bao gương tự học đã làm nên danh phận như: Mạc Đỉnh Chi tự học thi đỗ Trạng nguyên, Mã Lương tự học và vẽ như thật, Bác Hồ tự học và biết nhiều thứ tiếng
Mở rộng: Phê phán những kẻ lười học, xem việc học là khổ sở, là bắt buộc nên chán học , lười học.
Rút:
Rút ra bài học cho bản thân và mọi người: Mỗi chúng ta cần nêu cao tinh thần ý thức được việc học có ý nghĩa quan trong như thế nào đối với cuộc sống của chúng ta để từ đó nêu cao ý thức, tinh thần tự học, tự tìm tòi khám phá, năng động sáng tạo, không lười nhác
c. Kết bài: Khẳng định lại bấn đề một lần nữa:
Tinh thần tự học giúp con người nâng cao kiến thức, tự làm chủ lấy mình, tự đặt ra kế hoạch trong học tập.
Tinh thần tự học rất cần cho tất cả mọi người.
Mỗi học sinh cần đề ra cho mình biện pháp tự học.